Beogradsko-karlovačka mitropolija
Beogradsko-karlovačka mitropolija je bila srpska crkvena oblast u Habzburškoj monarhiji između 1726. i 1739. godine.
| Beogradsko-karlovačka mitropolija | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Osnivanje | 1726. |
| Kanonsko priznanje | kanonski priznata |
| Autonomija | 1726-1739. |
| Predstojatelj | beogradsko-karlovački mitropolit |
| Sjedište | Beograd, Sremski Karlovci |
| Kanonska jurisdikcija |  Habzburška monarhija |
| Kalendar | Julijanski kalendar |
| Statistika | |
Istorija uredi
Dve mitropolije: Karlovačka i Beogradska uredi
Mirom u Požarevcu (1718) dobila je Habzburška monarhija od Osmanskog carstva, osim ostalog, i Banat, jugoistočni Srem i deo teritorije današnje Srbije južno od Save i Dunava. U ovim oblastima su tada postojale četiri srpske pravoslavne episkopije, u Banatu Vršačka i Temišvarska, a južno od Dunava i Save Beogradska i Valjevska. Narodni predstavnici, na čelu sa karlovačkim mitropolitom Vićentijem Popovićem (1713-1725), odmah su preduzeli akciju, da episkopije u ovim krajevima uđu u sastav Karlovačke mitropolije, da se tako očuva crkveno jedinstvo pravoslavnih Srba pod habzburškom vlašću. Habzburške državne vlasti bile su protivne tome iz političkih razloga i, oslanjajući se na ambiciju beogradskog mitropolita Mojsija Petrovića (1713-1726), obrazovale su u ovim oblastima zasebnu Beogradsku mitropoliju, kojoj je bio potčinjen i rumunski episkop u Rimniku. Stvaranje ove mitropolije naknadno je blagoslovio i srpski patrijarh Mojsije Rajović.
Stvaranje jedinstvene mitropolije uredi
Kada se karlovački mitropolit Vićentije Popović razboleo, narodni predstavnici su uspeli da mu postave beogradskog mitropolita za Mojsija Petrovića kaodjutora, a kada je karlovački mitropolit umro (1725), jednoglasno su na saboru iz 1726, izabrali Mojsija Petrovića i za Karlovačkog mitropolita. Državne vlasti morale su u taj mah pristati na gotov čin, ali su posle smrti Petrovićeve (1730) opet živo nastojale, da razdvoje Srbe na dve mitropolije. Međutim na Saboru iz 1731. jednoglasno je izabran dotadašnji aradski vladika Vićentije Jovanović za mitropolita ujedinjene Beogradsko-karlovačke mitropolije, te je to ujedinjenje ostalo sve do mira u Beogradu (1739), po kome su sva područja današnje Srbije južno od Save i Dunava ponovo došla pod osmansku vlast. Oba mitropolita Beogradsko-karlovačke mitropolije bili su energične, prosvećene i razumne starešine, te su za kratko vreme svoje uprave veoma mnogo učinili, kako za napredniju i bolju organizaciju crkvene vlasti, tako i za duhovnu kulturu uopšte među Srbima pod habzburškom vlašću.[1]
Eparhije uredi
U sastavu Beogradsko-karlovačke mitropolije nalazile su se sledeće eparhije:
- Aradsko-jenopoljsko-velikovardarska eparhija
- Temišvarska eparhija
- Vršačko-sebeška eparhija
- Mohačko-sečujsko-sigetska eparhija
- Budimska eparhija
- Bačka eparhija
- Sremska eparhija
- Pakračka eparhija
- Kostajničko-zrinopoljska eparhija
- Karlovačko-senjsko-primorska eparhija
- Valjevska eparhija
- Servijska eparhija (u Beogradu)
- Rimnička eparhija[2]
- Lepavinsko-severinska eparhija, od 1734. godine
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Narodna enciklopedija, 1925 g. — knjiga 1. — stranice 173-174.
- ^ Srpski narodno-crkveni sabori (1718-1735), Autor: Isidora Točanac, stranica 59
Literatura uredi
- Veselinović, Rajko (1986). „Srbija pod austrijskom vlašću 1718-1739”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 106—162.
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Evro, Unireks, Kalenić.
- Gavrilović, Slavko (1986). „Srbi u Ugarskoj i Slavoniji od Požarevačkog mira do austro-turskog rata 1737-1739”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 163—175.
- Gavrilović, Slavko (1986). „Srbi u Hrvatskoj od austro-turskog rata 1716-1718. do rata 1737-1739”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 176—191.
- Garić-Petrović, Gordana (2010). „Demografske prilike i mreža parohija u Beogradskoj eparhiji od 1718. do 1739. godine” (PDF). Istorijski časopis. 59: 267—295. Arhivirano iz originala (PDF) 20. 11. 2018. g. Pristupljeno 23. 02. 2019.
- Garić-Petrović, Gordana (2013). „Mitropolitski namesnici i pridvorni služitelji u Servijskoj eparhiji (1718-1739)” (PDF). Naša prošlost. 14: 87—101. Arhivirano iz originala (PDF) 23. 02. 2019. g. Pristupljeno 23. 02. 2019.
- Garić-Petrović, Gordana (2017). „Manastiri u Beogradskoj eparhiji od 1718. do 1739. godine”. 600 godina manastira Pavlovac (PDF). Mladenovac: Gradska opština. str. 267—295.
- Grujić, Radoslav (1914). Prilozi za istoriju Srbije u doba austrijske okupacije (1718-1739). Beograd: Državna štamparija Kraljevine Srbije.
- Popović, Dušan J. (1935). Beograd pre 200 godina. Beograd.
- Popović, Dušan J. (1950). Srbija i Beograd od Požarevačkog do Beogradskog mira (1718-1739). Beograd: Srpska književna zadruga.
- Samardžić, Radovan (1986). „Srbi u Turskom carstvu 1718-1737”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 89—105.
- Točanac, Isidora (2007). „Beogradska i Karlovačka mitropolija: Proces ujedinjenja (1722-1731)” (PDF). Istorijski časopis. 55: 201—217. Arhivirano iz originala (PDF) 24. 03. 2018. g. Pristupljeno 09. 08. 2017.
- Točanac, Isidora (2008). Srpski narodno-crkveni sabori (1718-1735). Beograd: Istorijski institut SANU.
- Točanac-Radović, Isidora (2014). „Nastanak i razvoj institucije Srpskog narodno-crkvenog sabora u Karlovačkoj mitropoliji u 18. veku”. Tri veka Karlovačke mitropolije 1713-2013 (PDF). Sremski Karlovci-Novi Sad: Eparhija sremska, Filozofski fakultet. str. 127—144. Arhivirano iz originala (PDF) 09. 04. 2021. g. Pristupljeno 23. 02. 2019.
- Forišković, Aleksandar (1986). „Politički, pravni i društveni odnosi kod Srba u Habsburškoj Monarhiji”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 233—305.
