Besarabija
Besarabija (rum. Basarabia, ukr. Бесарабія, rus. Бесарабия) je istorijska pokrajina u istočnoj Evropi[1] između Dnjestra i reke Prut. Danas je podeljena između Moldavije, Rumunije i Ukrajine.[2]
Poreklo imena uredi
Ime je dobila po vlaškoj dinastiji Besarab, koja je bila vlaško-kumanskog roda. Navodno aba znači „otac“ a bašar „vladavina“, tako Bašarabija na kumanskom znači „Vladavina oca“. Reč je o vlaškom knezu Aleksandru Besarabi koji je 1350. godine osvojio taj prostor i priključio ga svojoj državi.[3]
Istorija uredi
Nakon smrti najvećeg vlaškog vladara Stefana Velikog 1484. godine, Turci su zauzeli deo Besarabije sa dva utvrđena grada na Dnjestru. Trebalo je da prođe još čitav vek dok Osmanlije nisu zagospodarile celom teritorijom Besarabije sa gradom Hotinom. Besarabija je došla pod rusku upravu nakon oslobođenja od Osmanskog carstva u Rusko-turskom ratu (1806—1812). Bukureškim mirom 1812. godine Besarabija (teritorija između reka Dnjestra i Pruta) je odvojena od Moldavije i data Rusiji. Nakon propasti Prvog srpskog ustanka u Besarabiji se naselilo mnogo izbeglih Srba, na čelu sa narodnim prvacima i samim Karađorđem.[4] Besarabija je ustupljena Rumuniji 1856. godine Pariskim ugovorom.[5] Zapadni deo Moldavije se ujedinio sa Vlaškom 1859. godine u Kraljevinu Rumuniju.
U Besarabiji se krajem 17. veka nalazio spahiluk koji je pripadao srpskom manastiru Hilandaru. To imanje koje je bilo zaveštano Hilandaru prešlo je nezakonito u posed ustanove Hristovog groba u Palestini.[6]
Nakon Prvog svetskog rata, Besarabija je proglasila nezavisnost od Rusije i nakon 3 meseca se ujedinila sa Kraljevinom Rumunijom.[1] Bilo je to 28. oktobra 1920. godine; a Rumunija se pozivala na istorijsko i etničko pravo.[7] Po obavljenom plebiscitu rumunska većina stanovništva je donela odluku o spajanju sa Rumunijom. 1940. godine okupirana je od Sovjetskog Saveza (pakt Ribentrop-Molotov), to je i jedan od razloga ulaska Rumunije u rat protiv Sovjetskog Saveza.
U Drugom svetskom ratu prelazila je iz ruke u ruku. Sovjetska aneksija je međunarodno priznata 1947. kao Moldavska Sovjetska Socijalistička Republika. Tada je deo Besarabije pripao i Ukrajini.
Nakon raspada Sovjetskog Saveza 1991, promenila je ime u Republika Moldavija. 27. avgusta 1991. je postala nezavisna država.
Reference uredi
- ^ a b Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 139. ISBN 86-331-2075-5.
- ^ „Besarabija | Proleksis enciklopedija”. proleksis.lzmk.hr. Pristupljeno 2023-01-31.
- ^ "Vreme", Beograd 16. mart 1940.
- ^ "Beogradske opštinske novine", Beograd 15. februar 1887.
- ^ "Delo", Beograd 1. januar 1908.
- ^ "Branik", Novi Sad 1898.
- ^ "Vreme", Beograd 28. jun 1940.
