Biljana Jovanović

Biljana Jovanović
Biljana Jovanović
Lični podaci
Datum rođenja	28. januar 1953.
Mesto rođenja	Beograd, Jugoslavija
Datum smrti	11. mart 1996. (43 god.)
Mesto smrti	Ljubljana, Slovenija
Književni rad
Najvažnija dela	„Pada Avala“ ; „Psi i ostali“;

Biljana Jovanović (Beograd, 28. januar 1953 — Ljubljana, 11. mart 1996) bila je srpska književnica, borac za zaštitu ljudskih prava i mirovni aktivista.

Biografija

Završila je filozofiju na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Bila je udata, za vreme studija, za Dragana D. Lakićevića, tada takođe studenta filozofije a danas poznatog beogradski filozofa, publiciste i književnika.

Osamdesetih godina prošlog veka udala se za poznatog slovenačkog sociologa Rastka Močnika sa kojim je ostala u braku do kraja života. Umrla je 11. marta 1996. godine u Ljubljani.

Pada Avala

„Pada Avala“ je prekretnička knjiga o pobunjeničkom duhu mladog Beograda i predstavlja jedan od najboljih romana prvenaca u srpskoj književnosti. Romanom o intimnom životu jedne mlade muzičarke i njenim egzistencijalnim i duhovnim pustolovinama Biljana Jovanović je srušila mnoge stereotipe tadašnjeg doba. Danas se posebno prepoznaje činjenica da je pojava ovog romana 1978. godine bio primer novog žanra, proze koju pišu žene, uzimajući za sadržinu tipično ženska iskustva, suprotstavljajući ih stereotipima i konvencionalnoj ulozi žene u tadašnjem društvu. U prozi Biljane Jovanović su otvorena i pitanja ženske seksualnosti kao neraskidivog dela ženske ličnosti, temi o kojoj spisateljice tadašnjeg doba, kod nas nisu otvoreno govorile. Ono što čini da roman „Pada Avala“ bude i danas aktuelan jeste pobunjenički duh mladih junaka, koji je kroz proteklih trideset godina prešao put od problema generacijskog jaza do sve više kritičkog odnosa mladih prema vremenu u kome žive, zemlji u kojoj su rođeni, kao i njihovom kritičkom odnosu prema odgovornosti i svrsi sopstvenih života.

Politička aktivnost

Bila je potpisnica svih peticija 70-ih i 80-ih godina protiv represije i mitova komunističkog režima – među prvima je bila kada je trebalo braniti šestoricu u Beogradu (Vladimira Mijanovića, Miodraga Milića, Pavluška Imširevića, Milana Nikolića, Dragomira Olujića i Gordana Jovanovića, 1984 g.) i četvoricu u Ljubljani (Janez Janša, David Tasić i Franci Zavrl, novinari Mladine i Ivan Borštner, zastavnik JNA, 1988g. u Ljubljani- tzv Afera JBTZ), Šeksa ili Paragu u Zagrebu, Šešelja ili Izetbegovića u Sarajevu ( Sarajevski proces protiv Alije Izetbegovića, Omera Behmena, Hasana Čengića, Ismeta Kasumagića, Edhema Bičakčića, Džemaludina Latića, Huseina Živalja, Saliha Behmena, Mustafe Spahića, Melike Salihbegović, Derviša Đurđevića i Đula Bičakčića, 1983g.), ali i sve druge koji su odgovarali zbog zloglasnog člana 133, krivičnog dela poznatijeg kao delikt mišljenja ili verbalni delikt.

Bila je članica prvog Odbora za zaštitu umetničkih sloboda osnovanog 1982. u odbranu pesnika Gojka Đoga u sedištu Udruženja književnika Srbije u Francuskoj 7.

Među branjenima, prvi put je tada bio i Adem Demaći iz Prištine, za koga je Odbor tražio oslobađanje iz zatvora, u kome je ležao već 28 godina.

Biljana Jovanović bila je predsednica prve nevladine organizacije – Odbora za zaštitu čoveka i okoline, osnovanog 1984. godine takođe u Francuskoj 7.

Tokom 90-ih godina bila je među osnivačima UJDI-ja, Helsinškog parlamenta, Beogradskog kruga, Civilnog pokreta otpora. Bila je inicijatorka i učesnica svih mirovnih i antiratnih akcija u Beogradu: Paljenja sveća, Crnog flora, Poslednjeg zvona, a 1992. osnovala je LUR (Leteća učionica, radionica) za kulturno i intelektualno povezivanje nekadašnjeg jugoslovenskog prostora.

Crni flor je bio najveći antiratni skup u Beogradu tokom devedesetih godina, održan 31. maja 1992. godine, protiv rata u Bosni i opsade Sarajeva. Po izjavama svedoka, na prostoru između Palata Albanija i Slavije okupilo se između šezdeset i sto hiljada ljudi. Crni flor bio je dug 1300 metara, protest je organizovao Civilni pokret otpora uz podršku velikog broja organizacija i političkih stranaka. Protestu je prisustvovao i opozicioni lider Vuk Drašković.

U to vreme objavila zajedničku antiratnu prepisku „Vjetar ide na jug i obrće se na sjever“, sa Marušom Krese, Radom Iveković i Radmilom Lazić (nemačko izdanje za „Suhrkamp“ 1993. i 1994. u ediciji Apatridi, Radija B92 u Beogradu).

Bila je protiv getoiziranja država, naroda i ljudi, ne priznajući podele po naciji i veri. Okupljala je oko sebe ljude ili su se oni okupljali oko nje. Pojava Biljane Jovanović na književnoj sceni kasnih 70-ih bila je osveženje u ambijentu favorizovane takozvane stvarnosne proze. Malograđanskom miljeu i predrasudama suprotstavila je odvažnost, ironiju, cinizam, nekonvencionalnost, intelektualnu britkost i slobodu izricanja onoga što je predstavljalo tabu za društvene, ideološke, seksualne konvencije.

Nasleđe

Srpsko književno društvo dodeljuje nagradu Biljana Jovanović. Ova nagrada ustanovljena je 2005. godine. Dodeljuje se uz kontinuiranu podršku Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije.

Dela

Poezija

„Čuvar“, zbirka pesama (1977)

Romani;

„Pada Avala“ (Prosveta, 1978. i Nezavisno izdanje Slobodan Mašić, 1981)
„Psi i ostali“ (Prosveta, 1980)
„Duša jedinica moja“ (BIGZ, 1984)

Drame

„Ulricke Meinhhof“ (osnova za predstavu „Stammheim“, SKC, Beograd, 1982, reditelji Ljubiša Ristić i Nada Kokotović)
„Leti u goru kao ptica“ (Atelje 212, Beograd, 1983, reditelj Zoran Ratković)
„Centralni zatvor“ (Naroden teater Bitola, 1922, reditelj Vladimir Milčin)
„Soba“ na Bosforu (objavljena u ProFemini br. 1, Beograd, 1996).