Vraneši (Vrnjačka Banja)

Vraneši
Vraneši;
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Raški
Opština	Vrnjačka Banja
Stanovništvo
— 2011.	1400
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 40′ 05″ S; 20° 48′ 19″ I / 43.668166° S; 20.805166° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	220 m
	Vraneši Vraneši na karti Srbije
Ostali podaci
Pozivni broj	036
Registarska oznaka	VB

Vraneši je naselje u Srbiji u opštini Vrnjačka Banja u Raškom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 1400 stanovnika.

Istorija uredi

Selo se prvi put pominje 1476. godine pod imenom Bjelopovci^[1]. Zabeleženo je u detaljnom popisu Smederevskog sandžaka, koji je obavljen po nalogu sultana Mehmeda II Osvajača. Tada je pripadalo nahiji Maglič. Pošto su posle pada Srpske despotovine 1459. godine Turci mnoga sela zatekli prazna oni su iz Hercegovine i Crne Gore naselili mnoge porodice srpskih stočara koje su nazivali Vlasi^[1]. Bjelopovci najverovatnije bili nenaseljeni u njima su Turci naselili Vlahe iz roda Vraneša. Tako su Bjelopovci postali centar vlaške knežine kojom je upravljao knez Vranješ^[1]. Za vreme tog popisa u selu je živelo oko 70-80 ljudi. Kako je prethodno stanovništvo izbeglo, a u selo su se doselili Vlasi iz roda Vraneša i selo je ubrzo promenilo ime u Vraneši, po imenu njihovog roda^[1]. U naredna dva turska popisa (detaljnom 1515. i zbirnom 1523. godine) selo nije zabeleženo ni kao Bjelopovci ni kao Vranci^[1].

Najverovatnije je selo ostalo nenaseljeno zbog velikih ratnih pustošenja koja su zahvatila ovaj kraj u tom periodu. Najmasovnije iseljavanje srpskog stanovništva iz ovih krajeva bilo je 1480. godine kada su mađarska vojska i čete srpskih despota prodrle preko dunava duboko na jug, sve do Kruševca i Kraljeva. Smatra se da je u ovom periodu preko 200.000 Srba prebeglo preko Save i Dunava, tako da su mnoga sela u Podibru potpuno zapustela. Od sela koja danas pripadaju opštini Vrnjačka Banja zapustela su: Bjelopovci, Podunavci i Rsavci.^[1]

Selo se sledeći put pominje u poimeničnom popisu vlaha Smederevskog sandžaka, 1528. godine pod imenom Vranci. Tada se selo nalazilo u sastavu knežine vlaškog kneza Stojana. Sem Vraneša u sastav ove knežine ulazila su i sela: Vukušica, Podunavci, Vrba, Rsovci, Otroci, deo Novog Sela i Konarevo kod Kraljeva u kome je knez Stojan i živeo. U sastav knežine su ulazila i sela Homornjak i Zirovice, za koje danas ne postoje podaci gde su se tačno nalazila^[1]. Ukupan broj stanovnika Vrnjaca 1528. godine je iznosio oko 100. Stanovništvo Vrnjaca je imalo obavezu da kod Turaka vrši pomoćnu vojnu službu^[1].

U dva naredna popisa Smederevskog sandžaka iz 1540. i 1574. godine o selu nema nikakvih podataka, tako da se može pretpostaviti da je selo bilo pusto. Prošlost Vraneša u 17. i 18. veku je gotovo nepoznata pošto nedostaju podaci o popisima iz tog perioda. Selo se nalazilo u Smederevskom sandžaku, prvo u nahiji čije je sedište bila tvrđava Maglič, a kasnije Požega i Čačak. Za vreme velikog austro—turskog rata od 1693. do 1699. godine Vraneši su prvi put bili oslobođeni od Turaka. Sredinom 1698. godine Srbi su digli ustanak i isterali Turke iz današnjeg Kruševca, a potom i Trstenika i Kraljeva. Tada su Vraneši po prvi put oslobođeni od Turske vlasti. Međutim 1699. godine Austrougarska se povukla i Vraneši ponovo ulaze u sastav Otomanskog carstva^[1].

Bitan period za Vraneše je i austro-turski rat od 1714—1718, kada je Austrougarska osvojila teritoriju između Drine, Zapadne Morave i Timoka. Tada je austijsko-turska granica bila nadomak Vraneša. U blizini seoskog atra Turci su sagradili dve vojničke karaule. Jednu na ušću Gračačke reke, a drugu u selu Vrba. Najverovatnije je tada u Kurilovu (današnji Gračac) živeo manji broj turskih vojnika i stalna straža prema Austriji.^[1]

Ovde se nalazi OŠ „Branko Radičević” Vraneši.

Demografija uredi

U naselju Vraneši živi 1184 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 42,6 godina (41,5 kod muškaraca i 43,7 kod žena). U naselju ima 424 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,34.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[2]
Godina	Stanovnika
1948.	1.409
1953.	1.415
1961.	1.432
1971.	1.487
1981.	1.550
1991.	1.529	1.487
2002.	1.418	1.437

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[3]

Srbi	1.271	89,63%
Crnogorci	6	0,42%
Rumuni	2	0,14%
Albanci	1	0,07%
nepoznato	137	9,66%

Stanovništvo prema polu i starosti^[4]


	m	ž
?	22	24
80+	8	18
75—79	19	26
70—74	44	50
65—69	61	74
60—64	44	43
55—59	34	25
50—54	44	57
45—49	63	70
40—44	45	43
35—39	33	30
30—34	50	40
25—29	49	47
20—24	45	50
15—19	36	40
10—14	32	31
5—9	29	32
0—4	35	25
Prosek :	41,5	43,7

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	275	268	353	400	418	431	424

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	71	96	67	76	59	45	5	1	2	2	3,34

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	597	173	375	33	13	3
Ženski	637	126	383	116	11	1
UKUPNO	1.234	299	758	149	24	4

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	316	88	0	0	78
Ženski	280	136	0	0	65
UKUPNO	596	224	0	0	143
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	8	16	21	6	24
Ženski	1	0	18	6	1
UKUPNO	9	16	39	12	25
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	2	9	14	5	10
Ženski	1	5	1	12	13
UKUPNO	3	14	15	17	23
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	5	0	0	30
Ženski	3	0	0	18
UKUPNO	8	0	0	48

Sport uredi

U Vranešima su aktivni fudbalski klub Borac, koji se takmiči u Okružnoj ligi Raškog okruga i odbojkaški klub Partizan 2012, koji se takmiči u Međuregionalnoj ligi Kraljevo.^[5]

Vidi još uredi

Maksim Savić

Reference uredi

^ ^a ^b ^v ^g ^d ^đ ^e ^ž ^z ⁱ Milan D. Sotirović: „Vrnjačka Banja i okolina“; Narodna biblioteka „Dr. Dušan Radić“, Vrnjačka Banja. 1996. ISBN 978-86-82843-01-6.
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
^ OK Partizan 2012 - Vraneši - Licna karta - srbijasport.net

Spoljašnje veze uredi

[Сотировић-1] v ^g ^d ^đ ^e ^ž ^z ⁱ Milan D. Sotirović: „Vrnjačka Banja i okolina“; Narodna biblioteka „Dr. Dušan Radić“, Vrnjačka Banja. 1996. ISBN 978-86-82843-01-6.

[2] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[3] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[4] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[5] OK Partizan 2012 - Vraneši - Licna karta - srbijasport.net

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]