Википедија

Vukosava Jurković

Vukosava Jurković (Čurug, 14. maj 1870 — Beograd, 3. avgust 1929) bila je srpska pozorišna glumica i jedna od glumica koje su igrale u prvim srpskim filmovima. Ostala je zapamćena po ulozi u prvom srpskom nemom filmu „Život i dela besmrtnog vožda Karađorđa”.

Vukosava Jurković
Portret Vukosave Jurković, snimljen između 1896. i 1903. godine
Lični podaci
Puno imeVukosava Jurković
Druga imenaVukosava Jurkovićeva
Datum rođenja(1870-05-14)14. maj 1870.
Mesto rođenjaČurug, Austrougarska
Datum smrti3. avgust 1929.(1929-08-03) (59 god.)
Mesto smrtiBeograd, Kraljevina SHS
Zanimanjeglumica
Veza do IMDb-a
Narodno pozorište u Beogradu 1895. godine

Biografija uredi

Vukosava Jurković rođena je 1870. godine u Čurugu. Prvi kontakt Vukosave jurković sa pozorištem bio je preko ujaka Miloša Cvetića (1845 – 1905), koji je bio glumac, reditelj i dramski pisac u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu.[1]

Pozorišnu karijeru započela je u Srpskom narodnom pozorištu. Prvi put je stupila na scenu sa osamnaest godina, 11. septembra 1888. godine.[2] Tokom gotovo cele glumačke karijere bila je članica ansambla Narodnog pozorišta u Beogradu. Izbijanjem Prvog svetskog rata, 1914. godine, zamiru pozorišne aktivnosti, pa tako i njen angažman.

Tokom ratnih godina Vukosava je teško nervno obolela i od 1917. se lečila u Bolnici za duševne bolesti u Beogradu. Posle rata više nikada nije glumila. Umrla je, skoro zaboravljena, u Beogradu, 1929. godine.[2]

Pozorišna karijera uredi

U srpskom narodnom pozorištu Vukosava je ostala veoma kratko, svega dva meseca. Već u novembru 1888. prešla je u beogradsko Narodno pozorište, gde je ostala do kraja glumačke karijere. Na sceni Srpskog narodnog pozorišta kasnije je glumila kao gostujuća glumica i to januara 1892. u ulozi Ane u istorijskoj drami u pet činova Nemanja, koju je režerao Miloš Cvetić[3] i kao Leonora u Šilerovoj Fijeskovoj zaveri u Đenovi.[4]

Već na početku karijere, od 1892. godine, iako mlada i neiskusna glumica, počela je da glumi najsloženije dramske uloge, pored prvakinje tadašnje scene Narodnog pozorišta Milke Grgurove. Već od 1905. ona je bila sve bolja dramska glumica, koja je uspešno tumačila veliki broj sentimentalnih i dramskih ljubavnica, često i izrazito tragične likove, uporedo sa Marijom Taborskom. Posle smrti Vele Nigrinove 1908. godine Jelisaveta brzo ulazi u najviši umetnički plan beogradske scene. Tako velika angažovanost mlade i neiskusne glumice može se objasniti u najozbiljnijem dramskom repertoaru može se objasniti izuzetno teškom situacijom u Pozorištu tokom bolesti i nakon smrti Nigrinove i problema sa njenom zamenom, a Mariji Taborskoj, koja je bila Čehinja, je trebalo dosta vremena da, osim tako složenog repertoara, savlada i jezik.[2]

Recenzenti i pozorišni kritičari nisu Vukosavu Jurković dočekali srdačno na početku njene karijere. Novinar i književnik Pera Taletov[5] i inače preoštar u svojim pozorišnim recenzijama, za nju je jednom bezobzirno i čak nepravično, za nju napisao da „spada u one glumicekoje nisu i ne mogu postati nikakve umetnice, ali se ipak ne može bez njih. One su jedno nužno zlo.”[2] Ni Anton Gustav Matoš nije imao mnogo bolje mišljenje o njenoj glumi, ali sa malo više takta je pisao da Vukosava „igra u nevolji ljubavnicu”. Doduše, isto to je napisao za još nekoliko glumica beogradskog Narodnog pozorišta, među kojima je bila i velika Vela Nigrinova.[6] Ipak, pozorišni kritičari tog vremena bili su prilično strogi u oceni glumaca.[7]

Međutim, prema pisanjima različitih recenzenata, Vukosava Jurković jeste bila glumica sa izvesnim slabostima, pomalo patetične dikcije i manje izražajne snage, ali je bila osećajna, topla, iskrena i neposredna u interpretaciji svojih uloga. Njena pojava bila je markantna. Imala je izražajno lice, a pokreti su joj bili laki i pravilni. U mladosti je tumačila lirske i sentimentalne heroine, a u zrelijem dobu dramske i tragične ženske likove.[4] Njena karijera razvijala uporedo sa karijerama čuvenih srpskih glumica Emilije Popović i Zorke Todosić. Njen glumački talenat razvijao se nešto sporije i duže, jer se odjedanput našla pred složenim umetničkim zadacima, ali zahvaljujući svestranoj brizi reditelja i ozbiljnom dramskom repertoaru razvila se u uspešnu glumicu. U karakternim i dramskim ulogama partneri su joj najčešće bili Toša Jovanović,[8] jedan od najvećih srpskih glumačkih talenata 19. veka, Andrija Fijan, jedan od najboljih hrvatskih glumaca, u vreme kada je veoma kratko glumio i režirao u Narodnom pozorišt,[9] S vremenom je dostojno dorasla umetničkom zadatku koji joj je nametao veliki i ozbiljan umetnički repertoar[2] i svrstavana je u ozbiljne umetničke snage srpskog glumišta toga vremena.[10]

Najznačajnije pozorišne uloge uredi

Filmska karijera uredi

Glavni članak: Karađorđe (film)
 
Oglas u beogradskim novinama za premijeru filma

Godine 1908. otvoren je prvi stalni bioskop u Beogradu, Kinematografsko pozorište u hotelu Pariz.[a] Vlasnik hotela bio je beogradski trgovac i ugostitelj Svetozar Botorić. On je juna 1911. angažovao stranog snimatelja Luja de Berija, koji je za njega počeo da snima filmske žurnale. Zaim je, inspirisan igranim filmovima koje je prikazivao u svom bioskopu, odlučio da snima „srpske narodne filmove”. Za poduhvat je zainteresovao popularnog glumca, reditelja i pisca Iliju Stanojevića i poverio mu realizaciju svoje ideje. Stanojević je prvo na Adi Ciganliji snimio kratak film Bibija ili Ciganska svadba, a zatim je pristupio snimanju dugometražnih filmova. Prvi dugometražni (nemi) film u Srbiji bila je istorijska drama iz 15. veka Ulrih Celjski i Vladislav Hunjadi, a sledeći Život i dela besmrtnog vožda Karađorđa. Film o Karađorđu prvi je prikazan i bio je prvi domaći film koji se prikazivao u Srbiji. Film je premijerno prikazan oktobra 1911. godine, prvo na posebnim projekcijama za novinare i na dvoru, a tek od 16. do 20. novembra prikazivan je za publiku u bioskopu u hotelu Pariz. Posle toga je prikazivan širom Kraljevine Jugoslavije, a 1928. i našim iseljenicima u Americi.[11]

U oba filma uloge su tumačili tadašnji najpopularniji glumci, članovi ansambla beogradskog Narodnog pozorišta.[12] U filmu Život i dela besmrtnog vožda Karađorđa Vukosava Jurić tumačila je tragični lik Karađorđeve majke Marice, dok je u filmu Ulrih Celjski i Vladislav Hunjadi tumačila lik Jelisavete Svilojević, odnosno Jelisavete Celjske.

Filmografija uredi

Godina Originalni naslov Uloga Režiser
1911. Život i dela besmrtnog vožda Karađorđa Karađorđeva majka Marica Ilija Stanojević
1911. Ulrih Celjski i Vladislav Hunjadi Jelisaveta Svilojević Ilija Stanojević

Napomene uredi

  1. ^ Hotel Pariz nalazio se na prostoru današnjeg Bezistana, na Terazijama.

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ „CVETIĆ Miloš”. Enciklopedija Srpskog narodnog pozorišta. Srpsko narodno pozorište. Pristupljeno 21. 11. 2019. 
  2. ^ a b v g d đ Stojković 1979, str. 263
  3. ^ „NEMANjA”. Enciklopedija Srpskog narodnog pozorišta. Srpsko narodno pozorište. Pristupljeno 21. 11. 2019. 
  4. ^ a b v „JURKOVIĆ Vukosava”. Enciklopedija Srpskog narodnog pozorišta. Srpsko narodno pozorište. Pristupljeno 21. 11. 2019. 
  5. ^ Nedeljković, Saša. „Aktivnosti dubrovačke Matice srpske”. Udruženje za odbranu ćirilice "Dobrica Erić". "ĆIRILICA" BEOGRAD. Pristupljeno 21. 11. 2019. 
  6. ^ Stojković 1979, str. 225
  7. ^ Stojković 1979, str. 384
  8. ^ Stojković 1979, str. 239
  9. ^ Stojković 1979, str. 245-246
  10. ^ Stojković 1979, str. 470
  11. ^ Kosanović, Dejan (12. 2. 2004). „Karađorđe u bioskopu”. VREME. 684. Pristupljeno 21. 11. 2019. 
  12. ^ „Vek srpskog igranog filma”. SEEcult. 29. 11. 2011. Pristupljeno 21. 11. 2019. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Vukosava Jurković na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Вукосава_Јурковић&oldid=27676061”