Demokratska srpska stranka
Demokratska srpska stranka (DSS) je politička stranka u Crnoj Gori. Kao stranka demokratskog i nacionalnog usmjerenja, DSS se zalaže za interese i zaštitu prava srpskog naroda u Crnoj Gori.[1] Nastala je 2003. godine, nakon političkog raskola u Srpskoj narodnoj stranci. Osnivač i prvi predsjednik stranke bio je Božidar Bojović. Sadašnja predsjednica stranke je Dragica Perović (od 2012. godine).
Demokratska srpska stranka DSS CG | |
|---|---|
 | |
| Predsednik | Dragica Perović |
| Osnivač | Božidar Bojović |
| Koalicija | Demokratski front |
| Osnovana | 2003. |
| Sedište | Podgorica, Crna Gora |
| Ideologija | Srpsko-crnogorski unionizam, Nacionalni konzervativizam. |
| Politička pozicija | Desnica |
| Skupština Crne Gore | 0 / 81 |
| Veb-sajt | |
| www | |
Istorija uredi
Demokratska srpska stranka je nastala 2003. godine, kada je unutar Srpske narodne stranke došlo do ozbiljnih unutrašnjih razmimoilaženja i političkih podjela između dvije struje, od kojih je prvu predvodio Božidar Bojović, tadašnji predsjednik SNS, a drugu potpredsjednik Andrija Mandić. Podjele su dovele do otvorenog sukoba i raskola u stranci.[2] Pošto je veći dio rukovodstva SNS podržao Andriju Mandića, drugi dio rukovodstva je na čelu sa Božidarom Bojovićem i Rankom Kadićem napustio SNS, osnovavši novu stranku pod nazivom Demokratska srpska stranka (DSS). Podjela se odrazila i na poslanički klub SNS, koji je do tada brojao šest poslanika: četvorica su ostala u SNS, dok su dvojica (Bojović i Kadić) nastavili poslaničku djelatnost kao predstavnici novostvorene DSS. Za prvog predsjednika DSS izabran je Božidar Bojović, koji je na toj funkciji ostao do 2005. godine, kada ga je zamjenio Ranko Kadić. Neposredno po stupanju na dužnost predsjednika DSS, Ranko Kadić je pokrenuo inicijativu za ujedinjenje srpskih nacionalnih stranaka u Crnoj Gori, ali do toga nije došlo usljed nesposobnosti stranačkih rukovodstava da se dogovore oko čelništva i prvenstva u vrhu buduće objedinjene stranke, koja stoga nije ni osnovana.[3]
Odnos prema referendumu (2006) uredi
Od svog osnivanja, DSS se zalagala za očuvanje državnog zajedništva Crne Gore i Srbije. Nakon najave referenduma o državnom statusu Crne Gore, DSS je podržala stvaranje šire koalicije unionističkih stranaka. Krajem 2005. i početkom 2006. godine, u vrijeme intenziviranja javne rasprave o donošenju posebnog referendumskog zakona, DSS je zastupala stav da odluka o nezavisnosti Crne Gore može biti donijeta samo ako se u prilog nezavisnosti izjasni apsolutna većina od ukupnog broja građana sa pravom glasa, a isti stav su zastupale i ostale unionističke stranke. Nasuprot tome, crnogorske režimske stranke su promovisale stav da je za donošenje odluke o nezavisnosti dovoljno da se u prilog nezavisnosti izjasni prosta većina od onog broja građana koji će izaći na glasanje.[4][5][6]
U isto vrijeme, kao posrijednik u ovoj raspravi pojavila se Evropska unija, koja je predložila kompromisno rješenje, po kome bi se odluka o državnoj nezavisnosti imala smatrati važećom ukoliko se u prilog nezavisnosti izjasni više od 55% u odnosu na ukupan broja građana koji će izaći na glasanje. Takav prijedlog EU rezultirao je pokretanjem novih rasprava, kako među opozicionim, tako i među vladajućim strankama. Pošto je procjenila da se prag od 55% ipak može dostići, vladajuća Demokratska partija socijalista Crne Gore je odlučila da podrži prijedlog EU. Pošto DPS nije mogla samostalno da izglasa referendumski zakon, ključna uloga u izboru konačnog rješenja pripala je opozicionim strankama, među kojima je bila i DSS. Sredinom februara 2006. godine, rukovodstvo DSS se na čelu sa Rankom Kadićem još uvijek zalagalo za princip apsolute većine u odnosu na ukupan broj birača. Međutim, pod otvorenim pritiskom EU, rukovodstvo DSS je krajem februara popustilo, izjasnivši se za prihvatanje prijedloga EU, pošto su to isto učinila i rukovodstva ostalih unionističkih stranaka.[7][8][9][10][11][12][13][14]
Skupština Crne Gore je 1. marta 2006. godine izglasala "Zakon o referendumu o državno-pravnom statusu Republike Crne Gore".[15] Od tadašnjeg ukupnog broja poslanika (75), za usvajanje zakona glasalo je njih 60, uključujući i poslanike DSS.[16][17] Referendum je održan je 21. maja. Od ukupno 484,718 građana sa pravom glasa, na referendum je izašlo 419,236 (86.49%), a u prilog nezavisnosti se izjasnilo 230,711 građana, što je predstavljalo 47,5% u odnosu na ukupno biračko tijelo, odnosno 55,5% u odnosu na broj glasalih.[18] Tokom sprovođenja referendumskog procesa, došlo je do brojnih nepravilnosti, usled kojih je legitimitet zvanično saopštenih rezultata bio doveden u pitanje.[19]
Zvanični rezultati referenduma djelovali su porazno na DSS i ostale unionističke stranke, pošto se pokazalo da je izglasavanje nezavisnosti, uprkos nepostojanju apsolute većine, na kraju bilo omogućeno upravo njihovim pristajanjem na ozakonjenje iznuđenih rješenja, koja su bila promovisana od strane Evropske unije. Napuštanjem osnovnog demokratskog načela, po kome se ključne referendumske odluke od državnog i istorijskog značaja donose većinom glasova u odnosu na ukupan broj birača, SNP je zajedno sa drugim opozicionim strankama omogućila vladajućoj DPS i drugim separatističkim strankama da program državne nezavisnosti ostvare bez podrške apsolutne većine biračkog tijela Crne Gore. Iako je snosio dio političke odgovornosti za napuštanje izvornih stavova u okviru unionističkog bloka, Ranko Kadić se nakon referenduma nije povukao sa čelne funkcije u stranci, a za predsjednika DSS je ponovo izabran i 2007. godine.[20]
Djelatnost nakon 2006. godine uredi
.svg)
Uoči skupštinskih izbora koji su u Crnoj Gori održani 2006. godine, DSS je učestvovala u pregovorima o stvaranju široke koalicije unionističkih stranaka, ali ti pregovori nisu doveli do uspjeha. Stoga je rukovodstvo DSS odlučilo da sklopi užu koaliciju sa Socijalističkom narodnom partijom Crne Gore i Narodnom strankom. Koalicija je osvojila 47.683 glasova (14,07%) i ukupno 11 mandata, što je bilo znatno manje od očekivanog. Prema koalicionom sporazumu, DSS je tada dobila 2 poslanička mandata.
Tokom rasprave o donošenju novog Ustava Crne Gore (2007), DSS se odlučno zalagala za odbranu prava srpskog naroda i očuvanje dotadašnjeg ustavnog položaja srpskog jezika u Crnoj Gori. Iako je opozicija u prvo vrijeme djelovala složno, interesi srpskog naroda na kraju nisu bili odbranjeni pošto je Pokret za promjene ušao u pregovore sa vlastima i podržao novi Ustav Crne Gore, koji srpskom narodu u Crnoj Gori nije priznavao konstitutivnost i u kojem je srpski jezik bio zamjenjen crnogorskim jezikom.[21][22]
Kada je 2008. godine Vlada Crne Gore priznala jednostrano proglašenu nezavisnost Kosova, DSS je učestvovala u organizovanju masovnih protesta protiv pomenutog čina. U jesen 2008. godine, kada je došlo do konstituisanja Srpskog nacionalnog savjeta Crne Gore, taj čin je od strane DSS bio kritikovan kao neprihvatljiv, pošto je podrazumevao pristajanje Srba na manjinski status.[23]
Početkom 2009. godine, DSS se ponovo založila za stvaranje jedinstvene opozicione koalicije, koja bi zajednički nastupila na predstojećim skupštinskim izborima, ali taj prijedlog nije bio prihvaćen od strane Liberalne partije Crne Gore i Socijalističke narodne partije Crne Gore. DSS se potom založila za stvaranje koalicije srpskih nacionalnih stranaka, ali ni ta zamisao nije uspjela, usljed čega su srpske stranke na izbore izašle pojedinačno ili u užim koalicijama. Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u proljeće 2009. godine, DSS je nastupila u savezu sa Narodnom strankom, sa kojom je formirala Narodnjačku koaliciju, koja je osvojila 9.448 glasova (2,86%), što je bilo neznatno ispod izbornog cenzusa.
Tokom ljeta 2012. godine, DSS je učestvovala u pregovorima o stvaranju šire koalicije srpskih stranaka radi zajedničkog nastupa na predstojećim skupštinskim izborima, ali konačan dogovor o stvaranju sveopšte koalicije nije postignut,[24] tako da su srpske stranke na izbore izašle u više kolona. Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u jesen 2012. godine, DSS je učestvovala u sklopu koalicije pod nazivom Srpski nacionalni savez.[25][26] Prema zvaničnim rezultatima izbora, koalicija je osvojila 3.085 glasova (0,85%), što nije bilo dovoljno za ulazak u parlament i dobijanje poslaničkih mandata. Usljed izbornog neuspjeha, predsjednik stranke Ranko Kadić je neposredno nakon izbora podnio ostavku, a čelnu funkciju u stranci je preuzela dotadašnja zamjenica predsjednika Dragica Perović.[27]
Početkom 2013. godine, u vrijeme priprema za predstojeće predsjedničke izbore, DSS je odustala od isticanja sopstvenog kandidata. Pošto ni ostale srpske stranke nisu istakle svoje kandidate, rukovodstvo DSS je uoči izbora odlučilo da podrži kandidaturu Miodraga Lekića, etničkog Crnogorca i tadašnjeg predsjednika Demokratskog fronta. Ova odluka nije naišla na dobar prijem u stranačkoj bazi, pošto je Miodrag Lekić bio poznat po ranijim antisrpskim stavovima, tako da je rukovodstvo DSS bilo prinuđeno da svoju odluku pravda izborom manjeg zla.[28][29]
Iako je programski definisana kao srpska stranka, DSS je 31. avgusta 2016. godine pristupila koaliciji Demokratski front,[30] kojoj pripada i Pokret za promjene, stranka koja je svojim ranijim pristajanjem uz režim u jesen 2007. godine omogućila usvajanje ustavnih rješenja kojima je srpskom narodu uskraćena konstitutivnost u Croj Gori, a srpskom jeziku oduzet dotadašnji status zvaničnog jezika u toj državi.[22] Tokom 2018. godine, pojavila se zamisao o ujedinjenju ostataka Narodne stranke sa Demokratskom srpskom strankom, ali ta inicijativa nije sprovedena u djelo.[31]
Predsjednici DSS (2003—danas) uredi
| Ime i prezime | Mandat |
|---|---|
| Božidar Bojović | 2003—2005. |
| Ranko Kadić | 2005—2012. |
| Dragica Perović | 2012— |
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ DSS: Politička platforma Demokratske srpske stranke
- ^ Večernje novosti (2003): U tuči prebili i sopstvenu granu
- ^ Večernje novosti (2005): Ujedinjuju se srpske stranke
- ^ B92 (2005): Venecijanska komisija o referendumu
- ^ Večernje novosti (2005): Navijaju za veću većinu
- ^ Večernje novosti (2005): Paragraf deli Crnu Goru
- ^ Večernje novosti (2006): Između tri većine
- ^ Večernje novosti (2006): Više od 41 manje od 50
- ^ Glas javnosti (2006): Solana izneverio Đukanovića
- ^ Večernje novosti (2006): Traže ustupke od Evrope
- ^ B92 (2006): Lajčak donosi predlog EU o većini
- ^ Večernje novosti (2006): Tražili ste, raspisujte!
- ^ Večernje novosti (2006): Siva zona razdvajanja
- ^ Večernje novosti (2006): Referendum u cajtnotu
- ^ B92 (2006): Referendum 21. maja
- ^ „Zakon o referendumu o državno-pravnom statusu Republike Crne Gore (2006)” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 12. 07. 2018. g. Pristupljeno 10. 07. 2019.
- ^ B92 (2006): Usvojen Zakon o Referendumu
- ^ OSCE (2006): Posmatracka misija za referendum OSCE/ODIHR-a: Konačni izvještaj
- ^ Markuš 2007.
- ^ Glas javnosti (2007): Ponovno ujedinjenje sa Srbijom
- ^ Politika (2007): Crnogorski ustav deoba
- ^ a b Glas javnosti (2007): Političko konvertitstvo Nebojše Medojevića
- ^ Glas Amerike (2008): U Podgorici održana Izborna skupština Srpskog nacionalnog savjeta
- ^ Vijesti (2012): Kadić bi da bude lider srpske sloge
- ^ Srpske novine (2012): Osnovan Srpski nacionalni savez
- ^ RTS (2012): Formiran Srpski nacionalni savez
- ^ Blic (2012): Kadić podneo ostavku zbog lošeg izbornog rezultata
- ^ Vijesti (2013): DSS pozvala simpatizere i članove da podrže Lekića
- ^ Vijesti (2013): DSS ponovo pozvala članove da glasaju Lekića
- ^ RTCG (2016): DSS pristupio DF-u
- ^ Vuk Kadić (2018): Nadam se da će se u DSS-u predomisliti i da ćemo se ujediniti
Literatura uredi
- Vojinović, Rajo, ur. (2008). Kako do zaštite identiteta srpskog naroda u Crnoj Gori: Zbornik radova (PDF). Podgorica: Književna zadruga Srpskog narodnog vijeća.
- Vuksanović, Momčilo, ur. (2012). Zaštita identiteta srpskog naroda u Crnoj Gori: Zbornik radova. Podgorica: Književna zadruga Srpskog narodnog vijeća.
- Lutovac, Zoran (2015). Srpski identitet u Crnoj Gori (PDF). Beograd: Institut društvenih nauka. Arhivirano iz originala (PDF) 01. 11. 2018. g. Pristupljeno 10. 07. 2019.
- Markuš, Jovan B., ur. (2007). Bijela knjiga: Referendum u Crnoj Gori 2006: Zbornik dokumenata. Podgorica: Narodna misao.
