Donji Komren

Donji Komren
Donji Komren;
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Nišavski
Grad	Niš
Gradska opština	Crveni krst
Stanovništvo
— 2011.	5725
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 20′ 34″ S; 21° 52′ 30″ I / 43.342833° S; 21.875° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	228 m
	Donji Komren Donji Komren na karti Srbije
Ostali podaci
Pozivni broj	018
Registarska oznaka	NI

Donji Komren je naseljeno mesto grada Niša u Nišavskom okrugu. Administrativno pripada gradskoj opštini Crveni krst. Nalazi se oko 4 km severno od centra grada. Prema popisu iz 2002. bilo je 5.725 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 4.919 stanovnika).

Istorija uredi

Kao i Gornji, tako je i Donji Komren staro, još u srednjem veku formirano naselje. Turski popis 1498. godine ga evidentira, pod današnjim nazivom, sa 53 kuće, 13 neoženjenih, 2 udovičke kuće i sa dažbinama koje iznose 6.894 akče. Prema turskom popisu nahije Niš iz 1516. godine, mesto je bilo jedno od 111 sela nahije i nosilo je isti naziv kao danas, a imalo je 44 kuća, 9 udovička domaćinstva, 8 samačka domaćinstva ^[1] Sačuvan je podatak o tome kako je sredinom 18. veka timar (spahiluk) Donji Komren preveden u čitluk-sahibijski posed. Sredinom 18. veka, selo je bilo timar Ahmeda-zaima. Ahmed je u selu sagradio vodenicu i pomoću nje seljacima osporio pravo na zemlju. Ovu zemlju je fiktivno prodao svojoj majci „za preko 100 groša“. Posle njene smrti vlasnikom se proglasio njen unuk Džefer-zaim i u selu postavio tor, zahtevajući od seljka plaćanje torovine. U međuvremenu, odlukom u Carigradu, Donji Komren je kao timar (spahluk) dodeljen Mustafi Bazrđanoviću. Mustafa je oko 1760. godine poveo spor sa Džafer-zaimom oko prava na selo, koji se vodio u Nišu, Beogradu i Carigradu. U maju 1762. godine Mustafa Bazrđanović je na raspravu pred carski sud u Carigradu doveo i raju iz Donjeg Komrena da svedoči u njegovu korist. Donjokomrenska raja je tom prilikom priložila dva fermana (pisma) protiv Džafir-zaima. Nije poznato kako se ovaj spor završio, ali poznato je da je Džafir-zaim, istih godina, na sličan način kupio od niškog nakibulešrafa Said Omera za 1.000 groša „svu zemlju, livade i pašnjake“ i za 500 groša „sve zgrade, bašte i gumna“ sela Hum, zatim da je dobio spor kod niškog kadije oko granice počitlučenog sela Cerje i zijametskog (spahijskog) sela Leskovik, pa se po tome približno može pretpostaviti u čiju korist je rešen i spor oko sela Donji Komren. Među meštanima starosedeocima u ovom selu živi predanje da se staro seosko naselje nalazilo na potesu Selište. Među paljenim selima u protivturskom ustanku 1841. godine i u Srpsko-turskom ratu 1876. godine pominje se i Donji Komren. Oslobođenje od Turaka zateklo ga je kao manje selo sa tridesetak zadružnik kuća. Godine 1895. je manje selo sa 43 domaćinstva i 272 stanovnika, a 1930. godine u njemu su živela 64 domaćinstva 338 stanovnika. Blizina Niša i dobra zemlja podstakli su brži razvoj sela. Krajem 19. i početkom 20. veka okončan je raspad porodičnih zadruga i ubrzan proces usitnjavanja poseda. Blizina grada doprinela je u periodu između dva svetska rata tržišnom usmeravanju seoske privrede, a pred Drugi svetski rat i zapošljavanju u gradu.

Od 1953/55. godine nastupio je snažan zaokret ka radničkom zapošljavanju i prigradskom povezivanju Donjeg Komrena sa Nišom. Ovo povezivanje ostvareno je preko Naselja Ratko Jović, čiji se začetni oblik duž humskog puta u periodu 1960/70. godine zvao Novi Komren. Tokom 1970/80. godine naraslo Naselje Ratko Jović omogućilo je fizički spoj Niša i Donjeg Komrena. U ovom periodu Donji Komren je izgubio karakter tradicionalnog sela i dobio lik periferijskog naselja Niša. Stariji deo naselja je podeljen u dve male (Gornju i Donju), dok su novi naseljski delovi dobijali nazive prema nekoj njihovoj specifičnosti: Šofersko naselje, Rujničko naselje, Crnogorsko naselje itd. Najveći novonaseljeni deo Donjeg Komrena je nastao sa istočne strane Humskog potoka. Proces nove organizacije Donjeg Komrena odvijao se spontano (samoniklo) i u većini na ruralan način; zakasnela planska urbanizacija imala je ozbiljnih teškoća u pogledu sanacije i efikasnije organizacije prostora. Najveći broj doseljenika u ranijoj posleratnoj fazi (1955—1970) bio je sa sela iz njegovog zaleđa (Rujnik, Hum, Kravlje, Vrelo), a u narednoj fazi (1970—1980) iz najrazličitijih krajeva. Prema podacima popisa, u ovom naselju su 1971. godine živela 33 poljoprivredna, 106 mešovitih i 638 nepoljoprivrednih domaćinstava.

Demografija uredi

U naselju Donji Komren živi 4456 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 36,8 godina (36,8 kod muškaraca i 36,9 kod žena). U naselju ima 1858 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,08.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[2]
Godina	Stanovnika
1948.	589
1953.	666
1961.	1.370
1971.	2.850
1981.	4.185
1991.	4.919	4.796
2002.	5.725	5.924

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[3]

Srbi	5.536	96,69%
Romi	63	1,10%
Crnogorci	12	0,20%
Makedonci	12	0,20%
Bugari	8	0,13%
Jugosloveni	4	0,06%
Hrvati	1	0,01%
Ukrajinci	1	0,01%
Slovenci	1	0,01%
Rusi	1	0,01%
Nemci	1	0,01%
Vlasi	1	0,01%
Albanci	1	0,01%
nepoznato	61	1,06%

Stanovništvo prema polu i starosti^[4]


	m	ž
?	21	13
80+	14	23
75—79	35	45
70—74	71	98
65—69	164	138
60—64	175	164
55—59	156	131
50—54	224	213
45—49	245	211
40—44	232	225
35—39	210	214
30—34	204	230
25—29	224	221
20—24	194	185
15—19	209	187
10—14	215	179
5—9	154	179
0—4	160	162
Prosek :	36,8	36,9

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	107	133	358	777	1.163	1.397	1.858

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	222	480	396	537	144	68	10	1	0	0	3,08

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	2.378	605	1.597	102	59	15
Ženski	2.298	373	1.618	226	69	12
UKUPNO	4.676	978	3.215	328	128	27

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	1.222	20	0	2	390
Ženski	798	29	0	0	258
UKUPNO	2.020	49	0	2	648
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	21	111	183	41	141
Ženski	5	12	156	39	33
UKUPNO	26	123	339	80	174
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	10	36	100	29	44
Ženski	7	16	18	60	102
UKUPNO	17	52	118	89	146
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	19	0	0	75
Ženski	18	1	0	44
UKUPNO	37	1	0	119

Reference uredi

^ „Istorijski arhiv Niš: „DETALjNI POPIS NAHIJE NIŠ IZ 1516. GODINE“”. Arhivirano iz originala 15. 3. 2012. g. Pristupljeno 16. 7. 2010.
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Literatura uredi

Enciklopedija Niša: Priroda, prostor, stanovništvo; izdanje Gradina - Niš, 1995. g. pp. 70-71 .

Spoljašnje veze uredi

[1] „Istorijski arhiv Niš: „DETALjNI POPIS NAHIJE NIŠ IZ 1516. GODINE“”. Arhivirano iz originala 15. 3. 2012. g. Pristupljeno 16. 7. 2010.

[2] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[3] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[4] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]