Edenski vrt

Edenski vrt (hebr. גן עדן [Gan ʿEḏen — Gan Eden]), na srpskom i Edem, odnosno Vrt Adama i Eve, prema predanju biblijskom je prvobitno sazdani raj na Zemlji.^[1] Većina današnjih naučnika poriče postojanje ovog vrta, navodeći ga kao jevrejsku mitologiju. Međutim, vrt je ključan u kosmološkom shvatanju mnogih svetskih religija, uključujući hrišćanstvo i islam.

Biblijski narativ uredi

Knjiga postanja se bavi pričom o edenskom vrtu, mada se njegovo postojanje pominje na mnogo mesta u Starom i Novom zavetu. Dok se prva glava knjige bavi stvaranjem sveta uopšteno, druga se bavi konkretno edenskom pričom. U poglavlju javlja se i geografski opis vrta:

„A reka isticaše iz Edema natapajući Raj, i odande se razlučivaše na četiri ogranka. Prvom je ime Fison, i on okružuje svu zemlju Evilsku. Tamo ima zlata i zlato ove zemlje je dobro. Onde ima i bdela i dragog kamena oniksa. Drugoj reci je ime Geon, i ona okružuje svu zemlju Etiopsku (Husku). Treća je reka Tigap (Hidekel), i ona teče oko zemlje Asirske. Četvrta je reka Jefrat (Eufrat)“ (Post. 2: 10-14).^[2]

Danas su nam poznate jedino lokacije reka Eufrat i Tigar. Postoji mnogo prepirke u stručnjačkim krugovima o identitetu reka Fison i Geon, gde neki prvu smatraju čak i Dunavom.

Kasnije u ovom poglavlju, a i u narednom, opisuje se život prevashodno Adama, zatim stvaranje njegove žene Eve, te kasnije i prvi greh, zbog koga su njih dvoje izbačeni iz vrta. Naime, vrt je bio ispunjen životinjama, kojima je Adam gospodario, kao i biljkama, od kojih su ljudi smeli da jedu svo voće, sem ono sa drveta znanja dobra i zla. Ljudi poštuju Božju zapovest, sve dok ih zmija ne navede na greh, nakon čega su prognani iz vrta. Bog postavlja heruvima sa vatrenim mačem da štiti ulaz u vrt čoveku, i čovek biva kažnjen smrću i bolom.^[3]

Nakon velikog potopa on je i konačno prestao da postoji kao takav.^[2]

Istorijsko postojanje vrta provlači se kroz čitav Stari Zavet, i služi kao kosmološka osnova za pojavu smrti i greha u čovečanstvu. Čin Eve i Adama opevan je s jadikovanjem. U Novom Zavetu, naročito u poslanicama Apostola Pavla, Hristos se tumači kao obnovitelj i ispravljač greške Adama i Eve.

Tumačenja uredi

Hrišćanstvo uredi

Hrišćansko shvatanje Edenskog vrta razlikuje se od denominacije do denominacije. Ono u čemu se većina hrišćana slaže, iako nije izrazito izrečeno u Pismu, jeste da je zmija koja je navela Evu na greh otelotvorenje Satane.

Ni unutar pravoslavlja nema saglasnosti o prirodi edenskog vrta. Neki oci smatrali su da je Eden geografsko područje na Zemlji, dok su neki smatrali da je u pred-padnom periodu lebdeo iznad zemlje. Sv. Jefrem Sirin smatrao je da je Eden bio u obliku planine sa koje su u četiri strane sveta isticale četiri reke. Na samom vrhu bilo je drvo života, koje Adamu i Evi nije bilo dostupno, i koje je ujedno predstava Hrista.^[4] Pravoslavni smatraju da je Raj, odnosno stanje u koje spašeni vernici stupaju nakon smrti, uzvišenije od stanja Adama i Eve u Edenu, upravo jer nisu doživeli oboženje. Slično je i razumevanje rimokatolika i ostalih apostolskih crkava.

Protestanti velikom većinom nemaju koncept oboženja, i shvatanje Edenskog vrta, kao i njegovog uticaja na Isusovo žitije, drastično se razlikuje u zavisnosti od ogranka.

Islam uredi

Priča o Edenskom vrtu javlja se i u islamskoj tradiciji. Međutim, većina islamskih učenjaka ne smatra da je biblijska priča potpuno istinita. Kuran je, po njima, jedina nepromenjena reč Božja, dok je starozavetno Petoknjižje doživljavalo promene s vremenom i nije autentično.

Judaizam uredi

U savremenom judaizmu prihvatljivo je mišljenje da je Edenski vrt metaforična priča, ili čak puka mitologija. Pravoslavni i hasidski Jevreji strogo odbijaju ovakva tumačenja. Dobar deo rabina ne smatra da je zmija prevarant obavezno Satana.

Ostale veroispovesti uredi

Jazidizam uredi

Jezidi smatraju da je biblijski pad bio dobra stvar, i da je zmija koja je namamila Evu u stvari dobri anđeo Malak Taus. Ovakvo tumačenje dovelo je do viševekovnog shvatanja da su Jezidi zapravo satanisti, i prouzrokovalo je mnoga proganjanja od strane islamskih vlasti.

Izvori uredi

^ Prevod Starog Zaveta po Daničiću
^ ^a ^b Biblijski rečnik. Zlatousti. 2002. ISBN 978-86-83623-07-5.
^ Daničić, Đuro. Sveto Pismo Staroga Zavjeta. str. Knjiga postanja, 3. gl.
^ Sv. Jefrem Sirin (oko 350. godine). Tumačenje Postanja. Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |date= (pomoć)

Literatura uredi

Hess, Richard S.; Tsumura, David Toshio (1994). I Studied Inscriptions from Before the Flood: Ancient Near Eastern, Literary, and Linguistic Approaches to Genesis 1-11. Eisenbrauns. ISBN 978-0-931464-88-1.

Biblijski rečnik. Zlatousti. 2002. ISBN 978-86-83623-07-5.
Novaković, Relja. Srbi i rajske reke.

Spoljašnje veze uredi

[1] Prevod Starog Zaveta po Daničiću

[recnik-2] Biblijski rečnik. Zlatousti. 2002. ISBN 978-86-83623-07-5.

[3] Daničić, Đuro. Sveto Pismo Staroga Zavjeta. str. Knjiga postanja, 3. gl.

[4] Sv. Jefrem Sirin (oko 350. godine). Tumačenje Postanja. Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |date= (pomoć)

[1]

[2]

[3]

[4]