Emilijan Josimović
Emilijan Josimović (Stara Moldava, 1823 — Sokobanja, 25. maj 1897) bio je prvi srpski urbanista, prvi profesor arhitekture u Srbiji, poznat po izradi prvog urbanističkog plana Beograda 1867. godine.[1]
| Emilijan Josimović | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1823. |
| Mesto rođenja | Stara Moldava, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 25. maj 1897. (73/74 god.) |
| Mesto smrti | Sokobanja, Kraljevina Srbija |
Porodica uredi
Emilijan Josimović je rođen 1823. godine u mestu Stara Moldava u Rumuniji, u srpskoj porodici graničarskog natporučnika Josimovića ađutanta brigade (1829). Imao je jednog starijeg brata i dva mlađa. Stariji brat Jova se bavio trgovinom i sarađivao sa Mišom Anastasijevićem koji je pomogao u Emilijanovom školovanju s obzirom da su on i njegova braća rano ostali bez oca. Emilijan se dva puta ženio. Prvo Emilijom, kćerkom Vasilija Lazića, i s njom je imao troje dece: kćerku Anku i dva sina, Nikolu i Milivoja. Posle Emilijine smrti Emilijan se oženio Živkom sa kojom je 1887. godine napustio Beograd. Bračni par živeo je prvo u Šopiću, u blizini Lazarevca, a posle u Sokobanji, gde je Emilijan i umro 25. maja 1897. godine.[2]
Školovanje uredi
Emilijan je 1831. godine upisao osnovnu školu u Karansebešu. U Lugošu je završio matematičku vojnu školu. Studije filozofije i tehnike završio je u Beču do svoje 22. godine.
Rad u prosveti uredi
Emilijan Josimović je ceo svoj radni vek proveo u prosveti. Po dolasku u Beograd, postao je 18. septembra 1845. godine honorarni profesor Liceja gde je predavao matematiku. U Artiljerijskoj školi, u kojoj je radio od 1850. godine prvo kao honorarni profesor, a od 1854. do 1869. godine kao redovni profesor, osim matematike predavao je i mehaniku, a zatim i geodeziju. Redovni profesor u Velikoj školi postao je 19. novembra 1869. godine. Bio je šef Matematičkog odeljenja, a zatim i rektor. Iz Velike škole je otišao u penziju nakon 33 godine prosvetnog rada. Josimović je napisao prve visokoškolske udžbenike u Srbiji iz trigonometrije, matematike, mehanike, geometrije, nacrtne geometrije i perspektive, kao i udžbenik o građanskoj arhitekturi i građenju puteva. Autor je knjige iz fizike za višu žensku školu.[3]
Društveni angažman uredi
Jedan je od osnivača "Beogradskog pevačkog društva" 1853. godine.[4] Kao inženjer pokušao je 1867. godine da reši pitanje snadbevanja vodom grada Beograda. Objavio je u novinama svoj "Predlog", a zamislio je da se pomoću pumpi crpi voda iz Dunava.[5] Bio je 1885. godine penzioner Josimović redovni član "Srpskog poljoprivrednog društva". Pisao je priloge i za stručni list "Težak" (1889).[6] Postao je 1. avgusta 1848. godine redovni član Društva srpske slovesnosti.
Urbanizam uredi
Emilijan Josimović je aktivno učestvovao u javnom i društvenom životu Beograda i Srbije u kojoj je u to vreme bilo malo intelektualaca. Postao je član Društva srpske slovesnosti, a zatim i Srpskog učenog društva.[7] Učestvovao je i u osnivanju i radu prve Tehničarske, preteče sadašnjeg Udruženja tehničara i inženjera Srbije. Najznačajnije delo Emilijana Josimovića je „Objašnjenje predloga za regulisanje onog dela varoši Beograda što leži u Šancu”, rađen od 1864. do 1867. godine, kada je Beograd zvanično postao slobodan grad. Plan se odnosio na prostor današnjeg najužeg centra grada. To je vreme kada su se veliki građevinski radovi sprovodili i u drugim evropskim gradovima kao što su Osmanovi radovi u Parizu i Serdini radovi u Barseloni. Prvi urbanistički plan je trasirao neke od osnovnih osa današnjeg Beograda - Knez Mihajlovu, Cara Dušana, Kralja Petra. Do tada su beogradske ulice uglavnom bile krivudave. Šanac je bio spoljno utvrđenje čija se linija može prepoznati u izlomljenim trasama današnjeg Kosančićevog, Topličinog i Obilićevog venca.[8] Ističući nedostatak zelenila i slobodnih prostora za odmor, Josimović predlaže javne parkove i to na mestu Velike pijace (Studentski trg) i na Kalemegdanu.[9] Prvu ideju o izgradnji modernog vodovoda u Beogradu izneo je Emilijan 1867. godine. On je pošao od toga da bi centralni rezervoar trebalo postaviti u najviši deo varoši, u Gornji grad, dokle bi parna mašina dovodila vodu iz Dunava, pa bi se onda ona s vrha brda, razvodila u razne krajeve grada. Ipak, za njegove ideje nije bilo novca, a ni podrške.[10]
Stogodišnjica donošenja prvog urbanističkog plana starog jezgra Beograda uredi
Stogodišnjica donošenja prvog urbanističkog plana starog jezgra Beograda, obeležena je 1967. prigodnom izložbom i svečanom akademijom. Institut za arhitekturu i urbanizam Srbije izdao je posebnu publikaciju “Emilijan Josimović - prvi srpski urbanist”, čiji je autor dr arh. Branko Maksimović.[11][12] Prilikom uređenja Knez Mihajlove ulice i njenog pretvaranja u pešačku zonu 1987. godine je na Trgu republike ispred zgrade u kojoj se nalazi kafana Ruski car postavljen spomenik sa imenom Emilijana Josimovića i godinom donošenja prvog urbanističkog plana za Beograd.
Po njemu je nazvana jedna ulica u Beogradu.
Reference uredi
- ^ administrator. „Beograd između Emilijana Josimovića i Stevana Zarića | AKADEMIJA ARHITEKTURE SRBIJE” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-12-13.
- ^ „Emilijan Josimović, naš prvi arhitekta”. Politikin zabavnik. Arhivirano iz originala 07. 01. 2013. g. Pristupljeno 23. 1. 2018.
- ^ Vuca, Petar V. (9. 8. 2022). „Fizika za ženskinje”. Politika. Pristupljeno 10. 8. 2022.
- ^ "Srđ"; Dubrovnik 1903. godine
- ^ "Beogradske opštinske novine", Beograd 1938. godine
- ^ "Težak", Beograd 1885-1889. godine
- ^ „Emilijan Josimović”. SANU. Arhivirano iz originala 4. 3. 2016. g. Pristupljeno 23. 1. 2018.
- ^ Vukotić-Lazar, M. M., & Danilović-Hristić, N. M. [2015]. Rast i razvoj Beograda u periodu od 1815. do 1910. godine. Zbornik radova Filozofskog fakulteta u Prištini, (45—3), 51-80.Srpski citatni indeks Pristupljeno 28. 01. 2018.
- ^ „Kalemegdan”. Dan u Beogradu. Pristupljeno 28. 1. 2018.
- ^ Stojanović, Dubravka (2017). Kaldrma i asfalt: urbanizacija i evropeizacija Beograda 1890-1914 (četvrto izd.). Beograd: Udruženje za društvenu istoriju. str. 140.
- ^ Objasnenje predloga za regulisanje onoga dela varoši Beograda što leži u šancu : sa jednim litografisanim planom u razmeri 1/3000 / od E. Josimovića. - [Beograd] : u Državnoj knjigopečatnji, 1867. - [4], 47 str., [1] savijen list. COBISS.SR 135618823
- ^ Objasnenje predloga za regulisanje onoga dela varoši Beograda, što leži u Šancu : sa jednim litografisanim planom u razmeri 1/3000 / E[milijan] Josimović. - Beograd : Društvo urbanista Beograda, 1997. - 45 str. : planovi ; 23 cm. / Fototipsko izd. izdanja Državne knjigopečatnje iz 1867. COBISS.SR 16129039
