Zemlje Pavlovića
Zemlje Pavlovića ili Pavlovića zemlja, je istorijska su oblast koja je nastala u srednjem vijeku kao posebna upravna cjelina srednjovjekovne Bosne kojom je vladala dinastija Pavlovića. Obuhvatala je veći dio današnje istočne Bosne. Naziv Pavlovića zemlja je uzet iz patronimika, koji su nosili dve generacije Pavlovih potomaka. Sjedište Pavlovića bilo je u gradu i tvrđavi Borač koji se nalazi na lijevoj strani rijeke Prače, nedaleko od Mesića.[1][2][3]
Istorija uredi
Pavle Radenović, po kome se i naziva Pavlovića zemlja, vladao je prostorom u istočnoj Bosni. Značajnije širenje teritorije Pavle je počeo 1391. godine, kada su Sankovići bez saglasnosti kralja prodali državnu teritoriju o kojoj je kralj mogao samo odlučivati. Po nalogu kralja Stefana Dabiše i velikaša zauzeo je sa vojvodom Vlatkom Vukovićem Konavle i proširio svoje posjede, kontrolišući sa Vlatkom carinu na Ledenicama. U Bosni je proširio svoje teritorije do Olova na zapadu, dok je na istoku njegova teritorija dosezala do Banje, gdje se iz dubrovačkih spisa vidi da je, sjedište episkopije dabarske, 1405. bilo u vlasti kneza Pavla. Ubijen je u zavjeri kralja Ostoje (prva vlada 1398—1404, druga vlada 1409—1418), vojvode Sandalja (1392—1435) i Zlatonosovića tokom lova na Parenoj poljani kraj Bobovca, posle čega ga je nasledio nastariji sin Petar I (1415—1420).[4][5]
Posle smrti Pavla Radenovića, njegova zemlja je podeljena, uslediolo je dugotrajno ratovanje braće Petra i Radoslava, protiv Sandalja Hranića. U humskom dijelu teritorija Pavlovića bila je uokvirena teritorijom Kosača i tu se granica mjenjala zavisno od promenljivih odnosa izmešu ove dvije porodice. Sužavanje teritorije počelo je prodajom polovine Konavala Dubrovčanima 1426. (zapečaćeno mirom 1432) i gubitkom Trebinja i župu Vrm 1438. godine, kada je ga zauzeo Stefan Vukčić.[1]
U prvom naletu turske vojske 1463. godine osvojene su zemlje Pavlovića. Padom Bosne 1463. godine, Turci su zemlju Pavlovića nazvali „Villajet Pavli” i podijelili je na 11 nahija (Višegrad, Dobrun, Hrtar, Brodar, Praču zvanu Čataldža, Volujak, Borač, Studena, Glasinac ili Mokro, Pale i Olovci (Olovo). Sjedište vilajeta bilo je u Višegradu.[6]
Gradovi zemlje Pavlovića bili su:
- Rogatica
- Prača
- Gradina kod Pala
- Hodiđed i Vrhbosna
- Glasinac — na Crkvini kod Sokoca, na sjeverozapadu od Borča;
- Olovo — na sjeverozapadu od Rogatice, na rijeci Stupčanici;
- Brodar — na istoku od Borča, uz rijeku Drinu nizvodno od Međeđe;
- Višegrad
- Priboj
- Dobrun
- Vratar — kod ušća Žepe u Drinu;
- Petrič — na Drini nizvodno od Perućca.
- Trebinje
- Cavtat
Imali su nekoliko carina, od kojih su najznačajnije bile kod:
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b Ćirković 2003, str. 37-45.
- ^ Blagojević 2003, str. 113-144.
- ^ srbiubih (2015-09-17). „ZEMLjA PAVLOVIĆA”. SRBI U BIH (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-01-29.
- ^ Tošić 2003v, str. 357-366.
- ^ Kovačević Kojić, Desanka. Borač-sjedište zemlje Pavlovića. str. 79—84.
- ^ Nilević 2010, str. 13-64.
Literatura uredi
- Blagojević, Miloš (2003). „Državnost zemlje Pavlovića”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: ANURS. str. 113—144.
- Isailović, Neven (2017). „Prilog o delovanju kneza i vojvode Petra Pavlovića u bosansko-ugarsko-turskim sukobima početkom XV veka” (PDF). Istorijski časopis. 66: 173—208.
- Maliković, Dragi (2003). „Pavlovići i Turci”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: ANURS. str. 171—201.
- Nilević, Boris (1978). „Vojvoda Ivaniš Pavlović” (PDF). Prilozi. Institut za istoriju, Sarajevo. 14 (14-15): 349—361.
- Nilević, Boris (2010). „Poslednji Pavlovići - Bosna sredinom XV stoljeća” (PDF). Historijska traganja. 5: 13—64.
- Rokai, Peter (2003a). „Pavlovići i ugarski kraljevi”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: ANURS. str. 161—169.
- Sulejmanagić, Amer (2012). „Grb Pavlovića”. Bosna Franciscana. 36: 165—206.
- Tošić, Đuro (2001). „Vojvoda Petar Pavlović: Prilog istoriji Bosne početkom XV vijeka”. Jugoslovenski istorijski časopis. 34 (1-2): 35—46.
- Tošić, Đuro (2003a). „Glasinac u zemlji Pavlovića”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: ANURS. str. 77—90.
- Tošić, Đuro (2003b). „Pavlovića dio drijevske carine”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: ANURS. str. 235—245.
- Tošić, Đuro (2003v). „Pismo dubrovačkog poslanika Ivana Gundulića o smrti kneza Pavla Radenovića”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: ANURS. str. 357—366.
- Ćirković, Sima (1964a). Istorija srednjovekovne bosanske države. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Ćirković, Sima (1964b). „Sugubi venac: Prilog istoriji kraljevstva u Bosni”. Zbornik Filozofskog fakulteta u Beogradu. 8 (1): 343—370.
- Ćirković, Sima (1964v). Herceg Stefan Vukčić-Kosača i njegovo doba. Beograd: Naučno delo.
- Ćirković, Sima (1982). „Pad Bosne i pokušaji otpora turskom osvajanju”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 390—402.
- Ćirković, Sima (2003). „Pavlovića zemlja (Contrata dei Paulovich): Postanak i razvitak velikaške teritorije”. Zemlja Pavlovića: Srednji vijek i period turske vladavine. Banja Luka: ANURS. str. 37—45.
- Ćorović, Vladimir (1940). Historija Bosne. Beograd: Srpska kraljevska akademija.
- Šabanović, Hazim (1959). Bosanski pašaluk: Postanak i upravna podjela. Sarajevo: Naučno društvo Bosne i Hercegovine.
