Златно руно
Zlatno runo je monumentalni istorijski i građanski roman srpskog književnika i akademika Borislava Pekića, koji se sastoji od sedam tomova prvi put štampanih između 1978. i 1986. godine. Smatra se jednim od najznačajnijih Pekićevih dela, ali i najkvalitetnijih i najobimnijih dela srpske književnosti u celini.
| Zlatno runo | |
|---|---|
 Naslovna strana prvog toma u izdanju Lagune iz 2012. godine | |
| Nastanak i sadržaj | |
| Autor | Borislav Pekić |
| Zemlja |  SFR Jugoslavija |
| Jezik | srpski |
| Žanr / vrsta dela | roman |
| Prevod | |
| Datum izdavanja | 1978. |
| Hronologija | |
| Prethodnik | Hodočašće Arsenija Njegovana |
| Naslednik | Graditelji |
Predistorija uredi
Priču o cincarskoj porodici Njegovan, Pekić je u svom književnom radu započeo delom Hodočašće Arsenija Njegovana iz 1970. godine, za koji je dobio i Ninovu nagradu.[1] Žiri za dodelu nagrade te godine činili su Velibor Gligorić (predsednik), Eli Finci, Petar Džadžić, Muharem Pervić, Borislav Mihajlović Mihiz, Miloš I. Bandić i Zoran Mišić.
Radnja uredi
Roman prati cincarsku porodicu Njago (kasnije Njegovan) kroz vekove, u različitim epohama i među različitim kulturama, od pada drevne prestonice cincarskog naroda Moskopolja, preko turske opsade Beča, ustaničke Srbije, sve do posleratnog Beograda pod vlašću komunista. Članovi porodice Njago (Njegovan) svoj suživot sa Srbima, Turcima, Arbanasima, Grcima, Nemcima i ostalim narodima od Carigrada do Beča, vešto grade na osnovu svoje snalažljivosti, koja se povremeno pripisuje cincarskom mentalitetu, te uspevaju da na ovaj ili onaj način prebrode sve turobne istorijske trenutke i velike događaje svoga vremena.
Kritike uredi
Istoričar, književnik i akademik dr Predrag Palavestra je zapisao: „Zlatno runo obeležava čitavu jednu istorijsku epohu i stoji u samom vrhu književnosti napisane na srpskom jeziku u drugoj polovini XX veka. (...) Roman je ostvaren kao ciklus od sedam velikih samostalnih delova, koji su iznutra povezani porodičnom sudbinom balkanskih Cincara, pomešanih sa srpskim stanovništvom i srpskom građanskom klasom u njenom usponu i raspadanju.”[2]
Književnik Dragan Velikić piše u pregovoru prvog toma Zlatnog runa u Laguninom izdanju iz 2012. godine: „Pekić je zapisničar brujanja istorije koja se prelama u njegovoj eruditskoj mašti. Taj moćni akord sveobuhvatnosti sveta tutnja i traje od prve do poslednje strane Zlatnog runa. Defiluju pred čitaocem likovi Njegovana - ali i aveti koje su te likove za njihovih života naseljavale; lebde kentauri i vampiri, utornici i atentatori, istorijski likovi - od Sulejmana Veličanstvenog do Ilije Garašanina, ispisuju se strane o Beogradu još iz mitskih vremena... (...) Pekić je stvorio humor kakvom nema ravna u srpskoj literaturi. Neki likovi porodice Njegovan kao da su izašli iz stripova Alana Forda.”[3]
Kritičar Gojko Božović vidi Pekićevo Hodočašće Arsenija Njegovana (kao preistorijsku sagu o Njegovanima i Zlatnom runu) i roman Očevima i ocima Slobodana Selenića, kao roman: „građanski samo uslovno, kao velika književna svedočanstva o tome kako je jučerašnji svet nestao, a ne o tome kako je jučerašnji svet postojao i u kojim se sve formama izražavao. (...) Uporedimo li Lagum sa Pekićevim Hodočašćem Arsenija Njegovana ili sa Selenićevim Očevima i ocima, videćemo da je građanski svet u postojanom, čistom vidu otprilike jednako prisutan.”[4]
Pozorište i film uredi
Borislav Pekić i Borislav Mihajlović Mihiz su zajedno napisali scenario za predstavu Korešpondencija, prema delovima i motivima Zlatnog runa. Predstava je premijerno izvedena 5. februara 1980. godine u Ateljeu 212, u režiji Arsenija Jovanovića. Uloge članova porodice njegovan su tumačili Danilo Bata Stojković, Zoran Radmilović, Mira Banjac i Milan Mihailović, a u ostalim ulogama su se pojavili Ružica Sokić, Petar Kralj, Aljoša Vučković... Tokom 1983. godine, snimljen je i film Korespondencija, koji je režirao Sava Mrmak, sa istom glumačkom postavkom. Predstava je igrana u kontinuitetu 298 puta, punih 22 godine, sve do 2002. godine kada je skinuta sa repertoara usled smrti Bate Stojkovića.
U Beogradskom dramskom pozorištu se izvodila predstava „Zlatno runo“ u režiji Nebojše Bradića. Reč je zapravo o delu priče o Njegovanima, koji se daje u drugom tomu Zlatnog runa, a to je priča o Simeonu Njagu, majstoru umetničke šminke koji dobija zadatak da tokom opsade Beča našminka mrtvog sultana Sulejmana Veličanstveni, kako bi njegovo telo bilo prikazano vojsci i tako bio sačuvan njen borbeni moral. Ulogu Simeona Njaga u ovoj predstavi tumačio je glumac Nebojša Dugalić.[5]
Predstava Korešpodencija se ponovo igra od 1. februara 2018. godine u Zvezdara teatru, u režiji Gorčina Stojanovića.[6] Uloge članove porodice Njegovan tumače Branislav Lečić, Slavko Štimac, Anica Dobra, Branko Vidaković...
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „1970. Borislav Pekić "Hodočašće Arsenija Njegovana"”. NIN. Arhivirano iz originala 22. 09. 2020. g. Pristupljeno 02. 11. 2021.
- ^ „"Laguna" objavila prva dva toma "Zlatnog runa"”. Radio televizija Vojvodine. 19. 09. 2012.
- ^ Pekić, Borislav (2012). Zlatno runo. 1. Beograd: Laguna. str. 8—9. ISBN 978-86-521-1008-7.
- ^ Velmar-Janković, Svetlana (2007). Lagum. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 7—8. ISBN 978-86-379-0976-7.
- ^ „TV Teatar: Zlatno runo”. Radio televizija Srbije. 1. jul 2017.
- ^ „O predstavi”. Zvezdara teatar. Pristupljeno 29. 5. 2018.
