Ist
Ist je ostrvo u Jadranskom moru, na hrvatskom delu Jadrana.
Nalazi se 21 nautičku milju severozapadno od Zadra. Veličine je 9,65 km² i ima oko 200 stalnih stanovnika.
Ist je dugi niz godina omiljeno odredište nautičara, ronilaca i ribolovaca. Okružen brojnim ostrvcima i hridima privlači turiste željne avanture, ali i one u potrazi u tihim i bezbrižnim odmorom. Na ostrvu se nalazi istoimeno mesto, sa dve vrlo dobro opremljene trgovine, dva kafića, tri restorana i jednom picerijom. Ono što privlači veliki broj turista iz svih delova Evrope je zanimljiv izgled u obliku dve spojene potkove prošarane dubokim peščanim uvalama. Zbog tih prirodnih lepota, bogate istorije i gostoljubivosti domaćina, svakog se leta broj ljudi koji se nalaze na Istu mnogostruko poveća.
Istorija Ista uredi
Prvi se put Ist spominje 1311. godine pod nazivom OST, a 1527. g. se spominje pod imenom ISTO. Naziv je ilirskog porekla, a njegovo je značenje nepoznato. Hrvati su tu zatekli starosedeoce Romane, od kojih su preuzeli današnje nazive za rtove i ostrvca oko Ista: Funestrala, Klunda, Mavrela, Skrivadica, Turtula, Pendulj itd. Valerije je 1579. g. zabeležio da je crkva Sv. Nikole u Istu podređena župniku Molata, a 1603. g. za Priulijeva pohoda Ist je sastavni deo kapelanije Zapuntela podređenog Molatu. Zapuntelski kapelan svake druge nedelje dolazi na Ist da celebrira, a ponekad drži zbog bolesnika euharistiju u crkvi Sv. Nikole. Tada su se Išćani ukopavali u zapuntelskom groblju. Početkom XVIII veka Ist se otcepio i postao samostalna župa. Prvi se župnik spominje 1729. g. Iz tog je doba sačuvan glagoljski kodeks „Libar od krizme i Duš“ (1721-1825).
Stanovništvo uredi
Zaharija Valaresso 1527. g. izvešćuje da Ist ima 95 žitelja, a kod Priulija nalazimo da je 1603. g. brojao 17 ognjišta, 59 osoba od pričesti, svih stanovnika 100. Godine 1754. ima 205 stanovnika. Nadbiskup Karaman zabeležio je 1760. g. 20 kuća sa 183 žitelja. 1818. g. ima 215 osoba, a Novak je 1825. g. ustanovio 36 porodica, 60 dece, svih stanovnika 230. Godine 1857. ima 332, 1881. g. 409, a 1931. g. 476 stanovnika. Posle sledi pad: 1948. g. 466 stanovnika, a 1953. g.456.
Važnije godine i događaji uredi
- Od 1890. g. Išćani počinju ići u navigaciju na velike škune. Tih se godina počinje ići u Ameriku sa ciljem zarade novaca za izgradnju kuća. Većina tamo ostaje 6 do 8 godina. Masovniji odlazak bio je od 1905. do 1910. g. Posle povratka mnogi Išćani kupuju brodove (jedrenjake i motorne jedrenjake). Ist 1928—1940. g. ima najveću mornaricu u Dalmaciji po tonaži (17 brodova od 120 do 650 tona nosivosti).
- Osnovna škola postoji od 1880. g. i to u istoj zgradi u kojoj je i danas.
- Poljoprivredna zadruga je osnovana 1912. g., a iste godine se osniva Narodna čitaonica "Ljudevit Gaj". 1941. g. se dovršava današnja zgrada „Doma kulture“. 1925. g. se osniva tamburaški zbor.
- U jesen 1940. g. dovršen je vodovod od cisterne do Bratskog dvora.
- Glavnu rivu je sagradila Austrougarska, a produžena je 1947. g.
- Pošta sa telegrafom postoji od početka Prvog svetskog rata, a 1983. g. je napravljena zgrada u kojoj je danas pošta i Ambulanta.
- 1958. g. se gradi zgrada sa električnim dizel agregatom, dok se struja sa kopna dovodi 1966. g.
- Nova Crkva Sv. Nikole je sagrađena 1856. g. Na brdu Straža je crkva Gospe od zdravlja (poznatija kao crkva Gospe od sniga), izgrađena oko 1800. g., a dograđena 1930. g.