Italijanski pokušaj okupacije Crne Gore
Italijanski pokušaj okupacije Crne Gore dogodio se krajem novembra 1918. godine, kada su italijanske trupe pod komandom admirala Vitorija Mole pokušale da zaposednu Cetinje u cilju stvaranja osnove za dalju okupaciju Crne Gore. Pokušaj je bio preduzet u vreme priprema za održavanje Podgoričke skupštine, a italijanska namera je bila da se zaposedanjem Cetinja i drugih mesta stvore preduslovi za organizovanje paralelnih organa vlasti, sastavljenih od pristalica kralja Nikole. Radi sprovođenja svog plana, italijanske trupe su pokušale iskoriste i prisustvo savezničkih američkih jedinica, koje su odustale od učešća u ovom poduhvatu nakon odlučnog protesta sa srpske strane, nakon čega su italijanske trupe odustale od čitavog poduhvata. Odluka američkih zapovednika da odustanu od učešća u ovom italijanskom poduhvatu bila je od presudnog značaja za izbegavanje italijansko-srpskog sukoba, koji je mogao izbiti u slučaju nastavka italijanske akcije prema Cetinju.[1]
Prisustvo američkih trupa u regionu uredi
SAD su 1917. godine ušle u rat na strani Antante, prvenstveno se angažujući na Zapadnom frontu. Delić američkih trupa tj. 332. pešadijski puk poslat je u junu 1918. godine kraljevini Italiji, više kao neka vrsta moralne podrške, jer taj jedan puk nije mogao doneti prevagu u borbama na tom delu fronta. Nakon potpisivanja primirja i početka raspada Austrougarske taj (332.) puk je podeljen u tri bataljona koji je trebalo da otprate italijansko iskrcavanje i privremeno preuzimanje kontrole nad Rijekom i Kotorom (tj. Bokom kotorskom) koje su pre rata bile u sastavu Austrougarske. Prisustvo američkih trupa, makar i simbolično, bilo je neophodno jer su Srpska vrhovna komanda i Jugoslovenski odbor dozvolili italijansko iskrcavanje, na teritorije koje su smatrale da će postati deo buduće kraljevine SHS, samo u prisustvu savezničkih trupa. Tako su prema dogovoru 20. novembra 1918. godine kontrolu nad Kotorom i Bokom preuzeli jedan italijanski puk i jedan bataljon Armije SAD pod komandom majora Frenka Skenlenda. Po preuzimanju kontrole američke trupe su se smestile u Kotor, Bijelu i Zeleniku.
Pokušaj ulaska na Cetinje uredi
Italijanski admiral Mola naredio je 22. novembra Skenlendu da se produži napredovanje ka Cetinju. Major se konsultovao oko te akcije sa kapetanom korvete (koja je bila usidrena u Kotoru) Frenkom Loftinom koji mu je savetovao da pokuša da odgodi odlazak, dok se ne uspostavi veza sa Parizom i američkom glavnom komandom oko instrukcija, jer je opravdano smatrao da će italijanski ulazak na prostor kraljevine Crne Gore, pogotovo pred samu Podgoričku skupštinu, vrlo verovatno izazvati početak sukoba buduće kraljevine SHS i kraljevine Italije, koji se već nazirao u vazduhu zbog većeg broja teritorijalnih nesuglasica koje je izazvao Londonski sporazum.
U doba Skenlendovog odsustva, dve čete Armije SAD su iskrcane i pridružene italijanskim trupama spremnim za marš ka Cetinju. Pošto Skenlend nije uspeo da uspostavi vezu sa vrhovnom komandom u Parizu, marš je i pored njegovih protesta otpočeo. Grupa oficira vojski kraljevina Crne Gore i Srbije stupila je u kontakt sa Skenlendom tražeći objašnjenje za prisustvo američko-italijanskih snaga na teritoriji kraljevine Crne Gore nekoliko dana pred Podgoričku skupštinu. Kada su od Skenlenda saznali da se trupe kreću pod italijanskom komandom, bez dozvole zvaničnog Vašingtona, srpski oficiri su pojasnili Skenlendu situaciju i činjenicu da kraljevina Italija želi da okupira kraljevinu Crnu Goru radi sopstvenih interesa i u cilju podrške kralju Nikoli koji želi da spreči sjedinjenje dve srpske kraljevine u jednu. Skenlend se nakon ovoga odlučuje da zaustavi američke trupe i vrati ih u Kotor. Nakon što su se Amerikanci okrenuli nazad za njima su se vratili i Italijani, jer je bilo izvesno da se srpske trupe neće ustručavati da borbom spreče njihov ulazak u Cetinje i ostale gradove Crne Gore, sada kada sa njima više nema Amerikanaca koji bi im pružili legitimitet.
Na ovaj način osujećen je plan kraljevine Italije da izvrši okupaciju kraljevine Crne Gore i izvrši pritisak na poslanike Podgoričke skupštine i spreči spajanje kraljevina Crne Gore i Srbije.
Po izbijanju Božićne pobune glavnokomandujući savezničkih snaga u Crnoj Gori general Šarl Venel naredio je majoru Skenlendu da sa američkim trupama probije opsadu Cetinja i uguši pobunu. Međutim američke trupe su stigle do Njeguša, kada je do njih stigla vest da je opsada Cetinja probijena i da su ustanici razbijeni, nakon čega su se vratili u Kotor.
Vidi još uredi
Reference uredi
Literatura uredi
- Živojinović, Dragoljub R. (1970). Amerika, Italija i postanak Jugoslavije 1917-1919. Beograd: Naučna knjiga.