Katedralne radionice
Katedralne radionice ili Bauhuten nem. Bauhütten su radionice koje se bave razvojem zanatskih veština potrebnih za očuvanje, održavanje i popravku katedrala. Nastale su u srednjovekovnoj Evropi, na gradilištima gotičkih katedrala. Krajem srednjeg veka formirala se nadregionalna mreža ovih radionica koja se prostirala širom Evrope. Nemački izraz Bauhüttenwesen odnosi se kako na organizaciju mreže radionica koja se bavi izgradnjom ili restauracijom zgrada, tako i na samu radionicu, kao mesto rada.[1] Danas se ovakva udruženja radionica osnivaju širom Evrope, u cilju zaštite i restauracije svih katedrala, ali i istorijskih zgrada.[2] Zajedno one čine živu međunarodnu mrežu komunikacije i ljudi koji su posvećeni istraživanju, dokumentaciji i prenošenju znanja, a pre svega konzervaciji katedrala i velikih zgrada. Međusobno sarađuju i dele svoju stručnost i iskustvo.[3]
| Katedralne radionice | |
|---|---|
 Graditelj, drvorez Josta Amana (Jost Amman) iz 1536. godine | |
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | Nemačka, Austrija, Francuska, Norveška i Švajcarska |
| Svetska baština Uneska | |
| Lista upisa | Unesko |
| Unesko oznaka | Reprezentativna lista nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva |
| Datum upisa | 2020. (15. sednica) |
| Lokacija upisa | 1558 |
.jpg)
Mreža katedralnih radionica uvrštena je 2020. godine na Uneskova lista nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva kao nasleđe dobre prakse. Nominaciju je dostavilo 18 građevinskih radionica iz pet evropskih zemalja: Nemačke, Austrije, Francuske, Norveške i Švajcarske.[1]
Istorija uredi
Katedralne radionice pojavile su se u srednjem veku na gradilištima katedrala i velikih crkava u Evropi. Nastajale su direktno uz odgovarajuće crkvene zgrade i okupljale zanatlije iz različitih oblasti koji blisko rade na zgradi i čuvaju svoje znanje prenoseći ga s kolena na koleno. Krajem srednjeg veka ove radionice formirale su nadregionalnu mrežu nem. Bauhüttenwesen koja se prostirala izvan nacionalnih granica. Bliske veze između različitih radionica širom kontinenta omogućile su nastanak mreže koja nije obuhvatala samo regione, već i zemlje i carstva.
Dve katedralne radionice, jedna u Strazburu i druga u Frajburgu postoje u kontinuitetu od srednjeg veka, dok su druge zatvorene i ponovo uspostavljene tokom devetnaestog i dvadesetog veka, kao radionica u Bazelu. Postoje i radionice koje su osnovane tek u 20. veku, kakva je radionica u Drezdenu. Motivacija za postavljanje svake od ovih radionica bila je konzerviranje, razvoj ili izgradnja katedrala, velikih crkava ili velikih zgrada.[3]
Radionice danas uredi
Danas, kao i nekada, ove radionice bave se raznim zanatima i blisko sarađuju. Obuhvataju kamenorsce, stolare, Zadare, različite umetnike, električare, vodoinstalatere...[2] Kroz obuku novih zanatlija čuvaju se tradicionalni običaji i rituali ovih profesija, kao i bogatstvo znanja koje se prenosi generacijama, usmeno i pismeno. Najveća prednost ovakvih radionica je ta što restauratorske radove neprestano izvodi isti tim, koji ima blisku vezu sa zgradom koju održava i poznaje njene osjetljive tačke. Ove multidisciplinarne radionice zapošljavaju veliki broj ljudi, od šegrta do majstora i arhitekata. Suočene sa progresivnim nedostatkom tehničkih veština i u doba sve veće mehanizacije i optimizacije troškova, radionice nastale ili ponovo uspostavljene u devetnaestom i dvadesetom veku postale su institucije koje čuvaju, prenose i razvijaju tradicionalne tehnike i znanje. One prenose znanje i veštine širokog spektra zanata, obučavaju ljude koji tek počinju sa ovim zanatima, održavaju festivale i esnafske rituale, dokumentuju svoj rad i promovišu ga širom sveta. Neke radionice uključuju i arhivatore, istoričare umetnosti, službenike za odnose sa javnošću i drugo osoblje.
Posvećenost čuvanju i promovisanju živog nasleđa, kroz ciljano podizanje svesti, mere informisanja i komunikacije i blisku saradnju sa akcionarima u oblasti politike, crkve, očuvanja spomenika, poslovanja i istraživanja, može se smatrati primerom koji treba prilagoditi i primeniti u drugim kontekstima širom sveta. Kroz njihovu organizaciju i sistem obuke za rad na licu mesta, radionice se mogu smatrati modelom za sve vrste zgrada koje je potrebno izgraditi i održavati.[1]
Na institucionalnom nivou, različita tela su odgovorna za radionice: nekima upravljaju opštine, drugima crkvena tela, države, različite fondacije ili udruženja.[3]
Vrste radionica uredi
Građevinske radionice u suštini sebe vide kao vrhunske stručnjake u oblasti rada sa kamenom. Sve struke međusobno blisko sarađuju: istoričar umetnosti blisko sarađuje sa klesarom, restaurator radi ruku pod ruku sa geologom kako bi proučio i razumeo strukturu kamena i smislio optimalne načine za njenu konzervaciju i td. Poslednjih decenija značajan deo nadležnosti radionice postali su odnosi s javnošću, kako bi se pokrovitelji i javnost uopšte informisali o važnosti očuvanja dotičnih zgrada i ojačali veze između javnosti i radionice.[1]
Kamenorezačke radionice - Kamenoresci su jezgro katedralne radionice. Njihov cilj je očuvanje i dalji razvoj tradicionalnih metoda rada. Svaki kamen kleše se uz pomoć istih alata koje su njihovi prethodnici koristili od 12. veka.
Zidarske radionice - Tokom projekata restauracije glavni zadatak zidara je da svaki isklesani kamen postave na pravo mesto. Od suštinskog je značaja da zidari dobro razumeju i proizvodnju i upotrebu maltera na bazi kreča. Krečni malter korišćen je pre nego što je cementni malter u 19. veku ušao u upotrebu. Upotreba cementnog maltera u restauraciji katedrala prouzrokovala je oštećenja kamene konstrukcije i ova vrsta maltera se više ne koristi.
Kovačke radionice - Proizvodnja svih metalnih proizvoda odvija se u kovačnici. Kovači stvaraju alate za druge zanatlije i razne korisne predmete za različite projekte restauracije. Jedan od veoma važnih zadataka kovača je proizvodnja, restauracija i očuvanje šarki na srednjovekovnim vratima, prozorima, škrinjama...
Radionica gipsarskih radova - Gipsari stvaraju odlivike skulptura i ukrasa koje rezbari koriste za ponovno stvaranje istorijskih ukrasa zgrade. Odlivci takođe pomažu katedralnoj radionici da stvori zapis o svim skulpturama. Radionica gipsarskih radova takođe registruje i dokumentuje štukature u drugim istorijskim zgradama, radi rekonstrukcije i vrši popravke. Delatnost gipsarske radionice pokazala se izuzetno važnom 1983. godine, kada su izgoreli delovi Nadbiskupske palate katedrale Nidaros u Trondhejmu (Norveška) i uništena originalna zbirka gipsanih ukrasa.
Radionica vitraža - Konzervatori stakla preuzimaju sve poslove vezane za brigu i zaštitu vitraža. Većina vitraža izrađena je veoma davno. Umetnuti su u prozorske otvore na takav način da dnevne oscilacije temperature tokom godine mogu uzrokovati masivne izbočine u staklu, posebno u uslovima oštre klime. Stoga je veliki deo staklarskih poslova zamena originalnog olova sa vrstom koja više odgovara klimi.
Stolarska radionica - Stolari obavljaju različite zadatke. Obnova i održavanje građevinskih konstrukcija veliki je deo njihovog posla. Oni takođe obavljaju razne druge poslove, poput izgradnje posebnih skela i proizvodnje i popravke unutrašnjih drvenih konstrukcija. Stolari poseduju tradicionalne veštine potrebne za odabir drveta u šumi za posebne namene (sporo uzgajano drvo, srcolovina i obrađeno drvo), a isporučuju i materijal za restauraciju srednjovekovnih drvenih zgrada.
Dokumentovanje i istraživanje - Katedralne radionice u svojim arhivama čuvaju zapise o restauracijama vršenih, u prošlosti, pružajući informacije o izazovima koji bi se mogli ponovo pojaviti u budućnosti. Naučno praćenje i istraživanje blisko su povezani sa profesionalnim zanatskim umećem. Arheolozi, istoričari, arhitekte i konzervatori neprestano proučavaju razvoj kako bi se mogli pripremiti za neophodne akcije u budućnosti.[4]
Nematerijalno kulturno nasleđe čovečanstva uredi
Ukupno 18 radionica u Austriji, Francuskoj, Nemačkoj, Norveškoj i Švajcarskoj okupilo se kako bi nominovale rad građevinskih radionica za upis u Uneskov registar dobre zaštitne prakse. Pun naziv nominacije bio je „Zanatske tehnike i uobičajena praksa katedralnih radionica, ili Bauhutten u Evropi: znanje, prenos i razvoj znanja i inovacije“. Proces je započet 2015. godine, kada je Minsterska radionica u Ulmu podnela prijavu za upis na listu nematerijalnog kulturnog nasleđa Nemačke, Fondacija radionice Katedrala Gospe od Strazbura za za upis na listu nematerijalnog kulturnog nasleđa Francuske. Proces međunarodne nominacije pokrenut je takozvanom Erfurtskom deklaracijom u septembru 2017. Nominacija je podneta 6. februara 2019. i nekih 18 meseci kasnije proces je završen upisom ove specifične organizacije radionica u Uneskov registar dobrih zaštitnih praksi.
Kriterijumi za priznavanje od strane Uneska kao dobre zaštitne prakse uključuju:
- prepoznavanje ovih praksi kao aktivni deo kulturnog nasleđa koji zajednici pruža osećaj identiteta,
- razvoj mera za održavanje te prakse i
- uzorna, potencijalno prekogranična saradnja.[3]
Reference uredi
- ^ a b v g „Craft techniques and customary practices of cathedral workshops, or Bauhütten, in Europe, know-how, transmission, development of knowledge and innovation”. UNESCO. Pristupljeno 10. 10. 2021.
- ^ a b „Supporting the development of craft skills for the conservation, maintenance and repair of cathedrals and historic buildings”. Cathedrals’ Workshop Fellowship. Pristupljeno 10. 10. 2021.
- ^ a b v g „Practices of construction workshops”. cathedral-workshops.org. Pristupljeno 10. 10. 2021.
- ^ „Cathedral workshops- keeping the practice alive”. Safeguarding Practices. Pristupljeno 10. 10. 2021.
Spoljašnje veze uredi
- „The European Heritage Label”. Lieu d’Europe. European Commission. Pristupljeno 10. 10. 2021.