Kaljari
Kaljari (ital. Cagliari, na mesnom govoru: Castèddu), od davnina poznat na španskom kao Càller, je grad u italijanskoj opštini, glavni grad ostrva Sardinija. Grad je sa najviše stanovnika u ovoj autonomnoj pokrajini i glavni je grad okruga Kaljari. Ime na sardinskom jeziku Cagliari, Casteddu, doslovno znači "zamak". Grad ima otprilike 150.000 stanovnika, dok gradsko područje (uključujući gradove Elmas, Assemini, Capoterra, Selargius, Sestu, Monserrato, Quartucciu, Quartu Sant'Elena i drugih 8 opština) ima više od 450.000 stanovnika.
| Kaljari Cagliari, Castèddu | |
|---|---|
 Kolažni prikaz gradskih znamenitosti | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Italija |
| Regija |  Sardinija |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 157.130 |
| — gustina | 1.838,85 st./km2 |
| Aglomeracija | 369.000 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 39° 14′ 47″ S; 9° 03′ 27″ I / 39.246389° S; 9.0575° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 23 m |
| Površina | 85,45 km2 |
  Kaljari Kaljari na karti Italije | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Emilio Floris |
| Poštanski broj | 09100 |
| Pozivni broj | 070 |
| Veb-sajt | |
| www.comune.cagliari.it | |
Bio je glavni grad Kraljevine Sardinije (koja je postala Kraljevina Italija 1861) od 1324 do 1720, kada je glavni grad postao Torino. Danas je Kaljari kulturni, obrazovni, politički i umetnički centar ostrva, poznat po svojoj raznovrsnoj arhitekturi i spomenicima, i takođe je ekonomski i industrijski centar Sardinije, imajući jednu od najbitnijih luka na Mediteranu, međunarodni aerodrom i prihod po glavi stanovnika uporediv sa gradovima severa Italije kao što su Milano ili Torino. Sedište je Univerziteta Kaljari, osnovanog 1607.
Grad ima nekoliko pećina "kuća vila", koje su jako oštećene zubom vremena, veliko groblje iz doba Kartagine, rimski amfiteatar, vizantijsku baziliku, dve kule iz vremena republike Pize, u snažan sistem utvrđenja iz vremena kad je grad bio pod kontrolom Španije u vreme Habzburgovaca. Njegovi prirodni resursi su oduvek bili: zaštićena luka iznad koje se nalazi utvrđenje Monte Kristo, solane, i u unutrašnjosti žitnica Kampidano i rudnici Iglesiente.
Geografija uredi
Kaljari se nalazi u zapadnoj Italiji. Od prestonice Rima grad je udaljen oko 500 km jugozapadno (trajektom ili avionom).
Kaljari se razvio u južnom delu Sardinije, na mestu gde istoimeni Kaljarski zaliv, deo Sredozemnog mora, najviše zalazi u kopno. Južno od grada pruža se more. Severoistočno se pružaju najjužnija brda planinskog sistema Đenarđentu, dok se na severozapadu pruža najvažnija ostrvska ravnica Kampidano.
Kaljari je tipičan primorski grad su dugom obalom. Grad izlazi na istoimeni Kaljarski zaliv, deo Sredozemnog mora. Staro gradsko jezgro razvilo se na bregovitom poluostrvu, od kojeg su se na zapad i istok pružale močvare. Danas su one pretvorene u lučka područja.
Klima uredi
Klima u Kaljariju je sredozemna.
| Klima (Kaljari) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 21,0 (69,8) |
22,4 (72,3) |
26,2 (79,2) |
29,0 (84,2) |
34,6 (94,3) |
39,0 (102,2) |
43,6 (110,5) |
41,4 (106,5) |
35,4 (95,7) |
31,8 (89,2) |
26,4 (79,5) |
23,4 (74,1) |
43,6 (110,5) |
| Srednji maksimum, °C (°F) | 14,4 (57,9) |
15,0 (59) |
17,1 (62,8) |
19,5 (67,1) |
23,8 (74,8) |
28,2 (82,8) |
31,4 (88,5) |
31,7 (89,1) |
27,9 (82,2) |
23,7 (74,7) |
18,8 (65,8) |
15,5 (59,9) |
31,7 (89,1) |
| Srednji minimum, °C (°F) | 5,4 (41,7) |
5,5 (41,9) |
7,2 (45) |
9,4 (48,9) |
13,1 (55,6) |
16,8 (62,2) |
19,7 (67,5) |
20,2 (68,4) |
17,5 (63,5) |
14,1 (57,4) |
9,9 (49,8) |
6,8 (44,2) |
5,4 (41,7) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −4,8 (23,4) |
−3,0 (26,6) |
−2,2 (28) |
−0,4 (31,3) |
4,8 (40,6) |
8,8 (47,8) |
12,2 (54) |
12,6 (54,7) |
9,0 (48,2) |
5,0 (41) |
−2,0 (28,4) |
−3,4 (25,9) |
−4,8 (23,4) |
| Količina padavina, mm (in) | 40,7 (16,02) |
40,4 (15,91) |
33,6 (13,23) |
42,2 (16,61) |
20,7 (8,15) |
10,0 (3,94) |
3,1 (1,22) |
7,5 (2,95) |
35,7 (14,06) |
49,1 (19,33) |
62,7 (24,69) |
49,6 (19,53) |
395,3 (155,64) |
| [traži se izvor] | |||||||||||||
Istorija uredi
Područje Kaljarija je naseljeno još u vreme praistorije, kao strateški povoljno mesto okruženo morem i močvarama. U 7. veku p. n. e. javila je feničanska kolonija na ovom mestu pod nazivom Karalis. Ovo ime se manjom promenom do današnjeg dana zadržalo. Kasnije, na poziv mesnih feničana, grad zauzima Kartagina, koja ovde razvija civilizaciju sledeća tri veka. 238. p. n. e. Kaljari i celo ostrvo preuzimaju Rimljani. Njihova vladavina je bila još duža, oko 7 vekova. Za ovo vreme grad je bio nezvanična prestonica ostrva. Rimska vladavina je dalekosežna i duboka, pa je gradsko stanovništvo vremenom potpuno latinizirano.
Posle pada rimskog carstva usledilo je nekoliko burnih vekova. Prvo su u 6. veku Kaljari i celo ostrvo opustošili Vandali. Potom je grad došao pod vlast Vizantije, koja masovno uvodi hrišćanstvo. U ovo vreme grad je središte ostrvske autonomije. Međutim slabljenjem Vizantije i jačanjem Saracena, koji su gusarili ovim oblastima od 8. do 10. veka, došlo je povlačenja stanovništva u unutrašnjost, pa se ovo desilo i sa stanovništvom Kaljarija. Tek se u 11. veku počeo obnavljati život u gradu. U to vreme ostrvo je pod uticajem republike Đenove. Krajem 13. veka Normani sa Sicilije istiskuju Đenovu sa tog područja.
Sledećih nekoliko vekova Kaljari je bio pod vlašću vladara sa Sicilije. Od ove države se tu posle nekog vremena obrazuje Napuljska kraljevina, koja se održala do ujedinjenja Italije 1861. godine. Kraljevstvo je bilo pod raznim vladarima: Habzburgovcima i iz Austrije i iz Španije, Burbonska dinastija, kao i Napoleona. Od 1718. godine Sardinija sa Kaljarijem je pridodata vladarskoj kući Savoja, sa sedištem u Pijemontu, a koja će kasnije predstavljati jezgro ujedinjenja Italije 60-ih godina 19. veka. Posle ujedinjenja Kaljari je postao središte novouspostavljene pokrajine Sardinije. Sledećih decenija grad je doživeo nagli ekonomski i demografski rast, koji nije pratio i valjan urbani razvoj. Povrh toga, grad je stradao i od bombardovanja u Drugom svetskom ratu. Stoga Kaljari i danas slovi za grad sa lošim uslovima života naspram sličnih u Italiji.
Stanovništvo uredi
Prema rezultatima popisa stanovništva 2011. u opštini je živelo 149.883 stanovnika.[1]
| 1931. | 1936. | 1951. | 1961. | 1971. | 1981. | 1991. | 2001. | 2011. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 92.689 | 97.996 | 130.511 | 173.540 | 211.377 | 233.848 | 204.237 | 164.249 | 149.883 |
2008. godine. Kaljari je imao nešto manje od 160.000 stanovnika, 2,5 puta više u odnosu na početak 20. veka. Međutim, 1970-ih godina grad je imao preko 200.000 stanovnika. Ovo opadanje posledica je preseljenja mladih porodica u brojna predgrađa sa boljim uslovima života, pa je preostalo stanovništvo grada veoma staro.
Grad ima i veliku urbanu zonu, sa kojom broji oko 369.000 stanovnika.
Grad danas ima i mali udeo imigrantskog stanovništva (2%), doseljenika iz svih krajeva svega, najviše iz Latinske Amerike i istočne Evrope.
Gradske znamenitosti uredi
Kaljari, kao i mnogi drugi drevni gradovi Italije, ima očuvano staro gradsko jezgro, tzv. Kastelo.
Najpoznatije građevine:
- Katedrala presvete bogorodice, 13. vek
- Crkva Gospe od Bonarije, 14. vek
- Palata Reale, 14-18. vek
- Fontana Mađore, 13. vek
- Sardinijski arheološki muzej,
- starorimski amfiteatar,
- botanička bašta.
Privreda uredi
Gradska privreda se dobrim delom oslanja na pomorske delatnosti. Grad je i velika luka, a i važno trgovište ribom, čak i izvan granica države. Kaljari, kao upravno središte pokrajine Sardinije, ima i brojne javne delatnosti (uprava, univerzitet, kultura i sl.).
Turizam poslednjih godina dobija naglo na značaju.
Galerija uredi
-
Gradska katedrala -
Starorimski amfiteatar -
Gradska kuća -
Crkva gospe od Bonarije
Međunarodna saradnja uredi
Reference uredi
- ^ „Statistiche I.Stat”. ISTAT. 28. 12. 2012.
