Википедија

Kostajnička eparhija

Kostajnička eparhija je bivša eparhija Srpske pravoslavne crkve koja je postojala od 1713. do 1771. godine sa središtem u Manastiru Komogovini, odnosno Kostajnici. Prema promenama eparhijskog područja, kostajnički episkopi su se prvobitno nazivali i zrinopoljskim, odnosno ličko-krbavskim, a potom i lepavinskim ili severinskim.

Kostajnička eparhija
Srpska pravoslavna crkva
Grb Karlovačke mitropolije
Osnovni podaci
MitropolijaKarlovačka mitropolija
SjedišteManastir Komogovina i Kostajnica
DržavaHabzburška monarhija Habzburška monarhija
Osnovana1713.
Ukinuta1771.
Arhijerej
Čin arhijerejaepiskop
Titula arhijerejaepiskop kostajnički
Vladika Atanasije Ljubojević (umro 1712. godine)
Ostaci srednjovekovnog grada Zrina, podno Zrinske gore u Baniji. Po nazivu grada i gore prozvano je i Zrinsko polje, odnosno "Zrinopolje" kako se tokom 18. veka nazivao jugozapadni deo Banije.
Srpski pravoslavni manastir Lepavina, koji je od 1750. do 1771. godine bio pod jurisdikcijom Kostajničke eparhije.

Postanak eparhije (1713) uredi

Kostajnička eparhija je stvorena 1713. godine, pod posebnim okolnostima. Sve do svoje smrti 1712. godine, vladika Atanasije Ljubojević je imao punu eparhijsku vlast nad celokupnim područjem Gornje Krajine. Međutim, još nakon Krušedolskog sabora (1708) car Jozef I mu je priznao nadležnost samo na područjima Zrinopolja, Like i Krbave čime je bio doveden u pitanje budući opstanak jedinstvene eparhije. Stoga je nakon vladičine smrti, na crkveno-narodnom saboru koji je održan 1713. godine u Sremskim Karlovcima, doneta odluka da se celokupno područje Gornje Krajine podeli na dve eparhije: Kostajničku, koja je obuhvatala Zrinopolje i Liku sa Krbavom, i Gornjokarlovačku koja je obuhvatala predratno podruje Karlovačkog generalata. Za episkopa u prvoj, Kostajničkoj eparhiji tada je izabran Dionisije Ugarković, a za episkopa u drugoj, Gornjokarlovačkoj eparhiji izabran je Danilo Ljubotina.[1]

Prvo razdoblje (1713—1750) uredi

Prvi kostajnički episkop Dionisije Ugarković (1713-1716)[2] bio je jedan od neposrednih saradnika vladike Atanasija Ljubojevića na zrinopoljskom području oko srpskog pravoslavnog manastira Komogovine (Banija).[3] Nakon izbora za vladiku, carsku potvrdu je dobio već tokom iste godine. Kao vladika kostajnički, Dionisije Ugarković je stolovao u manastiru Komogovini. Međutim, pošto je glavno mesto na području njegove eparhije bila Kostajnica, već tada se počelo postavljati pitanje o prenosu eparhijske uprave u ovaj grad. Dodatnu teškoću za eparhijsku upravu je predstavljalo to što je severni deo eparhijskog područja (Banija) bio geografski odvojen od južnog dela (Lika i Krbava), a uz to su u ove dve oblasti vladali različiti režimi vojne uprave. Glavno mesto u ličko-krbavskom delu eparhije bio je Medak.[4]

Nakon smrti vladike Dionisija (1716), karlovački mitropolit Vikentije Popović je za novog kostajničkog episkopa postavio Nikanora Dimitrijevića (1716-1728) koji je potvrđen 2. avgusta iste godine.[5] Kao vladika kostajnički, i Nikanor Dimitrijević je takođe zvanično stolovao u manastiru Komogovini, ali je povremeno boravio u Kostajnici kao glavnom mestu svoje eparhije. Učestvovao je 1726. godine u radu znamenitog crkveno-narodnog sabora na kojem je izvršeno ujedinjenje dvaju srpskih mitropolija Beogradske i Karlovačke. Zajedno sa ostalim eparhijama Karlovačke mitropolije, i Kostajnička eparhija je tada ušla u sastav ujedinjene Beogradsko-karlovačka mitropolije sa središtem u Beogradu.[6]

Treći po redu kostajnički vladika bio je Stefan Ljubibratić[7] (1728-1737), nekadašnji dalmatinski episkop koji je nakon dolaska u Habzburšku monarhiju stekao poverenje mitropolita Mojsija Petrovića. Kao i njegovi prethodnici, vladika Stefan je takođe zvanično stolovao u manastiru Komogovini, ali je i on češće boravio u Kostajnici kao najznačajnijem mestu svoje eparhije. Prilikom dolaska na područje Like i Krbave najčešće je boravio u Metku. Na položaju kostajničkog episkopa ostao je sve do smrti u proleće 1737. godine.[5]

Nakon smrti vladike Stefana, privremena uprava u upražnjenoj Kostajničkoj eparhiji poverena je susednom gornjokarlovačkom episkopu Danilu Ljubotini, koji je dužnost administratora obavljao sve do svoje smrti 1739. godine.[8] Nasledio ga je Aleksije Andrejević, bivši ariljsko-užički mitropolit koji je zajedno sa srpskim patrijarhom Arsenijem IV prešao pod okrilje habzburške vlasti.[9] Po odluci patrijarha, premešten je u upražnjenu Kostajničku eparhiju, a vladarsku potvrdu je dobio 1741. godine. Uprkos tome, državne vlasti su tokom narednih godina na razne načine pokušavale da izdejstvuju ukidanje srpskih eparhija u zapadnim oblastima, ali u tome nisu uspele zahvaljujući odlučnom otporu srpskog naroda i jerarhije. Vladika Aleksije je morao da vodi dugu i tešku borbu za odbranu svoje eparhije i narodnih prava od nasrtaja rimokatoličkih biskupa, koji su uživali podršku državnih vlasti. Tokom njegove uprave, sazdane su rezidencija i katedralni hram u Kostajnici. Umro je 1749. godine.[10]

Promena eparhijskog opsega (1750) uredi

Vladika Aleksije Andrejević je bio poslednji kostajnički episkop koji je pod svojojm upravom pored Banije imao i Liku sa Krbavom. Nakon njegove smrti, karlovački mitropolit Pavle Nenadović je odlučio da izvrši značajno preuređenje eparhijske mreže u zapadnim oblastima Karlovačke mitropolije. U tom smislu, prilikom izbora novog kostajničkog vladike Arsenija Teofanovića (1750) donete su dve veoma važne odluke: Lika i Krbava izuzete su iz nadležnosti kostajničkog episkopa i prenete u nadležnost gornjokarlovačkog episkopa, a Kostajničkoj eparhiji je na drugoj strani priključeno čitavo područje dotadašnje Lepavinske eparhije koja je obuhvatala Varaždinski generalat. Nakon ove promene, kostajnički episkopi se više nisu zvali i ličko-krbavskim, a u naslov su uneli dodatke lepavinski i severinski.

Drugo razdoblje (1750—1771) uredi

Episkop Arsenije Teofanović (1750-1753) je bio obrazovan čovek. Studirao je 1745. godine na nemačkom univerzitetu u Haleu, gde je u sklopu teoloških studija učio grčki i hebrejski.[11] Kao episkop kostajnički upravljao je prostranim područjem od Banije na jugu, do Varaždinskog generalata na severu, sa dva glavna duhovna središta u srpskim pravoslavnim manastirima Komogovini i Lepavini. Glavno mesto u novopriključenom, severnom delu eparhije bio je Severin.[12]

Poslednji kostajnički episkop bio je Josif Stojanović[13] (1754-1771), postrižnik sremskog manastira Vrdnika, koji je dugo služio pri mitropolitskom dvoru u Sremskim Karlovcima. Nakon smrti vladike Arsenija Teofanovića (1753) izabran je za novog kostajničkog episkopa i hirotonisan 20. januara 1754. godine od strane mitropolita Pavla Nenadovića. Međutim, tokom narednih godina se pokazalo da episkop Josif nije umeo da se uspešno nosi sa sve većim problemima. Načinivši niz propusta u upravi, izazvao je negodovanje sveštenstva i naroda. Stoga je 1769. godine morao biti pokrenut postupak za njegovo razrešenje od eparhijske uprave. U isto vreme, habzburške vlasti su iskoristile ovo nemilo stanje za sprovođenje starih zamisli o ukidanju ove eparhije, što je trebalo ostvariti putem njene podele, tako da čitava Banija pripadne Gornjokarlovačkoj eparhiji, dok je područje Varaždinskog generalata trebalo pripojiti Pakračkoj eparhiji. Sva ova pitanja, rešavana su između 1769. i 1771. godine, a za to vreme vladika Josif je na razne načine pokušavao da se održi na položaju. međutim, kada je početkom 1771. godine u Plaškom umro gornjokarlovački episkop Danilo Jakšić, karlovački mitropolit Jovan Đorđević (1769-1773) je odlučio da uprkos svim ranijim nevoljama za novog gornjokarlovačkog episkopa postavi upravo Josifa Stojanovića. Tom prilikom je konačno sprovedeno i ukidanje posebne Kostajničke eparhije, a njeno područje je prema navedenom rešenju podeljeno između dve susedne eparhije: Gornjokarlovačke i Pakračke.[14]

Episkopi uredi

Reference uredi

  1. ^ Grbić 1891a, str. 257-272.
  2. ^ Vuković 1996, str. 167.
  3. ^ Grbić 1891a, str. 273-276.
  4. ^ Grbić 1891b, str. 184-185.
  5. ^ a b Grbić 1891b, str. 185.
  6. ^ Vuković 1996, str. 355.
  7. ^ Vuković 1996, str. 468.
  8. ^ Radeka 1975, str. 157.
  9. ^ Vuković 1996, str. 10-11.
  10. ^ Grbić 1891b, str. 185-186.
  11. ^ Vuković 1996, str. 34.
  12. ^ Grbić 1891b, str. 186-188.
  13. ^ Vuković 1996, str. 256.
  14. ^ Grbić 1891b, str. 188-192.

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Костајничка_епархија&oldid=27058873”