Luj Adamič
Luj Adamič (sloven. Alojz Adamič, engl. Louis Adamic; IPA: /ˈɑːdəmɪk/; [1]; [2] Praproče pri Grosupljem, 21. mart 1898 — Milford, 4. septembar 1951) bio je američki književnik slovenačkog porekla.[3]
| Luj Adamič | |
|---|---|
 Luj Adamič | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 21. mart 1898. |
| Mesto rođenja | Praproče pri Grosupljem, Austrougarska monarhija |
| Datum smrti | 4. septembar 1951. (53 god.) |
| Mesto smrti | Milford, SAD |
Biografija uredi
Rođen je 21. marta 1898. godine u Praproču pri Grosuplju. Gimnaziju je pohađao u Ljubljani do 1913. godine, kada je isključen zbog učestvovanja u tajnom protivaustrijskom pokretu. Posle toga je otišao u SAD. Bio je dopisnik „Glasa naroda“ od 1915. do 1917. godine. Posle toga je kao dobrovoljac Američke vojske učestvovao u Prvom svetskom ratu u Francuskoj. Od 1920. do 1930. goidne, uglavnom je živeo u Kaliforniji, a 1930. se preselio u Milford, Nju Džerzi.[3]
Godine 1932. vratio se u Jugoslaviju, gde se povezao sa slovenačkim intelektualcima, poput Otona Župančiča, Josipa Vidmara, Edvarda Kardelja, Borisa Kidriča i ostalih. Protestovao je protiv režima Šestojanuarske diktature. Naredne godine se vratio u SAD i napisao delo „The Natives Return“ (1934).
Tokom Drugog svetskog rata podupirao je NOPJ i objavljivao dva sopstvena biltena, „War and Postwar“ i „Trends & Tides“. Adamič je bio na vodećim položajima u organizacijama „Writers' War Board“, „World Peace Ways“ i „American Committee for Free Yugoslavia“. Bio je osnivač i prvi predsednik Udruženog odbora američkih Jugoslovena. Nakon kapitualcije Italije 1943, uputio je predsedniku Frenklinu Ruzveltu zahtev za ustupanje Jugoslaviji Slovenačkog primorja, Istre, Rijeke i Zadra. Godine 1944, u više je navrata uspostavio kontakte sa predstavnicima NOP-a u Londonu i sa Josipom Brozom Titom u Bariju.
Godine 1949. duže je vreme boravio u Jugoslaviji. Posle rata uglavnom se borio za demokratska prava u SAD i zalagao za FNRJ. Još pre rata, Adamič je u SAD bio uvršten u spisak komunista, iako je bio samo osvešteni književnik i publicista. Makartijeva administracija osujetila je objavljivanje njegovog dela „The Eagle and the Roots“ 1950. godine. Delo mu je objavljeno tek 1952, ali izuzetno osakaćeno.[3]
Nakon dva pokušaja atentata i pretnji, 4. septembra 1951, Adamiča su pronašli mrtvog u njegovom spaljenom domu u Milfordu. Rezultat istrage vlasti nikad nisu objavile. Budući da je tada u Jugoslaviji trajao sukob između Tita i Staljina, američki mediji su pretpostavili da su ga ubili pripadnici NKVD-a, ali to nikad nije dokazano.
Nakon smrti, američki Slovenci otkupili su njegovu književnu ostavštinu, a u rodnoj kući u Sloveniji otvoren je spomen-muzej. Po njemu je nazvana Ulica Luja Adamiča.
Literarno stvaralaštvo uredi
Glavne teme njegovih dela bile su iseljeništvo, te socijalni i politički problemi u SAD. U američki književnost ušao je novelom „Bobrunks“ (1928).[3] Izuzetnu pažnju pobudio je knjigom „Dinamit“ (1931) u kojoj je realistički prikazao socijalno izrabljivanje američkog radnika. Neke od knjiga u kojima se bavio iseljeništvom su „Grandsons“ (1935), „The Cradle of Life“ (1936) i ostalo. Godine 1932, primio je Gugenhajmovu stipendiju za delo „Laughing in the Jungle“. Njegova novela „Enigma“ ušla je u antologiju najbolje kratke proze posle 1931. godine. Neka njegova dela su prevedena na slovenački jezikslovenački i ostale jezike.
Ostala dela:[3]
- „The Native's Return“, 1934.
- „The House in Antigua“, 1937.
- „My America“, 1938.
- „From Many Lands“, 1940.
- „Two-Way Passage“, 1941.
- „My Native Land“, 1943.
Reference uredi
- ^ Lewis Hine as Social Critic - Kate Sampsell-Willmann - Google Knjige
- ^ http://www.sos.mo.gov/wolfner/sayhow/
- ^ a b v g d Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. 1984. str. 14.
Literatura uredi
- Enciklopedija Jugoslavije. „Leksikografski zavod FNRJ“, Zagreb 1955. godina.
- Enciklopedija Jugoslavije. „Jugoslavenski lekikografski zavod“, Zagreb 1980. godina.
