Manastir Devič
Manastir Devič je ženski manastir nalazi se pod glavnim vencem istoimene planine u Srbiji, Metohiji – Kosovo i Metohija, sagrađen je oko 1434. godine i nalazi se u dreničkoj šumi, 5 km. južno od Srbice.
| Manastir Devič | |
|---|---|
 Manastir Devič nakon obnove | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Lauša |
| Opština | Srbica |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | utvrđeni manastir |
| Vreme nastanka | oko 1434. god. |
| Tip kulturnog dobra | spomenik kulture od izuzetnog značaja |
| Vlasnik | Eparhija raško-prizrenska, upravnik igumanija Anastasija (Biljić) |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Republički zavod za zaštitu spomenika kulture |
Manastir Devič pripada Eparhiji raško-prizrenskoj Srpske pravoslavne crkve i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od izuzetnog značaja.
Starešina manastira je igumanija Anastasija (Biljić), sa sestrinstvom na čelu od 1993. godine.[1]
Položaj i istorijat manastira uredi
Manastir je sagrađen na mestu gde se u jednoj šupljoj bukvi podvižavao veliki podvižnik iz 15. veka Sveti Joanikije Devički, nakon što je u taj kraj prešao iz Crne Reke. Manastir je podigao despot Đurađ Branković oko 1434. godine u znak zahvalnosti za ozdravljenje svoje kćeri-device, po čemu je manastir dobio ime. Đurađ Branković je manastir sazidao na mestu gde je, četiri godine ranije, 1430. godine sahranjen pustinožitelj Joanikije Devički.
Srpsku knjigu "Plač Stare Srbije" nabavili su 1864. godine u Peći, čitaoci rodoljubi iz Deviča. Pominju se: pop Sima nastojatelj manastira Deviča, jeromonah Ignjatije i pop Melentije devički.[2]
Pri manastiru je 1897. godine radila srpska osnovna škola koju su pohađala deca siročad iz raznih krajeva. Manastir im je davao sve: stan, ogrev, hranu, odeću i obuću (opanke) te školski pribor. Tada ih je učio Jerotije Elezović, a staratelj školski bio pop Anđelko Pešić, manastirski sveštenik. Pored pop Anđelka, manastirski sveštenik je bio i pop Todor Miletić - oba svetovnjaci. Manastir je u to vreme imao i druge radnike: ćirajdžiju (Boška Mijajlovića), drvara (Iliju Grujića), lebara (Trajka Kojića), buljukbašu (muslimana Fejzulu Bajramovića) itd.[3] Godine 1899. učitelja Jerotija je zamenio novi, Dimitrije Dimitrijević svršeni bogoslov. On je besedio na svetosavskoj proslavi te godine.[4]
Za vreme praznika Spasovdana 1900. godine službovao je sveštenik Todor. Narod se okupljao oko istočnika (izvora) zvanog "Izvor Sv. Janićija", gde je bilo obavljeno vodoosvećenje. Na jednom drvetu gde je obavljeno osvećenje masla (ulja) navodno je boravio svetac Janićije.[5]
Tradicionalno se oko manastirske crkve narod srpski okupljao o prazniku Petrovdanu, svake godine. Godine 1900. goste pristigle od svih strana su dočekivali iguman Teofil Prištevac i učitelj Jerotije Anđelković. Manastir su tada čuvale "vojvode", rodom iz manastiru najbližeg arnautskog mesta Lauša.[5] Manastirom je 1908. godine upravljao arhimandrit Manojlo, a trebalo je da pomažu brojni tutori, svetovnjaci iz okolnih mesta.
Manastir je više puta pljačkan i obnavljan u svojoj istoriji. Godine 1915. su ga opljačkale austrougarske vojne snage posle odstupanja srpske vojske preko Albanije u Prvom svetskom ratu. A 1941. godine je srušena i uništena isposnica Sv. Janićija Devičkog koja se nalazila na padini na severnoj strani manastira, kao i istočnik koji se nalazio u udolini niže manastira. Manastir su tada opljačkali albanski fašisti. Do ovih nemilih događaja manastir je u svojim riznicama imao veliku zbirku rukopisnih i štampanih knjiga iz 19. i 20. veka.
Vladika raško-prizrenski i kasniji Patrijarh srpski Pavle u svom izveštaju Svetom Arhijerejskom Sinodu SPC, pored ostaloga, navodi podatak da su albanski iredentisti u noći između 6. i 7. avgusta 1984. godine opet zapalili seno manastira Deviča i tom prilikom je izgorilo devet stogova. Vladika Pavle je odmah obišao manastir i zatekao sestre (monahinje) i dvojicu Srba sa porodicama pri gašenju i spasavanju onoga što se spasiti moglo, makar za prostirsku stoci. Vlasti su delomično nadoknadile štetu. Počinioci su pronađeni i osuđeni na robiju. Ti isti su to učinili i 1982. godine. [6]
Izgled crkve Vavedenja Bogorodice uredi
Manastirska crkva posvećena Bogorodičnom Vavedenju je jednobrodna građevina, zasvedena podužnim poluobličastim svodom, sa spolja trostranom oltarskom apsidom. U nekom trenutku proširena je sa severa, odakle je i pristup posebnom, nevelikom paraklisu sa Joanikijevim grobom, koji se oslanja na istočni zid crkve. Posle obnove preduzete 1578. godine zaslugom igumana Pahomija i jeromonaha Longina, kako pokazuje fresko-natpis, crkva i paraklis su živopisani. Fragmenti zidnih slika sačuvani su u apsidi crkve kao i nad Joanikijevim grobom, gde predstava njegovog Uspenja najrečitije svedoči o inventivnosti zografa.
Freske u manastiru, kojih ima u nekoliko slojeva potiču iz 15. veka i na njima je lik Sv. Janićija Devičkog u odeći velikoshimnika i dobro očuvani natpis na kome piše da je on prvi ktitor mesta sego, a dobro očuvan je i lik Sv. Akakija, kao i kompozicije Svadba u Kani Galilejskoj i Isceljenje raslabljenog.
Obnavljan više puta i sastoji se iz više crkava posvećenih Vavedenju Bogorodice, Sv. Joanikiju, Sv. Đorđu. Manastir Devič od svoje imovine poseduje preko 60 hektara zemlje i oko 250 hektara šume (vinograde u Velikoj Hoči, nekoliko kuća u Vučitrnu i zemlju u okolini Biča u Laušima, Lepini i Ludovićima).
Igumanija manastira je Anastasija koja je došla u manastir u 13. godini.[7] KFOR se povukao 2012. godine i od tada je bezbednost manastira u nadležnosti Kosovske policije.[8]
Razaranje manastira 1999. i 2004. godine uredi
U ratnim operacijama 1999. manastir je opljačkan, razbijena je ploča na kivotu Sv. Joanikija a ikone su oskrnavljene. Marta 2004. manastir je spaljen u prisustvu vojnika KFOR-a. Grobnica Joanikija Devičkog je otvorena i oskrnavljena.[9]
Galerija uredi
-
Hrišćanski hodočasnici u Manastiru Devič kojeg su albanski teroristi zapalili 17. marta 2004, iz projekta „Koreni duše“ autor Darko Dozet -
Vernici izlaze iz porušenog manastira Devič, iz projekta „Koreni duše“ autor Darko Dozet -
Hodočasnica, 4. jun 2005, iz projekta „Koreni duše“ autor Darko Dozet -
Spaljena unutrašnjost crkve u Manastiru Devič -
Spaljena unutrašnjost crkve u Manastiru Devič -
Spaljena unutrašnjost crkve u Manastiru Devič -
Ostaci spaljenog Manastir Devič -
Obnovljeni kompleks Manastira Devič -
Obnovljeni kompleks Manastira Devič -
Obnovljeni kompleks Manastira Devič -
Ostaci spaljenog Manastir Devič -
Ostaci spaljenog Manastir Devič -
Ostaci spaljenog Manastir Devič -
Ostaci spaljenog Manastir Devič -
Ostaci spaljenog Manastir Devič -
![Arnaut ubija kaluđera na Kosovu u manastiru Devič (1912)[10]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%83%D1%82_%D1%83%D0%B1%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D1%81%D1%80%D0%BF%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3_%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%83%D1%92%D0%B5%D1%80%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%83_%D1%83%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%80%D1%83_%D0%94%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87%2C_1912.png/86px-%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%83%D1%82_%D1%83%D0%B1%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D1%81%D1%80%D0%BF%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3_%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%83%D1%92%D0%B5%D1%80%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%83_%D1%83%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%80%D1%83_%D0%94%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87%2C_1912.png)
-
Episkop Pavle u poseti manastiru Devič
![Arnaut ubija kaluđera na Kosovu u manastiru Devič (1912)[10]](/wiki/%D0%94%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%83%D1%82_%D1%83%D0%B1%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D1%81%D1%80%D0%BF%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3_%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%83%D1%92%D0%B5%D1%80%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%83_%D1%83%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%80%D1%83_%D0%94%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87,_1912.png)
.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Olivera Radić. Mati Anastasija: Bila sam dete kada sam ovde došla”. Pravoslavie.Ru - Srpska verzija. Pristupljeno 2023-11-24.[mrtva veza]
- ^ Serafim Ristić: "Plač Stare Srbije", Zemun 1864. godine
- ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1897. godine
- ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1899. godine
- ^ a b "Carigradski glasnik", Carigrad 1900. godine
- ^ Stojčević, Pavle (2019). Pravoslavlje, br.1247, 1. mart, Tekst: Sa raspetog Kosova i Metohije. Beograd: SPC. str. 4.
- ^ Devič danas čuvaju oni koji su ga nekad palili („Politika“, 6. avgust 2012), Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ^ Sećanje na martovski pogrom - igumanija Anastasija („Politika“, 16. mart 2013), Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ^ Centar za očuvanje nasleđa Kosova i Metohije – MNEMOSYNE, Srbica - Manastir Devič Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. jun 2015), Pristupljeno 15. 12. 2012.
- ^ Istorija srpske fotografije (1839—1940), Milanka Todić, Prosveta, Muzej primenjene umetnosti, Beograd (1993), str. 166
Spoljašnje veze uredi
- „Manastir Devič — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU.
- Raspeto Kosovo
- Republički zavod za zaštitu spomenika kulture - Beograd
- Lista spomenika
- Republički zavod za zaštitu spomenika kulture-Beograd/Baza nepokretnih kulturnih dobara
- Modro miholjsko leto u Deviču („Politika”, 23. oktobar 2018)
- Manastir Devič
