Википедија

Milan Milovuk

српски правник и економиста, хоровођа и композитор, педагог, професор и директор неколико београдских школа

Milan Milovuk (Pešta, 7. februar 1825 — Beograd, 12. mart 1883) bio je srpski pravnik i ekonomista, horovođa i kompozitor, pedagog, profesor i direktor nekoliko beogradskih škola, stručni pisac i izdavač, akademik. Orijentišući se prema evropskim uzorima i izvorima, Milovuk je pokrenuo nekoliko prosvetnih i kulturnih institucija i aktivnosti koje su doprinele razvoju Kneževine Srbije ka modernom društvu i koje delimično deluju do u današnje doba.

Milan Milovuk
Milan Milovuk (1825—1883)
Lični podaci
Datum rođenja(1825-02-07)7. februar 1825.
Mesto rođenjaPešta, Austrijsko carstvo
Datum smrti12. mart 1883.(1883-03-12) (58 god.)
Mesto smrtiBeograd, Kraljevina Srbija
Naučni rad
Poljeekonomija, muzika, novinarstvo
InstitucijaRealna gimnazija u Beogradu, Prvo beogradsko pevačko društvo
AkademijaDruštvo srpske slovesnosti, Srpsko učeno društvo

Biografija uredi

Milan Milovuk je rođen 7. februara 1825. godine u Pešti, od oca Josifa, trgovca, knjižara i jednog od osnivača Matice srpske, i majke Makrene (ili Makarene) iz peštanske trgovačke porodice Bozitovac (ili Božitovac). Imao je brata i sestru. Školovao se i studirao prava i ekonomiju u Pešti. Zatim je radio i živeo u Ugarskoj, Vlaškoj i od 1852. godine u Beogradu.[1][2]

Oženio se 1865. godine Katarinom Đorđević, pedagogom, direktorkom Više ženske škole i borcem za ženska prava, sa kojom je delio naklonost prema muzici i spisateljstvu i organizovao salonski kulturni život u Beogradu. Nisu imali dece.

Umro je 12. marta 1883. god. i sahranjen je na starom Tašmajdanskom groblju u blizini današnje crkve Svetog Marka u Beogradu.

Po njemu je nazvana ulica u seoskom naselju Ripanj koje pripada gradu Beogradu.

Ekonomista i nastavnik ekonomije uredi

 
Težak, prvi broj od 10. februara 1869. List je izlazio do 1941. godine.

Po završenom fakultetu zaposlio se kao ekonom, tj. upravnik, na imanjima slavonskog veleposednika Ivana Adamovića Čepinskog II. i potom Kapetan Miše Anastasijevića u Vlaškoj. Posredstvom potonjeg prešao je u Kneževinu Srbiju.

 
Zgrada Realne gimnazije u Beogradu 1867-1941.

Od 1855. je bio nastavnik u topčiderskoj poljoprivrednoj („zemljodelskoj”) školi do njenog zatvaranja 1859. god. Nakon toga je postao profesor, pa direktor Trgovačke škole u Beogradu, odn., posle njenog pretvaranja u Realnu gimnaziju 1865. godine, direktor Realke, što je ostao do svoje smrti 1883.

Objavio je niz srednjoškolskih udžbenika kako iz ekonomske teorije i knjigovodstva tako i iz praktičnih predmeta kao što su stenografija i trgovačka korespondencija. Osnovao je i uređivao stručne listove: Trgovačke novine, koje je 1861-1862. izdavao bankar Jovan Kumanudi i koje su trebale da se bave ekonomijom i kulturom ali su brzo postale prvi redovni opozicioni list u Srbiji[3], i 1869. god. Težak, glasnik Srpskog poljoprivrednog društva kojem je Milovuk bio suosnivač.[4]

Smatra se zastupnikom moderne, liberalne struje koji je doprineo razvoju političke ekonomije u Srbiji toga vremena.[5]

Muzičar i muzički pedagog uredi

Pored ekonomske struke, Milovukova naklonost je celog života pripadala muzici. Muzičko obrazovanje je stekao od rane mladosti u Pešti, pevajući od 1838. u tamošnjem srpskom horu i položivši ispit na konzervatorijumu 1844.

 
Partitura „Na bregu savskom”, polka za klavir od Milana Milovuka

Bračni par Milovuk priređivao je u svom domu muzičke zabave i priredbe.[6] Tako je 1853. godine, za trpezom u njegovoj kući, devet građana osnovalo Beogradsko pevačko društvo, a naime, pored Milovuka: dirigenti i kompozitori, začetnici građanske muzike u Srbiji odnosno Crnoj Gori Josif Šlezinger i Anton Šulc[7], profesori Liceja i kasniji ministri prosvete Kosta Cukić i Dimitrije Nešić, arhitekte Emilijan Josimović i August Cerman, te činovnik Đorđe Stanišić i časovničar Karlo Keliš.[8] Milovuk je bio prvi dirigent tog prvobitno muškog hora, i vodio ga je u nekoliko mahova tokom pedesetih i šezdesetih godina XIX veka.

Svrha Beogradskog pevačkog društva je bila dvostruka: „zabava, međusobno uživanje i obučavanje u muzici”. Hor se pod Milovukom usavršavao izvodeći inostrane, srednjo- i zapadnoevropske kompozicije; tek su njegovi naslednici, počev od Kornelija Stankovića i Davorina Jenka na osnovu narodnih pesama stvorili nacionalnu srpsku horsku literaturu sa kojom se hor kasnije proslavio.[9]

Milovuk je bio posebno posvećen pedagoškoj svrsi društva: muzičkom školovanju, koje je u to vreme u Srbiji tek bilo u začetku. Pri pevačkom društvu Milovuk je 1853. god. osnovao privatnu „Priugotovnu školu sviranja”, gde je i sam predavao violinu, violončelo i muzičku teoriju, a njegovi su đaci predstavljali prve profesionalne orkestarske muzičare školovane u Srbiji.[10] Predavao je muziku i na Višoj ženskoj školi. Za Ministarstvo prosvete je 1863. god. sa Kornelijem Stankovićem razradio pravila za prvu državnu „Praviteljstvenu školu pevanja”[11], a kasnije program za nastavu muzike u srednjim školama. Sastavio je, delimično preradivši nemačke izvore, prve moderne muzičke priručnike i udžbenike na srpskom jeziku.[12]

Milovuk je i sam komponovao komade za klavir i hor.

Izdavač i urednik uredi

 
Zaglavlje Beogradskih ilustrovanih novina

Poreklom iz izdavačke porodice, Milovuk se i sam bavio izdavaštvom i uredništvom, sa slabim ekonomskim uspehom ali znantim inovatorskim učinkom. Kroz publikacije kojima je Milovuk autor ili izdavač vidljiv je njegov interes za savremene grafičko-štamparske tehnike.

Među njegovim izdanjima ističu se kao najinovativnije Beogradske ilustrovane novine koje su izlazile dva puta mesečno tokom 1866. godine. Po uzoru na prve evropske ilustrovane nedeljnike poput Ilustrejted London Njuz (engl. The Illustrated London News, 1843-2003), Beogradske ilustrovane novine su pokrivale pun spektar informacija i zabave koji do danas karakterizuje ilustrovanu štampu. Isto kao i Trgovačke novine, Beogradske ilustrovane novine su bile politički liberalno usmerene.

 
Milovukova stenografska azbuka iz 1866. god. U Srbiji je prihvaćen stenografski sistem Jovana Milovanovića, Leopolda Baudera i Františeka Doleške iz 1871.

Akademik uredi

Od 1862. godine je redovni član Društva srpske slovesnosti, a od 1864. Srpskog učenog društva, u kome je 1870–1871. služio kao sekretar Odseka umetničkog.

Od 1868. je bio član Srpskog poljoprivrednog društva[13], i od 1880. do kraja života redovni član Glavnog prosvetnog saveta[14].

Istovremeno, Milovuku su savremenici prebacivali da je njegovo zanimanje najrazličitijim strukama i veštinama (uključujući čak i koreografiju i slikarstvo) u stvari površno i amatersko.[2][15] Đura Jakšić mu je posvetio podrugljiv epigram „Štilistika” a Milovan Glišić humoresku „Moderna stilistika”, u kojoj aludira na Milovuka dok ga parodira:

„Tauzendkinstler[16] to je, kad čovek zna: drvorez, jurisprudenciju, stenografiju, kaligrafiju, osteografiju, topografiju, kosmografiju i sve druge nauke, koje se svršavaju na iju ili fiju; pa onda: pedagogiku, muziku, stilistiku, žurnalistiku, kalamburistiku – jednom reči sve, ama sve, i od svega ništa.”[17]

Takva je kritika, slično kao i smena u upravi i muzičkom programu Beogradskog pevačkog društva, možda simptomatična za određeni generacijski sukob između starijih, obrazovanih i građanski vaspitanih ljudi iz austrougarske monarhije, koji su udarili temelje evropeizacije mlade kneževine, i mlađih, koji su se, već odrasli u donekle evropskom okruženju, počeli emancipovati i okretati narodskoj orijentaciji.

Dela uredi

 
Stranica iz „Nauke o muzici, sa 35 u tekstu uštampanim drvoreznim slikama”
 
Almanah Ilustrovani svet, knjiga 1, 1867

Monografije uredi

  • „Načela nauke o trgovini“, Beograd, 1861
  • „Srbska stenografija“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. novembar 2020), Beograd, 1866
  • „Teorički osnovi muzike“, Beograd, 1866
  • „Nauka o muzici“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. septembar 2020), Beograd 1867, prema Johanu Kristijanu Lobeu: Katehizam muzike (nem. Johann Christian Lobe: Katechismus der Musik), Lajpcig, 1851
  • „Kratka stilistika i korespondencija ili način kako se prave razni pismeni sastavi“, Beograd, 1871[18]
  • „Trgovačko knjigovođenje“, Beograd, 1871
  • „Škola notnog pevanja“, Beograd, 1871
  • „Škola za violinu“, u rukopisu

Periodika uredi

Muzika uredi

  • „Natalija - kneginja Srbije“, kadril za klavir, 1874
  • „Na bregu savskom“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. maj 2020), polka za klavir, 1874
  • „Tog volim“, za muški hor, u rukopisu
  • „Sud naroda“, za muški hor, u rukopisu
  • „«Deligradu», parobrodu“, za muški hor, u rukopisu
  • „Bože, koj Srbiju“, za muški hor, u rukopisu
  • „Bogu, knjazu i narodu“, za muški hor, u rukopisu
  • „Uspomena na Niš“, valcer za klavir, u rukopisu

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ Srpski biografski rečnik 2013, str. 578
  2. ^ a b Aleksijević
  3. ^ Novaković 1892, str. 370
  4. ^ Težak 1.3.1883, str. 57
  5. ^ Krstić, Jovićević, Andžić 2016, str. 360-361
  6. ^ Perić 2013
  7. ^ Luketić 2005
  8. ^ Milanović (2016) pp. 76 i fusn. 193-194
  9. ^ 165 godina Prvog beogradskog pevačkog društva 2018
  10. ^ Vasiljević 2000, str. 121
  11. ^ Parezanović 2016, str. 29
  12. ^ Đurić-Klajn 1956
  13. ^ Težak, 1.3.1883. Str.57
  14. ^ Protić 1910, str. 207–209
  15. ^ Krstić 1931, str. 512
  16. ^ od nem. Tausend = hiljadu i nem. Künstler = umetnik
  17. ^ prema: Jovanović Simić 2018, str. 178
  18. ^ Jovanović Simić 2018, str. 174 fusn. 2

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Милан_Миловук&oldid=27177770”