Википедија

Mjanmar

држава у југоисточној Азији

Mjanmar (burm. မြန်မာနိုင်ငံ), ili zvanično Republika Savez Mjanmara (burm. ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်‌), ranije poznata kao Burma, država je u jugoistočnoj Aziji[3], na obalama Bengalskog zaliva i Andamanskog mora. Površina Mjanmara je 676.578 km². Po površini je 40. država u svetu, a 11. u Aziji. Graniči se na zapadu s Bangladešom, na severozapadu s Indijom, na severoistoku s Kinom, na istoku s Laosom a na jugoistoku s Tajlandom. Od 2005. glavni grad je Nejpjido. Najveći grad i doskorašnja prestonica je Rangun. Sa populacijom od 55,074,209 stanovnika (2022.)[4], što je oko 0.7% svih stanovnika na planeti iliti na 26 mestu po broju stanovnika. 31.4 % živi u urbanoj sredini.

Republika Savez Mjanmara
ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်‌ (burmanski)
Krilatica: nema
Himna: До краја света
(burm. ကမ္ဘာမကျေ)
Položaj Mjanmara
Glavni gradNejpjido
Službeni jezikburmanski
Vladavina
Oblik državeUnitarna vojna hunta
 — Državni vođaMin Aung Hlajng
 — PredsednikMjint Sve
 — Prvi potpredsednikMjint Sve
 — Drugi potpredsednikUpražnjeno
 — Državni savetnikUpražnjeno
Istorija
NezavisnostOd VB
4. januara 1948.
Geografija
Površina‍
 — ukupno676.578 km2 (40)
 — voda (%)3,06
Stanovništvo‍
 — 2017.[2]53,582,855 (2.017)[1] (26)
 — gustina76 st./km2
Ekonomija
ValutaMjanmarski kjat
 — stoti deo valute‍100 пија‍
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC +6:30
Internet domen‍.mm‍
Pozivni broj+95

Mjanmar je od 1531. do 1885. bio središte nezavisne kraljevine koja je svoj vrhunac doživela sredinom 18. veka, kada je pod mjanmarskom vlašću bio veliki deo susednog Tajlanda i neke indijske pokrajine. Britanci su postepeno, u tri rata od 1824. do 1885. osvojili zemlju i uključili je u sastav Britanske Indije. Od nezavisnosti 1948. Burma je, uprkos privrednom oporavku, pokazivala znakove političke nestabilnosti, koja je kulminirala 1958. kada je vojni vrh preuzeo vlast, a zatim ponovo 1962. kada je vojska izvršila državni udar predvođena generalom Ne Vinom. Nakon njegovog povlačenja 1988, vlast je preuzela grupa njemu bliskih vojnika na čelu s generalom Sau Maungom koja je u prvo vreme nastavila reforme započete pred kraj Vinovog razdoblja, ali je nakon 1990. pojačala izolaciju zemlje, ne dopustivši formiranje vlade nakon izbora na kojima je pobedila stranka predvođena Aun San Su Ći, kćerkom oca mjanmarske nezavisnosti Aun Sana. U februaru 2021. godine je došlo do državnog udara gde je Aun Sa Su Ći i njena vlada smenjena vojnom huntom koju predvodi vojni general Min Aung Hlajng.

Tokom većeg dela svojih nezavisnih godina, zemlja je bila zahvaćena besomučnim etničkim sukobima, a njene brojne etničke grupe bile su uključene u jedan od najdugotrajnijih građanskih ratova na svetu. Tokom ovog perioda, Ujedinjene nacije i nekoliko drugih organizacija prijavile su dosledna i sistemska kršenja ljudskih prava u zemlji.[5] Vojna hunta je 2011. zvanično raspuštena nakon opštih izbora 2010. i nominalno je postavljena civilna vlada. Ovo je, zajedno sa oslobađanjem Aung San Su Ći i političkih zatvorenika i uspešnim izborima 2015. godine, poboljšalo stanje ljudskih prava i spoljne odnose u zemlji i dovelo do ublažavanja trgovinskih i drugih ekonomskih sankcija,[6] iako je odnos zemlje prema njenim etničkim manjinama, posebno u kontekstu Rohinja sukoba, i dalje su bile osuđivane od strane međunarodnih organizacija i mnogih nacija.[7]

Geografija uredi

Glavni članak: Geografija Mjanmara

Položaj uredi

Mjanmar ima kopnene granice sa Kinom (2185 km), sa Tajlandom (1800 km), sa Indijom (1463 km), sa Laosom (235 km) i sa Bangladešom (193 km). Ukupna dužina granica je 5876 km. To je najveća kontinentalna država Jugoistočne Azije.

Geologija i reljef uredi

U rubnim delovima zemlje i na istoku dominiraju planinski lanci i visoravni (najviši vrh 5.881 m visoki Hkakabo Razi na tromeđi s Indijom i Kinom). U središnjem delu nalazi se dolina glavne mjanmarske reke Iravadi i njenih pritoka, ispresecana niskim visoravnima koje se pružaju u pravcu sever-jug.

Vode uredi

Najveće reke izviru u planinama i teku ka Indijskom okeanu. Najviši vodostaj je u vreme monsunskih kiša, kada su česte poplave, dok u sušnoj sezoni mnoge reke presuše. Obale uz okean su niske i močvarne. Plima nekada dosegne i 100 m od obale.

Najveće reke Mjanmara su: Iravadi, Saluen, Mekong, Sitaun i Činduin.

Flora i fauna uredi

Klima uredi

Klima je, osim u najsevernijim delovima, monsunska.

Istorija uredi

Glavni članak: Istorija Mjanmara
 
Pagode i hramovi u Baganu

Mjanmar je od 1531. do 1885. bio središte nezavisnog kraljevstva koje je svoj vrhunac doživelo sredinom 18. veka kada je pod mjanmarskom vlašću bio veliki deo susednog Tajlanda i neke indijske pokrajine. Britanci su postepeno, u tri rata od 1824. do 1885. osvojili zemlju i uključili je u sastav Britanske Indije.

Od nezavisnosti 1948. Mjanmar je, uprkos privrednom oporavku, pokazivao znakove političke nestabilnosti koja je kulminirala 1958. kada je vojni vrh preuzeo vlast, a zatim ponovno 1962. kada je vojska svrgnula demokratski izabranu vladu. Politika generala Ne Vina bila je mešavina marksizma i nacionalizma većinskih Burmanaca s gotovo potpunom izolacijom države. Nakon njegovog povlačenja 1988. vlast je preuzela grupa njemu bliskih oficira na čelu s generalom Sau Maungom koja je u prvo vreme nastavila reforme započete pred kraj Vinovog razdoblja, ali je nakon 1990. pojačala izolaciju zemlje, ne dopustivši formiranje demokratske vlade nakon izbora na kojima je pobedila stranka predvođena Aung San Su Ći, kćerkom oca mjanmarske nezavisnosti Aung Sana. Ona je odbila da napusti Mjanmar i do 2010. se nalazila u kućnom pritvoru.

Stanovništvo uredi

Dominiraju etnički Burmanci (narod Bamar, oko 70% stanovništva) čija je tradicionalna religija teravadski budizam. U planinama i visoravnima na severu i istoku žive manjinski narodi koji se često oružano sukobljavaju sa središnjim vlastima oko zahteva za nezavisnošću. Najveći među njima su Šan (oko 9%) i Karen (oko 7%).

Državna uprava uredi

Administrativna podela uredi

 
Administrativna podela Burme
Glavni članak: Države i regioni Mjanmara

Mjanmar se deli na sedam saveznih država i sedam regiona. Delovi zemlje koji su naseljeni najvećom etničkom grupom Mjanmara (narod Bamar) podeljeni su na regione. Oblasti koje naseljavaju uglavnom manjine zovu se „države”.

Manjinske države čine veći deo graničnih oblasti zemlje. Glavni gradovi dati su u zagradi:

Sedam regiona uglavnom čine unutrašnjost zemlje. Glavni gradovi dati su u zagradi:

Države i regioni se dalje dele na distrikte i opštine.

Gradovi uredi

Najveći grad zemlje je Rangun sa 4.477.782 stanovnika, koji je do novembra 2005. bio glavni grad. Od decembra 2005. preseljena je državna uprava u grad Pjinmana, oko 320 km severno od Ranguna. Dana 6. februara 2006. završeno je preseljenje ministarstava. Novi glavni grad dobio je novo ime Nejpjido („Dom kraljeva“) 22. marta 2006. Drugi veliki gradovi su: Mandalej, Moulamjin, Bago i Patein.

Privreda uredi

Mjanmar je jedna od najsiromašnijih država jugoistočne Azije. Smatra se da je samoizolacija i marksistička politika vojne hunte doprinela tom stanju. Većina stanovnika se bavi poljoprivredom, industrija je nerazvijena, a reformski napori u pravcu njenog razvoja poslednje decenije XX veka, bili su tek delimično uspešni. Sankcije SAD, Ujedinjenog Kraljevstva i Japana uvedene ovoj zemlji 2003. godine dodatno su pogoršale privrednu situaciju.

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ „Myanmar Population (2018) – Worldometers”. worldometers.info. 
  2. ^ Nacionalna agencija za statistiku [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. septembar 2013)
  3. ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 10. 04. 2014. 
  4. ^ „Myanmar Population (2022) - Worldometer”. www.worldometers.info (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-04-30. 
  5. ^ „Burma”. Human Rights Watch. Pristupljeno 6. 7. 2013. 
    „Myanmar Human Rights”. Amnesty International USA. Pristupljeno 6. 7. 2013. 
    „World Report 2012: Burma”. Human Rights Watch. 22. 1. 2012. Arhivirano iz originala 30. 6. 2013. g. Pristupljeno 6. 7. 2013. 
  6. ^ Madhani, Aamer (16. 11. 2012). „Obama administration eases Burma sanctions before visit”. USA Today. 
    Fuller, Thomas; Geitner, Paul (23. 4. 2012). „European Union Suspends Most Myanmar Sanctions” . The New York Times. Arhivirano iz originala 2012-04-24. g. 
  7. ^ Greenwood, Faine (27. 5. 2013). „The 8 Stages of Genocide Against Burma's Rohingya | UN DispatchUN Dispatch”. Undispatch.com. Pristupljeno 13. 4. 2014. 
    „EU welcomes "measured" Myanmar response to rioting”. Reuters. 11. 6. 2012. Arhivirano iz originala 6. 8. 2012. g. Pristupljeno 1. 7. 2017. 
    „Q&A: Communal violence in Burma”. BBC. Pristupljeno 14. 10. 2013. 

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мјанмар&oldid=27549850”