Narodna skupština u Kravjaku
Narodna skupština u Kravjaku je druga skupština ustaničkih vođa tokom Ustanka u Bosni, održana na pravoslavni praznik Miholjdan 29. septembra po starom kalenadru, to jeste 12. oktobra po novom kalendaru, 1877. u Kravjaku, zaseoku sela Tiškovca, kod Drvara[a], gdje je ujedno bilo i sjedište ustaničkih vođa. Skupština je održana u cilju konstituisanja Privremene narodne bosanske vlade.
Istorijska podloga
urediNakon izbijanja ustanka u Hercegovini, poznatog pod nazivom Nevesinjska puška, narod samoorganizovano otpočinje ustanak širokih razmjera i u ostalim krajevima Bosne i Hercegovine. Ustanak u Bosni, tačnije u Bosanskoj Krajini počinje nešto kasnije od hercegovačkog, i nije došlo do usklađivanja ustaničkih dejstava u ova dva kraja. U pripremama Ustanka u Bosni se ističu Vaso Vidović, Simo i Jovo Bilbija, Spasoje Babić i Vaso Pelagić. Prva ustanička skupština, poznata kao Jamnička skupština je sazvana na pravoslavni Božić 1875. godine u selu Jamnica.[1]
Vođe bosanskog ustanka, početkom juna mjeseca 1876. godine donose Proglas poglavara i vojvoda vaskolikih bosanskih ustanika ujedinjenja Bosne sa Srbijom gdje se iskazuje težnja ka ujedinjenju dvije srpske zemlje, a vođe ustanka ovim Proglasom priznaju vladu iz Beograda za svoju vrhovnu vladu, kao i knjaza Milana za knjaza srpskog naroda u Bosni.
U ime toga našeg velikog saveznika Voga, mi vaskolike vođe ustaničkih četa bosanskih, danas jedini zakoniti predstavnici srpske zemlje Bosne, posle tolikog čekanja i bez nade na ikakvu pomoć rješavamo: da od danas za navijek kidamo sa nehrišćanskom vladom carigradskom i želeći s braćom našom Srbima dijeliti sudbinu, pa ma kakva ona bila, proglašavamo: da se domovina naša Bosna prisajužava kneževini Srbiji, zakonitom i pravom prejamniku države starih naših kraljeva i careva i proglašavamo našim nasljednim gospodarom knjaza srpskog Milana M. Obrenovića IV.[2]
— Proglas
Pripreme za skupštinu
urediNakon što bosanske ustaničke vođe proglašavaju jedinstvo sa Srbijom 1876. godine, sljedeće godine izrazžavaju politički realizam, tražeći slobodu i samoupravu za srpski narod u Bosni, ali i dalje se ne odričući težnji i prava za postizanjem srpskog nacionalnog ujedinjenja. Početkom marta 1878. godine 450 članova ustanka iz Bosne održali su Narodnu skupštinu na kojoj su ponovili iste zahtjeve, protestujući protiv odredbi Sanstefanskog mira koji nikako nije išao u korist težnji ustanika, kao i cjelokupnog naroda.[3] U vrijeme rata između Rusije i Osmanskoga Carstva, bosanski ustanici su na posebnoj skupštini u Kravjaku stvorili Privremenu narodnu bosansku vladu. U svom proglasu, skupština je objavila da se Bosna želi ujediniti sa srpskim zemljama, no ako ovo nije odmah moguće, traži se sloboda i samouprava za srpski narod u Bosni, kao i ujedinjenje sa hercegovačkim ustanicima, i stavljanje samog ustanka pod jedno vođstvo.[4]
Privremena narodna bosanska vlada
urediNa velikoj narodnoj skupštini u Kravjaku, izabrana je prva ustanička vlada, pod imenom Privremena narodna bosanska vlada, koja je imala 14 članova, i po samoj uspostavi izdala je Proglas narodu bosanskome. U Proglasu se navodi da Vlada osuđuje moguću okupaciju Bosne i Hercegovine, od strane Austrougarske.[4]
Narod bosanski niti je kad želio, niti pak želi da postane sastavni dio ma koje druge države. On želi da se ujedini sa ostalim srpskim zemljama. Ukoliko, posmatrajući političku situaciju do tog ujedinjenja ne bi došlo, srpski narod u Bosni želi imati potpunu slobodu i samoupravu, bez odricanja svojih težnji i istorijskog i narodnog prava za ujedinjenje sa ostalim srpskim zemljama u jednu državu, koja bi mogla biti od koristi za opšte slovensko pitanje.[b]
— Proglas
Vlada je pred sebe stavila i zadatak da pozove muslimanske prvake da se bore za zajednički ciljeve.[4]
Ako li pak ni sa Srbijom u zajednicu nećete onda možemo sami za sebe državu urediti, ali samo budimo pametni očuvati i uzdržati nas od svake uprave i saveza sa austrijom.[5]
— Proglas
Privremena narodna bosanska vlada je imala 14 članova. Vladu su činili:[6]
- Vladimir Semjonovič Jonin (Rus) — predsjednik
- Jovo Erceg Skobla (Srbin) — zamjenik predsjednika
Članovi:
- Jovo S. Bilbija (Srbin) — sekretar
- Golub Babić (Srbin) — vojvoda
- Vid Milanović (Srbin) — vojvoda
- Pero Kreco (Srbin) — vojvoda
- pop Vasilije Kovačević (Srbin) — četovođa
- pop Jovo Pećanac (Srbin) — četovođa
- Trivun Bundalo (Srbin) — četovođa
- Damjan Đurica (Srbin) — četovođa
- Ilija Šević (Srbin) — četovođa
- Ilija Trivić (Srbin) — četovođa
- Božo Ljuboja (Srbin) — četovođa
- fra Bonaventura Bono Drežnjak (Hrvat) — četovođa
- Niko Buro (Hrvat) — četovođa
- Mato Jureta (Hrvat) — četovođa
Vidi još
uredi
Napomene
urediReference
uredi- ^ Pavličević 1973, str. 133.
- ^ Ekmečić 1973, str. 231.
- ^ Ekmečić 1973, str. 327.
- ^ a b v Ekmečić 1975, str. 85.
- ^ Zastava 1878, str. 247.
- ^ Teinović 2006, str. 91.
Literatura
uredi- Pavličević, Dragutin (1973). Odjek bosanskog ustanka (1875-1878) u sjevernoj Hrvatskoj. Zagreb.
- Ekmečić, Milorad (1973). Ustanak U Bosni 1875-1878. Sarajevo.
- Ekmečić, Milorad (1975). Istorijski značaj ustanka u Bosni 1875-1878. Sarajevo.
- „Pismo begovima i ostalim bosancima Muhamedove vjere”. Zastava. 45. 1878.
- Teinović, Bratislav (2006). Srpski ustanak u Bosni 1875-1878. Banja Luka.
