Narodni muzej Aranđelovac
Narodni muzej Aranđelovac je osnovan 1981. godine i smešten u namenski građeno zdanje čija se arhitektura oslanja na tradicije narodnog graditeljstva Šumadije. Izložbena delatnost Muzeja odvija se u dva prostora: parternom (aktuelna stalna postavka Milenijumi) i galerijskom (izložba eksponata savremene umetničke keramike iz muzejske zbirke). [1]
| Narodni muzej Aranđelovac | |
|---|---|
 Narodni muzej Aranđelovac | |
| Osnivanje | 1981. |
| Lokacija | Aranđelovac Srbija |
| Vrsta | muzej |
| Direktor | Darko Pavlović |
| Adresa | Mišarska 19, Aranđelovac |
| Veb-sajt | Zvanična prezentacija |
Deo izložbenog prostora u parteru namenjen je organizovanju tematskih i gostujućih izložbi.
Zbirke uredi
U koncepcijskom smislu, Narodni muzej predstavlja ustanovu zaštite kompleksnog tipa sa zbirkama iz oblasti paleontologije, arheologije, etnologije, istorije i istorije umetnosti. [2]
Palanteološka zbirka uredi
Palanteološka zbirka je formirana na osnovu otkrivenih fosilnih ostataka pleistocene faune koja je pronađena u Risovačkoj pećini. U moćnim pećinskim naslagama istraživači su pronašli preko 6.000 fosilnih ostataka, te se Risovača s pravom može nazvati paleontološkom riznicom.
Po broju sačuvanih ostataka pećinski medved daleko nadmašuje sve ostale sisare, koji su krajem ledenog doba naseljavali prostor, među kojima i onih koji su izumrli: runasti mamut, stepski bizon, stepski nosorog, jelen orijaš, zebrasti konjić, zatim, pećinski lav, pećinska hijena. U risovačku faunu s kraja ledenog doba svakako ubrajamo i one vrste koje su preživele sve katastrofične promene životne sredine i danas naseljavaju široke prostore naše planete: mrki medved, vuk, lisica, divlja svinja, jazavac, dabar, zec, jež.
Arheološka zbirka uredi
Arheološka zbirka je po vremenu podeljena na praistoriju i antiku i srednji vek.
Praistorija uredi
Paleolit nalazi paleolitske starosti vezuju se za pećinu Risovaču, u kojoj je, u vremenu od pre 50.000 do pre 35.000 godina, svoje sklonište nalazila iščezla ljudska vrsta, Homo sapiens Neanderthalensis. U pećinskim sedimentima otkriveni su tragovi života neandertalskih lovaca i sakupljača plodova: tipični musterijenski trougaoni šiljci, listoliki šiljci, strugači, kao i koštana oruđa (bodež, šila).
Neolit je doba zemljoradnje i stočarstva, proizvodnje hrane i sedelačkog života u trajnijim naseljima. U ranom i srednjem neolitu na prostoru centralnog Balkana razvija se starčevačka kultura kojoj sa područja Aranđelovca pripada naselje sa lokaliteta Polja u selu Banji. U poznoj epohi neolita, kroz čitav jedan milenijum, traje vinčanska kultura, vodeća neolitska kultura jugo-istočne Evrope. Za starije faze vinčanske kulture vezuje se pokretni materijal sa Kapetanovih njiva u Belosavcima (predmeti utilitarne i kultne namene). Mlađim fazama pripadaju brojni i raznovrsni nalazi iz naselja na Dizaljci (Lipovac/Brezovac), među njima i obilje antropomorfne plastike koja čini značajnu kolekciju praistorijske zbirke. Na lokalitetu Popovića ornica u Stojniku otkriveni su tragovi naselja sa osnovama kuća i pokretnim nalazima.
Antika i srednji vek uredi
Na području opština Aranđelovac i Topola do sada je registrovano oko trideset antičkih/kasnoantičkih lokaliteta. Radi se, pre svega, o ostacima vila rustika, od kojih je manji broj tek delimično istražen (lok. Vićija u Belosavcima, Vrelo u Topoli, Zečka u Banji). U selu Maskaru, pedesetih godina 20. veka, otkopani si ostaci horeuma, a na jednom od vrhova planine Venčac (Gradina/Mali Venčac), 2002. godine, izvršena su sondažna rekognosciranja kasnoantičkog utvrđenja, jedinog poznatog na ovom prostoru. Pokretan materijal iz rimske epohe koji čuva Narodni muzej u Aranđelovcu manjim delom potiče sa arheoloških iskopavanja, a većim delom je u Muzej dospeo putem poklona i otkupa. Ističu se kameni lav iz gorovičke crkve (2. vek), oštećena glava žene od meremera (Trešnjevica, 3. vek) i nekoliko stabala kamenih stubova sa Vićije u Belosavcima (4. vek). U Antičkoj zbirci su i fibule, gvozdeno oružje i oruđe, fragmentovane metalne posude, bronzane i gvozdene kopče, pojasni jezičci, olovni i keramički pršljenci i tegovi, igla, ključ...
Numizmatika uredi
Numizmatičku zbirku, u okviru Arheološke zbirke, čine inventarisani primerci rimskog novca, kao i rimski novac opredeljen za studijsku zbirku. U Zbirci nema, bar za sada, primeraka helenističkog i srednjovekovnog novca.
Etnografska zbirka uredi
Formiranje Etnografske zbirke započeto je 1984. godine. Od prvih 28 predmeta koje je poklonila OŠ Šumadijski partizani zbirka je do danas narasla na preko 1000 predmeta u čijoj strukturi su zastupljeni svi vidovi materijalne kulture tradicionalnog života ruralnog i urbanog stanovništva ovog dela Šumadije. Podeljena na manje zbirke po vrstama materijala (drvo, metal, keramika, tekstil, papir), dok su posebno izdvojeni zanati i nematerijalna kultura.
U poslednjih nekoliko godina započeta su i proučavanja muzičkog nasleđa kao deo šireg konteksta prikupljanja ostataka nematerijalne kulture, tako da se u fonoteci muzeja već nalazi preko 5 sati tradicionalnog pevanja. U načinima pribavljanja etnografskih kulturnih dobara dominiraju pokloni u tolikoj meri da etnografska zbirka predstavlja pravu poklon-zbirku. Tim pre naš muzej duguje veliku zahvalnost stanovnicima opština Aranđelovac i Topola.
Istorijska zbirka uredi
Zbirka je podeljena na podzbirke gde su rukopisi, razglednice i fotografije. U kojim se izdvajaju rukopis Životopis Jevrema Grujića, razglednica koje datiraju iz vremena pre Drugog svetskog rata i fotografije kao svedoci vremena u kojem su nastajale. Radovi aranđelovačkih fotografa Najdanovića, Marinkovića, Mitrovića, Markovića, kao i istaknuti kragujevački, beogradski i novosadski fotografi – Ljubiša Đonić, Milan Jovanović, Iskalović...
Zbirka istorije umetnosti uredi
U zbirci istorije umetnosti čuva se savremena umetnička keramika nastala na manifestaciji Svet keramike u okviru Smotre umetnosti Mermer i zvuci. Osim toga u okviru zbirke nalazi se i Poklon zbirka Mihailo S. Petrov koju je Muzej dobio na poklon 2011. godine.
Zbirka nadgrobnih spomenika 18. i 19. veka uredi
U Zbirci nadgrobnih spomenika nalazi se nekoliko belega 18. i 19. veka: nadgrobnik Boška Milutinovog (1763), selo Banja; Jovana Martinovića (1764), Brezovačka crkva; Mitra Čuruliča (kraj 18. v.eka), Blaznava; Jovana Ćirića (1818), iz porte Bukovičke crkve, i nekoliko spomenika bez natpisa, među kojima su i tzv. studenički krstaši, koji se ističu posebnom izradom i klesanom ornamentikom.
Pećina Risovača uredi
Narodnom muzeju u Aranđelovcu je, kao upravljaču, povereno na staranje Zaštićeno područje Pećina Risovača. Kao značajno arheološko nalazište paleolitske starosti Risovača je proglašena nepokretnim kulturnim dobrom od velikog značaja, a zbog prirodnih vrednosti - prirodnim dobrom od izuzetnog značaja (spomenik prirode I kategorije). [3][4] Pećina Risovača se nalazi na jugo-istočnoj periferiji Aranđelovca, u podnožju istoimenog brda na desnoj obali rečice Kubršnice. Otkrivena je sasvim slučajno, sredinom 20. veka, prilikom eksploatacije kamena u Risovačkom brdu.
Okućnica Ilije Miloševića uredi
Okućnica Ilije Miloševića nalazi se na ulazu u Aranđelovac, iz pravca Topole, preko puta pećine Risovače. Ovu okućnicu najverovatnije je formirao Sreten Milošević, pradeda poslednjeg vlasnika, Ilije Miloševića. U prostranom dvorištu sačuvano je sedam objekata prvobitne okućnice: stara kuća, novija kuća, vajat, mlekar, magaza, koš i bunar. Okućnica Miloševića predstavlja tipičnu seosku celinu iz 19. i početka 20. veka zaokruženu pripadajućim objektima. Kao takva, Okućnica Ilije Miloševića proglašena je spomenikom kulture 1992. godine, a od 2007. godine data je na staranje Narodnom muzeju u Aranđelovcu.
Ona je do danas sačuvana sa približno istim objektima koji su tu bili od njenog zasnivanja. Stara kuća, vajat, mlekar, magaza, nova kuća – sve su to objekti koji imaju spomenička svojstva, a čitav kompleks okućnice predstavlja značajan spomenik narodnog graditeljstva Šumadije XIX veka.
Zbog konzervatorsko-restauratorskih radova Okućnica nije stalno otvorena za posetioce. U objektima se organizuju povremene etnografske izložbe, dečije radionice i drugi događaji.
Izdavačka delatnost uredi
Muzej se bavi i izdavačkom delatnošću – katalozi zbirki i izložbi, monografije, vodiči za Muzej i Risovačku pećinu i druge publikacije. Godine 2003. je pokrenut Zbornik radova Muzeja Šumadijski zapisi. U Šumadijskim zapisima objavljuju se radovi iz oblasti arheologije, istorije, istorije umetnosti, etnologije, muzeologije, konzervacije i drugih srodnih naučnih disciplina. U njima se, pre svega, obrađuje prošlost Šumadije i graničnih područja, sa naglaskom na teritoriju koja je u nadležnosti Narodnog muzeja u Aranđelovcu (opštine Aranđelovac i Topola).
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Politika/Narodni muzej u Aranđelovcu-čuvar izuzetnih zbirki
- ^ discoverserbia.org/Muzej Aranđelovac
- ^ „TO Srbije/Risovača”. Arhivirano iz originala 01. 07. 2014. g. Pristupljeno 25. 09. 2014.
- ^ „Mediaportal/Pećina Risovača”. Arhivirano iz originala 10. 08. 2016. g. Pristupljeno 25. 09. 2014.
