Ozrenski partizanski odred (BiH)
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Ozrenski partizanski narodnooslobodilački partizanski (NOP) odred formiran je krajem avgusta 1941. godine od ustaničkih grupa iz sela na području planine Ozrena, kod Doboja i planine Trebave. Prilikom formiranja imao je tri čete i jedan vod sa oko 500 boraca, od kojih nisu bili svi naoružani. Pošto se nalazio pod komandom Operativnog štaba za tuzlansku oblast bio je u početku ustanka nazivan i Drugi bataljon NOP odreda Tuzlanske oblasti.
| Ozrenski partizanski odred | |
|---|---|
.svg) Jugoslovenska partizanska zastava | |
| Postojanje | avgust 1941 — 18. aprila 1942. Mesto formiranja: Ozren |
| Formacija | odred |
| Deo | Narodnooslobodilačkih partizanskih odreda Jugoslavije |
| Komandanti | |
| Komandant | Todor Vujasinović |
| Politički komesar | Pašaga Mandžić |
Prilikom formiranja odreda Štab odreda su sačinjavali — komandant Todor Vujasinović, politički komesar Pašaga Mandžić, zamenik komandanta Todor Panić, bivši podoficir Jugoslovenske vojske. Odmah je bila formirana i bolnica odreda, a njen rukovodilac je bila Dušanka Vajić, učiteljica iz Trbuka.
Borbeni put Odreda uredi
Od samog formiranja odred se isticao čestim napadima na neprijateljska uporišta i komunikacije u dolinama reka Bosne, Spreče i Krivaje. Ubrzo po formiranju, 23. avgusta 1941. u sadejstvu sa drugim jedinicama, koje su bile pod komandom Štaba za tuzlansku oblast, učestvovao je u napadu na Doboj i Maglaj, kao i u zapleni municije koju je neprijatelj skladištio u šećerani u Usori. U novembru je narastao na četiri bataljona i u to vreme skoro potpuno paralisao saobraćaj na komunikacijama u dobojsko-ozrenskom području. Vodio je i borbe sa Nemcima i ustašama — 10. novembra na pruzi Doboj—Maglaj, 14. novembra na pruzi Doboj—Tuzla, 16. novembra u blizini sela Lipca, kod Doboja.
Da bih uništile Ozrenski partizanski odred jake ustaško-domobranske snage, uz podršku artiljerije, su 3. decembra započele ofanzivu iz dolina reka Bosne i Spreče. U ovoj ofanzivi, koja je trajala do 12. decembra, odred je pretrpeo znatne gubitke od oko 120 ranjenih i ubijenih boraca. Pored teških gubitaka, odred je uspeo da opstane na svojoj teritoriji. Nova ofanziva pokrenuta protiv Odreda usledila je 9. januara 1942, kada su domobranske jedinice, potpomognute delovima 750. puka nemačke 718. pešadijske divizije ponovo pokušale da unište odred. Od 29. januara do 4. februara odred je vodio teške borbe, sa jakim nemačkim (dva puka 718. divizije i jedan puk 342. divizije) i ustaško-domobranskim snagama, uspevši da izbegne okruženje. U ovim borbama imao je oko 70 poginulih i 100 ranjenih boraca.
Posle završetka ofanzive odred je u kratkom vremenu uspeo da povrati izgubljenu teritoriju, ali tada zapada u veliku političku krizu. U ovom periodu je došlo do oštrih podela između partizana i četnika u istočnoj Bosni. Boračka masa, sastavljena uglavnom od seljaka, podlegla je tada četničkoj propagandi. Tome je u prilog išla i oštra zima 1941/42. godine. Pokušaj da se na vojno-političkom savetovanju predstavnika Ozrenskog partizanskog odreda izbegne kriza i spase Narodnooslobodilački pokret (NOP), propala je 18. aprila 1942. kada su četnički elementi u Odredu izvršili puč i napali Prvi istočnobosanski proleterski bataljon i uništili jednu njegovu četu. Ovaj bataljon je uspeo da odbije četnike, ali je sutradan bio prisiljen da sa Štabom odreda i nešto boraca, napusti Ozren i pređe na teritoriju pod kontrolom Zeničkog partizanskog odreda. Ovim je Ozrenski partizanski odred prestao da postoji, a deo njegovog ljudstva je bio uključen u tada formirani Treći udarni bataljon.
Husinska rudarska partizanska četa uredi
U okviru Ozrenskog partizanskog odreda nalazila se i Husinska rudarska partizanska četa, sastavljena od rudara iz rudnika Kreke i mesta Husino, kod Tuzle. Ova četa je bila formirana krajem avgusta 1941. od boraca-rudara koji su se već nalazili u Odredu i veće grupe boraca koja je tada došla u partizane. Naime, pošto je na početku ustanka, bilo jako teško doći do naoružanja i druge vojne opreme, grupa rudara Hrvata, predvođena Petrom Miljanovićem i Ivom Bojanićem, a u dogovoru sa Oblasnim komitetom KPJ za Tuzlu, prijavila se u Ustaški tabor u Bukinju. Posle izvesnog vremena provedenih u ustašama, gde su dobili uniforme, oružje i municiju, oni su prešli u partizane.
Među borcima ove čete bio je i rudar Pejo Marković (1920—1941), u čiju je čast borac Miloš Popović Đurin, ispevao poznatu partizansku pesmu „Konjuh planinom”. Takođe jedan od boraca ove čete je bio i Mijo Kerošević, sinovac poznatog rudara Jure Keroševića, koji je bio jedan od vođa poznate Husinske bune iz 1920. godine. Od svih rudara-boraca ove čete jedino je Mijo dočekao kraj rata. Nekoliko boraca ove čete proglašeno je za narodne heroje.
Narodni heroji Ozrenski odreda uredi
Neki od boraca Ozrenskog narodnooslobodilačkog partizanskog odreda koji su odlikovani Ordenom narodnog heroja:
- Pero Bosić, borac odreda
- Petar Dokić, politički komesar bataljona
- Josip Jovanović, politički radnik u odredu
- Mijo Kerošević, borac Rudarske čete
- Miloš Kupres, komandir Rudarske čete u Udarnom bataljonu
- Simo Lukić, politički komesar odreda
- Pašaga Mandžić, prvi politički komesar odreda
- Pejo Marković, borac brigade
- Petar Miljanović, politički komesar Rudarske čete
- Todor Panić, zamenik komandanta odreda
Literatura uredi
- Vojna enciklopedija (knjiga šesta), Beograd 1973. godina
- Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975.
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. „Narodna knjiga” Beograd i „Partizanska knjiga” Ljubljana, 1980. godina.