Opština Bajina Bašta

Opština Bajina Bašta
Opština Bajina Bašta;
	Zastava opštine Bajina Bašta
	Grb
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Zlatiborski
Sedište	Bajina Bašta
Stanovništvo
— 2022.	23.533
Geografske karakteristike
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Površina	673 km2
Veb-sajt	bajinabasta.rs

Opština Bajina Bašta je opština u Zlatiborskom okrugu, u Srbiji. Prostire se na površini od 673 km². Središte opštine je gradić Bajina Bašta. Prema podacima sa poslednjeg popisa 2022. godine u opštini je živelo 23.533 stanovnika^[1] (prema popisu iz 2011. bilo je 26.022 stanovnika).^[2]

Položaj opštine Bajina Bašta u Zlatiborskom okrugu

Geografski položaj

Opština Bajina Bašta se proteže uz reku Drinu. Udaljena je od Beograda 170 km i nalazi se uz samu granicu sa Republikom Srpskom, od koje je odvojena rekom Drinom. Ibarska magistrala se nalazi u blizini opštine, što je povezuje drumskim putem sa Beogradom i Vojvodinom, koji su značajna tržišta za plasman proizvoda iz ovog kraja.

Opština i grad su povezani asfaltnim putevima regionalnog značaja, preko prevoja Debelo Brdo (1090 m.n.v.), sa Valjevom i dalje do Beograda, dolinom Drine prema Ljuboviji i Šapcu i preko prevoja Kadinjača (880 m.n.v.) prema Užicu.

Opštinske proslave

Dan opštine

Opština Bajina Bašta danas proslavlja Dan opštine u uspomenu na 12. jul po starom odnosno 25. jul po novom kalendaru 1858. godine. Tog dana je knez Srbije i sin vožda Karađorđa Aleksandar doneo ukaz kojim se Bajina Bašta proglašava za varošicu. Time je Bajina Bašta kao naselje koje je prednjačilo u društvenom i ekonomskom razvoju i formalno postala sedište sreza Račanskog.

Proglašenje za varošicu nije dugo trajalo i novi knez Srbije Mihailo Obrenović je poništio doneti ukaz da bi njegov naslednik na tronu knez Milan Bajinoj Bašti 1872. konačno dodelio zvanje varošice. Tako Bajina Bašta danas proslavlja prvi datum proglašenja varošice dok se na zvaničnom amblemu opštine i dalje nalazi 1872. kao godina vraćanja tog statusa.

Krsna slava

Krsna slava opštine Bajina Bašta je Prenos moštiju Svetog Save Srpskog, koja se slavi 19. maja. Odluku za usvajanje slave donela je Skupština opštine Bajina Bašta na sednici održanoj 19. maja 2023. godine.^[3]^[4]

Na jednoj od prethodnih sednica Skupštine opštine Bajina Bašta odbornik Siniša Spasojević podneo je inicijativu da opština ustanovi svoju Krsnu slavu. Opštinsko veće prihvatilo je taj predlog i formiralo radnu grupu sa zadatkom da dostavi obrazložen predlog za datum obeležavanja slave.^[5]

Arhijerejski namesnik račanski protojerej Milinko Lukić, istoričar Marko Kovačević i većnik Nedeljko Rakić, članovi radne grupe, pripremili su obrazložen predlog i Opštinsko veće je na sednici održanoj 13. marta prihvatilo da Krsna slava opštine Bajina Bašta bude 19. maj odnosno praznik Prenos moštiju Svetoga Save Srpskog. U pitanju je i slava hrama koji se poslednjih godina gradi u centru Bajine Bašte i koji je jedan od najvećih u zapadnom delu Eparhije žičke.^[6]

Domaćin slave opštine Bajina Bašta je predsednik opštine.

Administrativne odlike opštine

Naseljena mesta u opštini Bajina Bašta su:

Bajina Bašta, sedište i gradsko naselje

i seoska naselja:

Istorijat

Rana prošlost

Nalazi iz vremena Rimljana

Teritorija današnje opštine Bajina Bašta je naseljena neprekidno poslednjih 7000 godina. Najstarije dosada poznato naselje potiče iz perioda Starčevačke kulture ranog neolita. Naselje je u nauci poznato kao Kremenilo i nalazi se u današnjoj Višesavi udaljeno 2,5km od samoga centra Bajine Bašte. Stanovnici su se bavili pretežno zemljoradnjom o čemu svedoče ornamenti pronađeni na grnčariji ali i stočarstvom. Iskopavanja tokom 60-tih godina 20. veka pokazala su kontinuitet naselja kroz čitav neolit sve do samog prelaza u metalno doba.

Iz eneolita, odnosno prelaznog doba od neolita ka metalnom dobu, potiče naselje Jovin breg čija grnčarija nam otkriva komunikacijske veze ovog naselja sa stanovnicima Panonije. Deo arheoloških nalaza iz Kremenila i Jovinog brega danas je izloženo u hodniku OŠ „Rajak Pavićević” u Bajinoj Bašti.

Iz srednjeg veka postoje ostaci utvrđenja Solotnik u ataru sela Solotuša, podignut da bi se osiguravao put koji je povezivao Užice (Užički Grad) i Višegrad i u njegovoj neposrednoj okolini ostaci naselja iz doba Kelta i Rimljana, što bi moglo ukazivati na kontinuitet utvrđenja na ovom prostoru.

Osnivanje

Kao gradsko naselje, Bajina Bašta je nastala sredinom 19. veka kada je knez Aleksandar Karađorđević je 12. jula 1858. godine izdao rešenje o osnivanju varošice Bajina Bašta. Tada se dotadašnje sresko sedište premešta iz Rogačice (naselje na oko 12 km nizvodno od Bajine Bašte) u Bajinu Baštu. Od tada pa sve do danas, na desnoj obali Drine, u podnožju planine Tare, smešten je centar opštine.

Kulturnoistorijske znamenitosti

Mramorje u Perućcu — srednjovekovna nekropola stećaka,
Manastir Rača — manastir SPC iz 13. veka, kao spomenik kulture od velikog značaja
Crkva brvnara u Dubu — sagrađena 1792. godine, kao spomenik kulture
Solotnik — srednjovekovno utvrđenje u Solotuši kao arheološko nalazište
Crkva Vaznesenja Hristovog u Rogačici, kao spomenik kulture
Stara čaršija u Bajinoj Bašti kao prostorno kulturno-istorijskih celina

Privreda

Mlekara Spasojević u Crvici

Po statističkim podacima opština Bajina Bašta je svrstana u nedovoljno razvijene opštine u Srbiji. Prosečna neto zarada po zaposlenom u opštini isplaćena u 2009. godini iznosila je 28.388,00 dinara, što je predstavljalo pad u odnosu na 2008. godinu da bi 2011.godine dostigla nivo od 34.014 dinara.(podaci Republičkog zavoda za statistiku).

Industrija

Okosnica privrede Bajine Bašte je Hidroelektrana Bajina Bašta, snage oko 1000 megavata, koja posluje u okviru Drinsko-limskih elektrana. Pored nje na teritoriji opštine Bajina Bašta posluju i sledeći privredni subjekti: JP Nacionalni park Tara, Vojna ustanova Tara, AD Elektroizgradnja, Rolomatik d.o.o., Mlekara Spasojević, BB klekovača d.o.o. i drugi.

Poljoprivreda

Poljoprivreda je jedna od najvažnijih i vodećih privrednih grana u opštini Bajina Bašta po ostvarenom društvenom proizvodu. U ovoj privrednoj oblasti, bez obzira na uticaj klimatskih uslova, ostvaruju se zadovoljavajući proizvodni rezultati posebno u primarnoj i voćarskoj proizvodnji.

Poljoprivreda kao privredna grana zauzima posebno mesto u privredno-ekonomskom razvoju opštine, a koji se ogleda kroz učešće u društvenom proizvodu, ostvarene proizvodne rezultate posmatrane kroz fizički obim poljoprivredne proizvodnje.

Obrazovanje

Osnovno obrazovanje

OŠ „Rajak Pavićević”

Na teritoriji opštine Bajina Bašta postoje 4 matične Osnovne škole sa 16 isturenih odeljenja:^[7]

Srednje obrazovanje

Kultura

Nosilac kulturnih dešavanja je Ustanova „Kultura” Bajina Bašta, kao jedina ustanova kulture u opštini.

Turizam

Krstarenje brodom „Grizzly 2” do Višegrada

Park ćirilice

Prirodne vrednosti kao i kulturno-istorijske osobenosti koje poseduje uža i šira okolina Bajine Bašte omogućavaju izgradnju snažnije turističke destinacije prepoznatljive na ovom prostoru Republike Srbije. Najizrazitije vrednosti ovog kraja u turističkom smislu su: planina Tara sa nacionalnim parkom, reka Drina sa kanjonom prema Višegradu i akumulacionim jezerima Perućac i Zaovine, kulturno-istorijski spomenici: Manastir Rača (13. vek), crkva brvnara u Dubu (18. vek), Solotuški Grad (srednji vek), praistorijski lokaliteti i savremen spomen obeležja s bogatom turističkom infrastrukturom — hotelskim kompleksima u gradu i na Tari uz dobru saobraćajnu povezanost čine kompletnu turističku sliku Bajine Bašte. U opštini Bajina Bašta organizuje se više manifestacije koji privlače dosta turista od kojih je najpoznatija Drinska regata koja je jedna od najvećih manifestacija u regionu, a u sastavu ovog događaja je i festival Most Fest.

Sadašnji razvoj turizma pokazuje da je inostrani turizam malo zastupljen na račun domaćeg. Raznovrsnost ponude kojom raspolaže Bajina Bašta pružaju mogućnosti da se turistički kapaciteti koriste preko cele godine uz kombinaciju sezonskog, izletničkog, poslovno-kongresnog i sportskog turizma.

TA Taraturs

Taraturs je turistička agencija koja organizuje jednodnevne i višednevne ture na području Zapadne Srbije, od obilazaka planine Tare i njegovih vidikovaca, krstarenje kanjonom reke Drine i poseta Višegradu sa mostom Mehmed paše-Sokolovića i Andrićgrada, Šarganske osmice, Drvengrada i kanjona reke Uvac. Krstarenje rekom Drinom se obavlja sa dva turistička broda „Grizzly 1” sa 60 mesta i „Grizzly 2” sa 140 mesta.^[8]

Sport

Poznati Bajinobaštani

Borislav Todorović (1846—1925), reformator školstva
Jevrem Simić (1876—1936), pravnik i diplomata
Rade Kojadinović (1928—2016), glumac
Miloš Milutinović (1933—2003), sportista-fudbaler
Dragica Novaković (1934—1985), glumica
Radovan Popović (1938— ), novinar i pisac
Bora Milutinović (1944— ), sportista-fudbaler i trener
Milosav Tešić (1947— ), pesnik i član Srpske akademije nauka i umetnosti
Jelena Čvorović (1948—2023), glumica
Stana Ristić (1950— ), doktor filologije
Svetislav Basara (1953— ), književnik
Zoran Matić (1960—2004), slikar
Olivera Jovićević (1966— ), novinarka
Radiša Ilić (1977— ), sportista-fudbaler
Milan „Lane” Jovanović, (1981— ), sportista-fudbaler
Nikola Maksimović (1991— ), sportista-fudbaler
Božidar Marković (1993 — ), sportista-atletičar
Andrijana Trišić (1994— ), fudbalerka

Demografija

Prema popisu stanovništva iz 2011. godine opština ima 26.022 stanovnika, raspoređenih u 36 naselja, a sam grad Bajina Bašta 9.148 stanovnika, što predstavlja skoro 33% stanovništva opštine Bajina Bašta. Prema istom popisu, aktivno stanovništvo iznosi 67% od ukupnog broja stanovnika opštine.

Etnički sastav prema popisu iz 2011.^[9]‍

Srbi	25.638	98,52%
ostali	385	1,47%
ukupno: 26.022

Prirodni priraštaj na 1000 stanovnika je — 3,1. Što se tiče nacionalne strukture, 98,5% čine Srbi. Prosečna starost stanovnika u opštini je 40,7 godina i to 36,1 godinu u samom gradu, dok je u seoskim sredinama 42,9 godinaPrema poslednjem popisu iz 2011 godine broj stanovnika se smanjio na 26.043. Broj stanovnika u Bajinoj Bašti se smanjivao od popisa urađenog 1953. godine, a naročito u seoskim naseljima, koji se za period od 1953 — 2002. smanjio za 41,7%. Sa druge strane, broj stanovnika samog grada Bajine Bašte povećao se za 6 puta u istom popisnom periodu.

Stanovništvo je najvećim delom doseljeno, po oslobođenju ovih prostora od Turaka tridesetih godina 19. veka i vodi poreklo iz Hercegovine, severozapadnih delova Crne Gore, Osata (Bosna i Hercegovina), Dalmacije (Pepelj) i Kremana.

Vidi još

Reference

^ ^a ^b „Konačni rezultati popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. (knjiga 1, nacionalna pripadnost opštine i gradovi)”. popis2022.stat.gov.rs. Pristupljeno 21. 12. 2022.
^ „Uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002. i 2011.” (PDF). Beograd: Republički zavod za statistiku. 2014.
^ „SKUPŠTINA OPŠTINE: Sveti Sava Krsna slava Bajine Bašte”. Drina info. Pristupljeno 13. 6. 2023.
^ „Sveti Sava krsna slava Bajine Bašte”. Ćirilična baština. Pristupljeno 13. 6. 2023.
^ „Većnici potvrdili: krsna slava i svetac zaštitnik Bajine Bašte biće Sveti Sava”. Glas Zapadne Srbije. Pristupljeno 13. 6. 2023.
^ „Slava hrama Prenosa moštiju Svetog Save u Bajinoj Bašti”. SPC. Pristupljeno 13. 6. 2023.
^ „Obrazovna struktura stanovništva”. SO Bajina Bašta. Pristupljeno 6. 10. 2017.
^ „Ponuda”. TA Taraturs. Arhivirano iz originala 27. 06. 2017. g. Pristupljeno 20. 6. 2017.
^ Etnička struktura nakon popisa 2011.

Spoljašnje veze

Zvanična internet prezentacija Opštine Bajina Bašta (jezik: srpski)
Sportsko turistički centar Bajina Bašta Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. maj 2013) (jezik: srpski)
Drinska regata (jezik: srpski)
Bajina Bašta na internetu (jezik: srpski)
Bajna Bašta, sajt o gradu i okolini (jezik: srpski)
Drina Info portal (jezik: srpski)

[Попис2022-1] „Konačni rezultati popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. (knjiga 1, nacionalna pripadnost opštine i gradovi)”. popis2022.stat.gov.rs. Pristupljeno 21. 12. 2022.

[2] „Uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002. i 2011.” (PDF). Beograd: Republički zavod za statistiku. 2014.

[3] „SKUPŠTINA OPŠTINE: Sveti Sava Krsna slava Bajine Bašte”. Drina info. Pristupljeno 13. 6. 2023.

[4] „Sveti Sava krsna slava Bajine Bašte”. Ćirilična baština. Pristupljeno 13. 6. 2023.

[5] „Većnici potvrdili: krsna slava i svetac zaštitnik Bajine Bašte biće Sveti Sava”. Glas Zapadne Srbije. Pristupljeno 13. 6. 2023.

[6] „Slava hrama Prenosa moštiju Svetog Save u Bajinoj Bašti”. SPC. Pristupljeno 13. 6. 2023.

[7] „Obrazovna struktura stanovništva”. SO Bajina Bašta. Pristupljeno 6. 10. 2017.

[8] „Ponuda”. TA Taraturs. Arhivirano iz originala 27. 06. 2017. g. Pristupljeno 20. 6. 2017.

[9] Etnička struktura nakon popisa 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]