Википедија

Oružane snage SAD

Oružane snage Sjedinjenih Američkih Država (engl. United States Armed Forces) su oružana formacija Sjedinjenih Američkih Država. Sastoje se od Kopnene vojske, Ratne mornarice, Ratnog vazduhoplovstva, Marinaca i Obalske straže.[7][8]

Oružane snage Sjedinjenih Američkih Država
United States Armed Forces

Amblemi ogranaka oružanih snaga SAD
Osnovana14. jun 1775. god.; pre 248 godina (1775-06-14)
Vidovi vojske
SedištePentagon, okrug Arlington, Virdžinija, SAD
Vođstvo
Vrhovni komandantPredsednik Džo Bajden
Sekretar odbraneLojd Ostin
Brojno stanje
Vojno sposobniod 17 uz saglasnost roditelja, 18 za dobrovoljno služenje
Obavezni vojni rokne (od 1973)
Broj raspoloživih
za vojnu službu		15 miliona[1], godina 18—25
Aktivni sastav1.328.000[2] (3. u svetu)
Rezervni sastav799.500[3]
Troškovi
Budžet816,7 milijardi $ (2023)[4] (1. u svetu)
Procenat BDP3,47% (2022)[5]
Industrija
Strani dobavljači Ujedinjeno Kraljevstvo
 Nemačka
 Holandija
 Francuska
 Izrael
 Italija
 Švedska
 Australija
 Jordan
 Španija
 Norveška
  Švajcarska
 Singapur
 Južnoafrička Republika
 Češka
 Kanada
 Južna Koreja
 Brazil
 Bugarska
Godišnji uvoz652,6 miliona $ (2014—2022)[6]
Godišnji izvoz28,50 milijardi $ (2014—2022)[6]

SAD ima jaku tradiciju civilne kontrole nad vojskom. Dok je glavnokomandujući predsednik Džo Bajden, Savezno izvršno odeljenje Ministarstva odbrane SAD je glavni organ preko kojeg se vojna politika sprovodi. Ministarstvo odbrane je na čelu sa sekretarom za odbranu, koji je i član Kabineta i koji je drugi u komandi posle predsednika. Da bi koordinirao vojne akcije sa diplomatijom, predsednik ima savetnika za nacionalnu bezbednost koji je na čelu Saveta za nacionalnu bezbednost.[9][10]

Oružane snage SAD se smatraju najmoćnijom vojskom na svetu.[11] Vojni rashodi SAD iznosili su 877 milijardi dolara u 2022, što je više od bilo koje druge države u svetu.[12] Oružane snage SAD imaju značajne mogućnosti i u odbrani i u projekciji moći zbog svog velikog budžeta, što rezultira naprednim i moćnim tehnologijama koje omogućavaju široko raspoređivanje snaga širom sveta, uključujući oko 800 vojnih baza van SAD.[13]

Istorija uredi

Drugi svetski rat uredi

Zbog okeana koji su je odvajali od Evrope i Azije, te u domaćoj politici vladajućeg izolacionizma, SAD su 1930-ih vrlo malo ulagali u odbranu, verujući da će se budući rat izbeći, odnosno da SAD u njemu neće učestvovati.

Jedini izuzetak je bila ratna mornarica, koja se razvijala zbog sve većeg suparništva SAD s Japanom u području Tihog okeana. Zbog velikih udaljenosti između pojedinih tačaka u Tihom okeanu, veliki je naglasak stavljen na avijaciju, odnosno koordinaciju njenih aktivnosti s mornaricom. Zbog toga su SAD, slično i Japan, razvile vrlo kvalitetnu i izvežbanu mornaričku avijaciju te sagradile nekoliko nosača aviona. Veliki su napori uloženi i u razvijanje tehnika za amfibijske operacije, odnosno brzu gradnju aerodroma i luka na izolovanim ostrvima.

Zbog toga je razvoj kopnene vojske, odnosno planovi za eventualno delovanje na evropskim bojištima bio potpuno zanemaren. Godine 1939. američka vojska je imala zastarelu opremu i neadekvatnu taktiku. No, relativno kasni ulazak u rat je omogućio učenje na tuđim iskustvima, dok su mnogi od tih nedostataka kompenzovani industrijskom moći SAD koja je, slično kao i SSSR, kvalitativne nedostatke izbrisala kvantitetom.

Posle Drugog svetskog rata uredi

Američka vojska je posle 1946. godine imala često angažovanje i vojne intervencije u zemljama Latinske Amerike, Azije i Afrike... sa jednim izuzetkom u Evropi. Time su se mešali u unutrašnje stvari malih država želeći da ih stave pod svoj politički i pre svega ekonomski uticaj.

1946—1980. uredi

1950-1953: Korejsko poluostrvo, gde je Vojska SAD direktno podržala Južnu Koreju protiv Severne Koreje na samom istoku Azije. Severnu Koreju su podržavali Sovjeti i Kinezi, dok su Južnu Koreju podržavali SAD, Velika Britanija, Australija, Belgija, Kanada, Francuska, Grčka, Holandija, Filipini, Turska, Kolumbija, Etiopija... Ovaj rat je pokazao da američka vojska nije nepobediva.

1964-1975: Rat u Vijetnamu, gde su američki vojnici podržavali Južni Vijetnam protiv Severnog Vijetnama u jugoistočnim delovima Azije. Ovo je prvi veliki poraz američke vojske koja se u paničnom begu morala povući sa teritorije istočne Indokine. [14]

1971: Indijsko-Pakistanski rat, gde su SAD podržavale vojno i materijalno Pakistan, dok je Indija imala pomoć od Sovjeta odnosno potpisan ugovor o vojnoj saradnji na 20 godina. Ovaj jednomesečni rat u južnoj Aziji su Indijci ubedljivo dobili (i na moru i u vazduhu i na kopnu) i faktički uništili pakistansku armiju.

1977-1978: Ogadenski rat koji se vodio u istočnoj Africi, kada su američki vojnici podržali Somaliju u ratu protiv Etiopije. Etiopljane su podržavali Kubanci i Sovjeti, dok su Somalijce podržavali još Italijani i Britanci. Ovo je drugi put u istoriji da su Amerikanci izgubili rat.

1981—2015. uredi

1989-1990: Panamski rat je napad Oružanih snaga SAD na Panamu, državu u centralnoj Americi, gde je bio cilj zaposesti Panamski kanal, važnu stratešku tačku čitavog američkog kontinenta. Rat je trajao 2 meseca i Panamci su poraženi. Savet Bezbednosti UN, SSSR i najveći deo zemalja Latinske Amerike je osudio SAD zbog ove agresije. [15]

1990-1991: Zalivski rat u srednjoj Aziji, kada su američki vojnici okupili oko sebe još 34 države: Britanija, Francuska, Poljska, Holandija, Avganistan, Turska, Španija, Mađarska, Čehoslovačka i dr. Amerikanci su ovaj rat dobili i isterali iračku vojsku iz Kuvajta.

1991-1995: Rat u Hrvatskoj, kada su američki vojni avioni bombardovali srpski aerodrom Udbina u Lici (24.11.1994),[16] kao i položaje oko Knina (04.08.1995) čime je započeto etničko čišćenje Srba iz Krajine.[17]

1992-1995: Rat u Bosni i Hercegovini, gde su američki avioni više puta bombardovali srpske položaje u BiH. A najveće angažovanje su imali u leto 1995. godine kada su dve nedelje neprestano bombardovali skoro svako mesto u Srpskoj Republici BiH... što je kasnije sprečilo poraz hrvatskih i muslimanskih ratnih jedinica, a teritoriju Srpske Republike smanje na 49% nekadašnje Bosne i Hercegovine.[18]

1999: NATO agresija na SR Jugoslaviju je bio udruženi zločinački poduhvat 14 zemalja NATO pakta, koje je predvodila Vojska SAD sa svojim saveznicima: Nemačka, Britanija, Francuska, Holandija, Turska, Belgija, Kanada, Portugal, Danska, Norveška, Albanija i dr. Ovaj napad je izveden bez odobrenja Saveta Bezbednosti UN na jednu suverenu evropsku državu koja nije napala nijednu članicu NATO pakta. Ovim ratom Amerikanci su podržavali albanske teroriste, želeći odvajanje Kosova i Metohije od Republike Srbije. Rat je završen Kumanovskim sporazumom. [19]

2001-2014: Drugi avganistanski rat je napad američke vojske sa svojim saveznicima na Avganistan pod optužbom da ova država skriva i podržava islamske teroriste iz Al-kaide, jer je ova organizacija Osame Bin ladena optužena za napad na Svetski trgovinski centar 11. septembra 2001. godine. Rat je završen porazom Avganistanaca i okupacijom ove države.

2003-2010: Rat u Iraku su pokrenule Sjedinjene Američke Države protiv Iraka, pod optužbom da režim Sadama Huseina proizvodi oružje za masovno uništenje. Rat se završio porazom Sadama Huseina i on je svrgnut sa vlasti, a Irak okupiran. Mnogi detalji ovog rata su prenošeni direktno na svetskim TV stanicama. Posle tog rata američki istraživači nisu našli dokaze da je režim Sadama Huseina proizvodio oružje za masovno uništenje. [20]

2011: Rat u Libiji, gde su američki vojnici zajedno sa italijanskim, britanskim i francuskim vojnicima borili protiv Libije, tačnije njenog dugogodišnjeg vođe Gadafija u severnoj Africi, koji se decenijama borio za oslobađanje afričkih država od ekonomskog ropstva. Rat je završen porazom Gadafija i njegovim ubistvom, a Libiju su preuzele proameričke snage.

Reference uredi

  1. ^ „About Selective Service”. 
  2. ^ „FY2023 NDAA: Active Component EndStrength”. 23. 8. 2022. Pristupljeno 15. 2. 2023. 
  3. ^ „Appropriations Committee Releases Fiscal Year 2022 Defense Funding Bill”. 29. 6. 2021. Pristupljeno 3. 8. 2021. 
  4. ^ „Biden Signs National Defense Authorization Act into Law”. 
  5. ^ „Defence Expenditure of NATO Countries (2012–2022)” (PDF). NATO Public Diplomacy Division. 27. 6. 2022. Pristupljeno 13. 3. 2023. 
  6. ^ a b „TIV of arms imports/exports from United States, 2014-2022”. Stockholm International Peace Research Institute. 26. 1. 2024. 
  7. ^ 10 U.S.C. § 101(a)(4)
  8. ^ „Trump Signs Law Establishing U.S. Space Force”. U.S. DEPARTMENT OF DEFENSE. Pristupljeno 21. 12. 2019. 
  9. ^ „Our Forces”. U.S. Department of Defense. 
  10. ^ „DIRECTIVE Functions of the Department of Defense and Its Major Components” (PDF). Department of Defense. 17. 9. 2020. Pristupljeno 8. 8. 2023. 
  11. ^ O’Sullivan, Michael; Subramanian, Krithika (17. 10. 2015). The End of Globalization or a more Multipolar World? (Izveštaj). Credit Suisse AG. Arhivirano iz originala 15. 2. 2018. g. Pristupljeno 14. 7. 2017. 
  12. ^ „Trends in World Military Expenditure, 2022” (PDF). Stockholm International Peace Research Institute. april 2023. Pristupljeno 29. 4. 2023. 
  13. ^ „Department of Defense | Base Structure Report | FY 2015 Baseline” (PDF). 5. 9. 2015. Arhivirano iz originala (PDF) 5. 9. 2015. g. Pristupljeno 18. 10. 2017. 
  14. ^ Najveći poraz u američkoj istoriji: Kako su SAD doživele debakl u Vijetnamu!, Pristupljeno 24.06.2019.
  15. ^ Američki milosrdni anđeli koji su izmenili svet Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. avgust 2020), Pristupljeno 24.06.2019.
  16. ^ Bombardovanje Udbine 1994, Pristupljeno 24.06.2019.
  17. ^ Zašto je Knin pao za manje od 24 časa Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. avgust 2020), Pristupljeno 24.06.2019.
  18. ^ Bombardovanje Republike Srpske, Pristupljeno 24.06.2019.
  19. ^ Od raspada SFRJ do Haškog Tribunala, Pristupljeno 24.06.2019.
  20. ^ Irak, propast jedne invazije, Pristupljeno 24.06.2019.

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Оружане_снаге_САД&oldid=27348438”