Periferija Severni Egej
Periferija Severni Egej (grč. Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου / Peripheria Voriou Egeou ) je jedna od 13 periferija u Grčkoj. Smeštena je na istoku zemlje i obuhvata većinu ostrva u severnom delu Egejskog mora. Glavni grad periferije je Mitilini.
| Periferija Severni Egej grč. Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου | |
|---|---|
 | |
| Država |  Grčka |
| Admin. centar | Mitilini |
| Površina | 3.836 km2 |
| Stanovništvo | 2010. |
| — broj st. | 199.968 |
| — gustina st. | 52,13 st./km2 |
| Okruzi | Ikarija Limnos Lezbos Samos Hios |
| Zvanični veb-sajt | |
Položaj i upravna podela periferije uredi
Položaj: Periferija Severni Egej jeste jedna od ostrvskih periferija u Grčkoj. Stoga nju sas vim strana okružuje Egejsko more, a najbliže kopno je:
- sever: periferija Istočna Makedonija i Trakija,
- istok: Turska (Mala Azija),
- jug: periferija Južni Egej,
- zapad: periferije Središnja Grčka i Tesalija
Podela: Periferija je podeljena na 5 okruga, ujedno i većih ostrva:
Dalja podela na opštine izgleda prema tablici:
Geografija uredi
Reljef: Ostrva Severnog Egeja su položena duž zapadne obale Male Azije. Ukupne su površine od 3.836 km². Sva ostrva su pokrenutim tlom i planinska u većem delu. Priobalne ravnice su retke, ali postoje, i tada su gusto naseljene i plodne. Većina ostrva ima razuđenu obalu sa nizom zaliva i draga, koje predstavljaju odlične prirodne luke.
Klima: Na severnoegejskim ostrvima vlada izrazita sredozemna, pa su sušna.
Vode: Ostrva severnog Egeja su smeštena u istočnom delu Egejskog mora. Ostrva koja su bliže maloazijskom kopnu (Lezbos, Hios) su bogata vodom (podzemni izvori), dok su ona dalja (Psara, Lemnos) bez dat mogućnosti, pa su i negostoljubivija za život.
Istorija uredi
Ostrva Severnog Egeja naselili su drevni Grci još u vreme praistorije (oko 1200. p. n. e.). Tokom razdoblja stare Grčke ostrva su igrala značajnu ulogu, ali nisu imala ključni značaj. 146. godine p. n. e. ostrva, kao i veći deo Grčke, potpada pod vlast Rimljana. U vreme Rimljana i, kasnije, Vizantije ostrva vekovima bila mirna, bez značajnih dešavanja i prevrata.
Od kraja 12. veka Normani i Mlečani. Padom Carigrada 1204. godine u Četvrtom krstaškom ratu ostrva zaposedaju delom Latini, a delom Mlečani. Međutim, Vizantija pod Paleolozima vraća vlast na većini ostrva krajem 13. veka. Neka ostrva (Hios) su dugo bila pod Đenovom. Međutim, od kraja 15. do kraja 16. veka sva ostrva potpadaju pod Otomansko carstvo. U viševekovnoj turskoj vladavini ona će kao trgovačka i pomorstva stecišta steći elemente autonomije, koja će omogućiti očuvanje grčke svesti i pravoslavlja.
1821. godine podignut je Grčki ustanak, čije je glavno središte događanja bilo na Peloponezu i u Središnjoj Grčkoj. Međutim, mesni Grci su ipak uzeli učešće, ali su stoga preživeli velike pokolje od strane Turaka (pokolji na Hiosu i Psari). Ovo je na datim ostrvima ostavilo posledice, koje su vidljive i dan-danas. Posle uspostavljanja savremene Grčke 1832. godine, ostrva su bila izuzeta iz njenog prvobitnog obuhvata, a ostrvska autonomija je bila izgubljena. Egejska ostrva su počela privredno slabiti i gubiti stanovništvo.
Prvim balkanskim ratom 1912. godine istočnoegejska ostrva su oslobođenja turkog jarma. Malobornojno muslimansko stanovništvo se iselilo, naročito posle Grčko-turskog rata 1923. godine, kada su ostrva primila mnogo grčkih izbeglica iz Male Azije. Tokom Drugog svetskog rata ostrva nisu značajnije stradala, ali su se posle rata sporo razvijala i gubila stanovništvo. Tek poslednjih decenija, sa razvojem turizma i priključenjem Grčke EU, ostrva su privredno ojačala i zaustavila pad stanovništva.
Stanovništvo uredi
U periferiji Severni Egej živi oko 200.000 stanovnika (procena 2010. godine). Gustina naseljenosti je osrednja (preko 50 st./km²), što je osetno manje od državnog proseka (oko 80 st./km²). Poslednjih godina broj stanovnika naglo stagnira. Lezbos i Samos su zbog višeg nivoa razvijenosti gušće naseljeni i sa rastom stanovništva.
Najveći broj stanovnika čine etnički Grci pravoslavne veroispovesti. Poslednjih decenija po većim gradovima se naselio i manji broj useljenika iz svih delova sveta.
Privreda uredi
Sa privrednog stanovišta Severni Egej je srednje razvijena oblast za nivo Grčke. Tradicionalne delatnosti stanovništva, pomorstvo i sredozemna poljoprivreda (agrumi, maslina), su i dalje aktivni, ali im se značaj poslednjih decenija umanjio. Danas je turizam najvažnija privredna grana.
