Predromanika
Pod predromanikom umetnošću ranog srednjeg veka podrazumevamo umetničke pravce koji se javljaju u srednjovekovnoj umetnosti od 5. do 11. veka i tu uglavnom imamo pojavu merovejske umetnosti, karolinške umetnosti u Francuskoj koju je nasledila umetnost kada se težište zbivanja seli u Nemačku poznatu kao otonska umetnost.
Rani srednji vek predstavlja sintezu antičke umetnosti i novoga shvatanja i svojim sadržajem ona se vezuje za sakralne teme i shvatanja, tradicije i tematike jer u to doba dominira faktor crkva a sholastika vladajuća ideologija. Slikarstvo se usredsređuje na iluminiranje rukopisa.
Opšte karakteristike
urediZajedničke likovne karakteristike umetnosti u doba seobe naroda su izrazita ornamentika i dekorativnost. U arhitekturi svi obično koriste deo ranohrišćanske i kasnoantičke arhitekture. Arhitektura je zbog nomadskog načina života uglavnom drvena i praktična, a ne i monumentalna. Uopšteno za vrieme vladavine barbarskih naroda evropska arhitektura ne dobija ništa novo, niti u Evropi postoji jedinstveni povezani stil. Sve građevine su vrlo različite bez neke bliže srednje veze. Razvija se uglavnom centralna građevina koja je nastala evolucijom hrišćanske grobne crkve – tzv. Martrijumi (franc. Martirium), kapelice za pogreb mučenika koji su branili hrišćanstvo.
Najznačajniji primer ostrogotske arhitekture je Teodorikov mauzolej u Raveni iz 6. veka. Građevina je u obliku krsta sa krstatim svodom. Sa spoljašnje strane ima desetougaone zidove, a sa svake strane ima jednu pravougaonu nišu. Gornji sprat je uži od prizemlja. Ceo mauzolej je podignut od precizno obrađenog kamena (tesanika) u malteru, što je u to vreme bilo izuzetno retko. Zanimljivo je da je monumentalna kupola isklesana iz jednog bloka kamena, teška nekoliko tona, i dan danas se ne zna kako su uspeli da je postave na mauzolej.
Arhitektura je predložila skulpturu i odredila mesta na kojima će ona moći da se prihvati i izrazi, ona određuje koje će se površine skulpturalno obraditi. Ovo je vreme nepostojanja skulpture. Koristi se jedino vrlo plitki reljef za sarkofage, grobne ploče, oltarske pregrade … Ukrasi su u kombinaciji rozeta i križeva, sve u strogoj geometriji.
Predmeti od zlata koji karakterišu ovo doba rađeni su takođe u slavu božju i vladara. Najčešće su to relikvije (moći — telesni ostaci mučenika) ukrašavani zlatom i dragim kamenjem.
Uvezana knjiga u pergamentu menja knjigu u oblik svitka, a tekst dostiže vrhunac u slikarski obrađivanom inicijalu. Rukopis se prepisuje na pergament, a crta se isključivo perom. Javlja se mogućnost oslikavanja knjiga (iluminacija) koja postaje bogata u boji i pozlati, a rade se u tradiciji rimskog iluzionizma.
Najstarija ilustrovana Biblija je Bečki Genesis, iz početka 6. veka. Ukrašena je bogatim ilustracijama u formi kontinuirane naracije što znači da slika ispod teksta opisuje prizor iz teksta.
Merovinska umetnost
urediPodrazumeva razdoblje od 7. veka do početka 8. veka i na lju je uticala barbarska umetnost.
Karolinška umetnost
uredi
Karolinška umetnost podrazumijeva razdoblje od 8. do 10. veka a svoj procvat doživljava u umetnosti Karla Velikog. On je pokušao sačuvati sve što je ostalo od rimske civilizacije, posebno rimsku književnost kroz sakupljanje i prepisivanje starih rimskih rukopisa. Na taj način je pokušao usaditi deo slavne prošlosti Evrope u barbarske duše svoga naroda. Danas poznajemo rimske pisce, uglavnom zahvaljujući brojnim i izuzetno kvalitetnim karolinškim rukopisima.
Karlo Veliki je lično proučavao arhitekturu carskog Rima, te je u svoju prestonicu u Ahenu, u današnjoj Nemačkoj, preneo duh nekadašnje rimske gradnje. Tako se njegova Dvorska kapela sastoji od širokog narteksa, koji je sa svake strane imao po dve kule sa stepeništem. Konstrukciska shema “ulaza s dve kule” biće osnova za arhitekturu srednjeg veka. Prepisivačke škole koje je osnovao Karlo Veliki bile su isključivo manastirske, a prepisivači – svešenici. Danas srednjovekovne rukopise opremljene crtežima i slikama smatramo manastirskim umetničkim celinama, ali su sve one u vreme svog nastanka bile deo crkvene celine i kao svete knjige spadale su u opremu božjeg hrama kao što su bile zidne slike i crkveni namještaj i bile su potrebne za bogosluženje.
Otonska umetnost
urediPosle cvetanja za vreme karolinga u Francuskoj nastaje mrtvi period koji je trajao oko 100 godina a težište zbivanja se preseljava u Nemačku i umetnost se obnavlja za vreme otonske umetnosti za vreme Otona (936. - 973.) i napredak i procvat ne preživljava vreme smrti Henria III godine 1056. kada nemačka pada u senku.
Slikarstvo obuhvata oslikavanje knjiga i minijature. U vreme Otona vrlo je živahna delatnost škola u kojima se odslikava uticaj zapadnih i istočnih središta kulture. Pojavljuju se škole od kojih neke njeguju i zidno slikarstvo i neke i slikarstvo na staklu.
Otonska umetnost spada u fazu kasne predromanike, i to u području današnje Njemačke gdje je vladala Otonska dinastija u 10. veku. Otonska kao i Karolinška dinastija neguje tzv. aristokratsko-dvorski karakter, što znači da je sva umetnička produkcija vezana samo za dvor i samostan. Otonska dinastija je takođe sponzorirala brojne i vrlo važne škole rukopisnog slikarstva. Karakteristika Otonske umetnosti je ljubav prema slonovači, što se vidi u brojnim reljefima. Jedini primer pune plastike iz ovog razdoblja je tzv. Geronov krst koji se danas čuva u Kelnskoj katedrali. Na njemu je neobično realističan prizor Krista za to vreme.
