Rade Kondić
Rade Kondić (Jaruge, kod Prijedora, 31. decembar 1914 — Begov Han, kod Žepča, 31. jul 1944), učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.
| rade kondić | |
|---|---|
 Rade Kondić | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 31. decembar 1914. |
| Mesto rođenja | Jaruge, kod Prijedora, Austrougarska |
| Datum smrti | 31. jul 1944. (29 god.) |
| Mesto smrti | Begov Han, kod Žepča, ND Hrvatska |
| Profesija | šumski radnik |
| Delovanje | |
| Član KPJ od | 1941. |
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba |
| Služba | NOV i PO Jugoslavije 1941—1944. |
| Čin | major |
| Heroj | |
| Narodni heroj od | 13. marta 1945. |
Biografija
urediRođen je 31. decembra 1914. godine u selu Jarugama, kod Prijedora. Zbog lošeg materijalnog stanja, njegova mu porodica nije mogla omogućiti školovanje, pa je od najmlađih dana morao da radi s roditeljima poljoprivredne poslove. Posle odsluženja vojnog roka, radio je kao šumski radnik u svom selu.
Godine 1941. posle okupacije Kraljevine Jugoslavije i proglašenja Nezavisne Države Hrvatske (NDH), otpočeli su ustaški zločini nad srpskim stanovništvom. U jednom takvom pokolju, ustaše iz Kozarca su upale u njegovo selo i poklale veći broj meštana, među kojima i njegovu majku i brata. Rade se tada spasio begom u susedno selo Gomjenicu, kod sestre Dese Adamović. Potom je otišao na Kozaru, gde je stupio u vezu sa članovima Komunističke partije Jugoslavije, koji su radili na organizovanju ustanka. Tada je na nagovor dr Mladena Stojanovića pristupio Narodnooslobodilačkom pokretu (NOP).
U leto 1941. godine bio je jedan od glavnih organizatora ustanka na Kozari, iz Prijedorskog sreza — obilazio je sela, okupljao ljude, prikupljao oružje i drugu opremu. Rade je 19. avgusta 1941. godine na putu Prijedor–Kozarac, kod Gornjih i Donjih Orlovaca, ubio nemačkog podoficira na motociklu — to je bio prvi pripadnik nemačkog Vermahta ubijen na Kozari. U toku avgusta meseca 1941. godine, primljen je u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).
Najpre je bio borac, a potom i zamenik komandira Prijedorske partizanske čete, kojom je komandovao Josip Mažar Šoša. U borbi na Mrakovici, 5. decembra 1941. godine, kada je uništena neprijateljska posada i zarobljeno celokupno naoružanje, bio je među prvim borcima koji su uskočili u neprijateljske rovove. Štab Drugog krajiškog partizanskog odreda je tada pohvalio borce koji su se „izvanrednom hrabrošću“ istakli u akciji, a Radetovo ime je na spisku bilo na prvom mestu. Krajem decembra 1942. godine postavljen je za komandira Prve čete Drugog bataljona Drugog krajiškog odreda.
Januara 1942. godine, prilikom napada na Kozarac, borce svoje čete je obukao u bele mantile, koje su devojke susednih sela sašile od čaršava. Tako maskirani, borci su se po snežnoj belini gotovo neprimetno privukli neprijateljskim bunkerima i uništili ih. Kada je 1. aprila 1942. godine formiran Krajiški udarni bataljon, čiji je zadatak bio suzbijanje četničkog pokreta na prostoru Bronzani Majdan–Banja Luka–centralna Bosna, Rade je postavljen za komandanta Prve čete. U Udarnom bataljonu se nalazio i Radetov nerazdvojni drug Ranko Šipka, kao komandant Druge čete. Ovaj bataljon vodio je uspešne borbe na Golešima i Manjači, Pojezni i Krnjinu, Šnjegotini i Karaću, na Pogleđevu i Patriji. Rade se posebno istakao u borbama tokom neprijateljske ofanzive na Kozaru, juna 1942. godine, kada je bio ranjen. Među borcima njegove čete bio je poznat po svom pokliču prilikom juriša: Naprijed, partizani! Naprijed, Kozaro!
Kada je ozdravio, postao je komandant Krajiškog udarnog bataljona, koji je 22. septembra 1942. godine uključen u sastav Pete krajiške kozarske udarne brigade, u kojoj je Rade bio komandant Četvrtog bataljona. Sa svojim bataljonom je u borbama kod Suhače uništio čitavu ustašku pukovniju. Marta 1943. godine, sa svojih 17 odabranih boraca, napao je neprijateljsku posadu koja je na Urijama, kod Prijedora, čuvala sabirni logor zarobljenih Kozarčana. Tad je oslobođeno 70 rodoljuba osuđenih na smrt, od kojih je njih 40 odmah stupilo u jedinice NOV i PO Jugoslavije. Ovaj podvig prenela je i radio-stanica „Slobodna Jugoslavija“ i nazvala ga „velikim vojničkim delom“.
Maja 1943. godine, njegov bataljon je u Klašnicama razbio Drugu domobransku bojnu Prvog lovačkog puka i zaplenio tri haubice od 150 mm, sa sve municijom. Haubice su tada izvučene na brdo Ljubić i sa njega je ispaljeno oko 600 granata na neprijatelja koji se iz Prnjavora povlačio ka Derventi. Septembra 1943. godine je postavljen za zamenika komandanta, a 22. jula 1944. godine, devet dana pre pogibije, za komandanta Pete krajiške kozarske udarne brigade.
Godine 1944. njegova brigada je dobila zadatak da krene prema Srbiji. Prilikom forsiranja reke Bosne, između Topčić polja i Begovog Hana, pod samom planinom Manjačom, brigadu su, 31. jula 1944. godine, napali delovi 7. nemačke SS divizije „Princ Eugen“. Rade se tada, iako je bio komandant brigade, našao u prvom borbenom redu u borbi prsa u prsa, gde je i poginuo.
Ukazom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), 13. marta 1945. godine, među prvim borcima Narodnooslobodilačke vojske, proglašen je za narodnog heroja Jugoslavije.
Literatura
uredi- Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975.
