Samos
Samos (grč. Σαμός [Samós], tur. Sisam adası) grčko je ostrvo u Egejskom moru u jugoistočnom delu Grčke. Nalazi se u blizini egejske obale Male Azije, tj. Turske. Glavno mesto na ostrvu je Vati, često nazivan i Samosom. Upravno ostrvo čini jedinu opštinu istoimenog okruga Samos periferije Severni Egej. Najveći grad na ostrvu, Vati, je i upravno središte okruga.
| Izvorno ime: Σαμός | |
|---|---|
 | |
  Samos | |
| Geografija | |
| Koordinate | 37° 45′ 00″ S; 26° 50′ 00″ I / 37.75° S; 26.833333° I |
| Arhipelag | Istočnoegejska ostrva |
| Površina | 447,4 km2 |
| Visina | 1.433 m |
| Administracija | |
GRČ | |
| Demografija | |
| Stanovništvo | 33814 (2011) |
| Gustina st. | 75,58 stan./km2 |
Naziv uredi
U antici Samos je nazivan: Antemis (Anthemis), što znači „Cvjetajući"; Pituza (Pitioussa), „Četinarsko ostrvo"; Drijuza (Drioussa), „Ostrvo jelki“, Kiparizija (Kyparissia), „Ostrvo čempresa"; Filas (Phillas), „Suholisto ostrvo“ kao i Partenija (Parthenia), „Djevičansko ostrvo“ i Partenoaruza (Parthenoaroussa).
Geografija uredi
Ostrvo Samos nalazi se na krajnjem istoku Grčke i najbliže je veće grčko ostrvo Turskoj. Istočni kraj ostrva je od turskog kopna odvojen kanalom, širokim svega par kilometara. Ostrvo je veličine 468 km², dugačko 43 km u pravcu istok-zapad i široko 19 km u pravcu sever-jug.
Samos je brdovito ostrvo. Na njemu se i nalazi jedna od najvećih planina u Egejskom moru. Najviše uzvišenje ovog brdovitog ostrva je planina Kerketefs (Kerketeus), koja je u starom dobu bila nazivana i imenom Cercetus. Najviši vrh planine je vrh Vigla (1.433 m). Zapadni kraj ostrva ranije se nazivao Kantarion, Kantharion (Kap Domenikos), a istočni kraj Posejdon, Poseidion (Kap Gatos; danas Posidónio, grč. Ποσειδώνιο). Južni kraj je bio nazivan Kap Kolona (Kap Kolonna).
Klima na Samosu je sredozemna. Za vrijeme ljetnih mjeseci na ostrvu duva uglavnom jak vjetar (Uglavnom sa sjeveroistoka), pa je stoga ljetnja žega prilično podnošljiva.
Istorija uredi
Samos je bio naseljen oko 3000. p. n. e. Pelazgima, Karijcima i Lelezima, ali njih su kasnije potisli Jonjani iz Epidaura.
U antičko vrijeme Samos je bio značajan trgovački centar i bio je od velikog značaja za pomorstvo. Između ostalog, ovo ostrvo je bilo poznato po svojoj crvenoj, presijavajućoj keramici. Ostrvo je postalo posebno moćno za vrijeme tiranina Polikrata (532−522. p. n. e.), koji je na njemu osnovao veoma značajnu pomorsku silu, ali na kraju ga je persijski satrap Oroites namamio na lažne pregovore u Malu Aziju, i tamo je bio ubijen. Polikratov brat Siloson napao je kasnije ostrvo uz persijsku pomoć i uspio da zavlada njime kao persijski satrap, ali uz strašna pustošenja. Ostrvom je vladao do 479. p. n. e., kada je ostrvo oslobođeno bitkom kod Mikale.
Iste godine ostrvo Samos je postalo član Prvog Delskog saveza i to kao član koji ne plaća porez. Ustanak stanovništva koji je izbio 440. p. n. e. bijaše ugušen od strane Perikla, tako da je Samos ponovo postao vazal Atine. Tokom Peloponeskog rata (431−404. p. n. e.) Samos je ratovao na strani Atine protiv Sparte, te je atinskoj floti dao jednu svoju luku na raspolaganje. Zbog toga, Samos je u krajnjim godinama rata dobio ponovo svoje privilegije nazad.
Ostrvo je ponovo palo pod vlast Persije 387. p. n. e., ali ga je Atina povratila 366. p. n. e.. 365. p. n. e. atički zapovjednik Timotej je nakon deset mjeseci opsade glavnog grada, uspio da ga osvoji, iz njega je protjerao cjelokupno stanovništvo, a ostrvo je okupirao atičkim kleruhijama, koji su tu, kako svjedoče zapisi, činili jednu nezavisnu zajednicu sa posebnom službom. Tek po smrti Aleksandra Makedonskog ostrvo je vraćeno Samirima (322. p. n. e.), uz pomoć Perdike.
Kasnije ostrvo je privremeno pripadalo Egiptu. Ostrvo se skupa sa Antiohom III Velikim i Mitridatom VI borilo protiv Rima, a 84. p. n. e. je ujedinjeno sa rimskom provinciom Azijom. Samos je bio dio Rimskog carstva, potom Istočnog rimskog carstva a 1550. godine i dio Osmanskog carstva, kada je došlo do velikih pljački.
U grčkoj oslobodilačkoj borbi od 1821. kod samosa su Grci predvođeni Kanarisom izvojevali jednu veoma značajnu morsku bitku protiv Turaka, godine (1824). Bez obzira na to, po Londonskom protokolu iz 1827. Samos je 1830. godine predat Turcima, a 11. decembra 1832. godine, proglašeno je glavnim gradom jedne kneževine, koja je bila pod obavezom plaćanja danka. Dakle od 1832. godine ostrvo je pripadalo turskom vilajetu Džezair. Uprava je bila prenesena na ostrvo. Ostrvo je uglavnom pripojeno Turskoj radi plaćanja poreza.
Decembra 1894. godine na čelu ostrva kao guverner, sa naslovom "knez" (ili princ) umesto dotadašnjeg Katateodori paše, sultanovim fermanom je postavljen Đorđe paša Berović. Taj "pravoslavac rodom iz Skadra" (Srbin - nacionalnost se nije smela navesti) je uskoro došao u svoju rezidenciju sa suprugom.[1]
11. novembra 1912. uslijedila je proklamacija pripajanja Samosa Grčkoj Kraljevini. Kao ishod Balkanskih ratova (1913), Samos je ponovo postao dio Grčke. Ostrvo je za vrijeme Drugog svjetskog rata bilo opsjednuto italijanskim trupama. 30. avgusta 1943. godine u mjestu Kastanea (Kastanéa) izvršeno je smaknuće 17 grčkih ustanika tzv. Andartes. Gradovi Vati (grč. Βαθύ) i Pitagorio (grč. Πυθαγόρειο) su bili bombardovani u novembru 1943. godine, od strane njemačkih vazdušnih snaga.
Privreda uredi
Samos ima veoma povoljne uslove za razvoj poljoprivrede (kvalitetno zemljište, obilje vode), za razliku od drugih grčkih ostrva. Takođe ostrvo je bogato vodom, iako je najduža Reka dugačka ne više od 14 km. Tipični proizvodi sa ovog ostrva su duvan, vino, maslinovo ulje i plodovi limuna.
U pogledu turizma, Samos je veoma dobro razvijen. U svim mjestima ostrva izgrađena je, u funkciji razvoja turizma, potrebna infrastruktura. Plaže su uglavnom šljunkaste i nisu strme i stjenovite, pa su zbog toga česta odrednica turista koji dolaze sa svojim porodicama. Čiste pješčane plaže postoje samo u mjestu Vocalakija (Votsalakia) i okolini, ili pak skroz na istočnoj strani ostrva u mjestu Psili Amos (Psili Ammos). Ovo istočno mjesto je pritom pravo turističko odredište. Ukoliko se čovjek nađe na Samosu, a pritom mu godi društvo većeg broja ljudi, trebalo bi da obavezno poseti ovo istočno mjesto.
Arheologija uredi
Samos je prebogat ruševinama antičke arhitekture.
Mjesto sa najviše arheoloških iskopina je Pitagorio (grč. Πυθαγόρειο), u čijoj blizini se nalazi značajno antičko svetilište Hereon (Heraion), koje je posvećeno boginji Heri. Najraniji oltar je bio sagrađen početkom 1. vijeka p. n. e. Kasnije je, tokom godine, dograđivan ostalim religioznim objektima. Takozvani Roikos oltar, koji je u međuvremenu sagrađen, predstavlja jedan od najznačajnijih grčkih oltara. Sličnim postupkom je i Herin hram stalno iznova dograđivan i svaki put je bivao veći. Taj hram u obliku dipterusa još iz Polikratovog vremena, ubraja se među najveće grčke hramove.
Malo dalje od tog mjesta sa arheološkim iskopinama u predjelu antičkog gradskog zida koji je izgradio Polikrat (danas:Pitagorio), se nalazi zakriveni tunel Eupalinosa. Ovaj tunel se danas često greškom ubraja među sedam svjetskih čuda.
Inače na mnogim mjestima ostrva nalaze se mnogobrojni antički artefakti. Moderna mola je sagrađena uglavnom na temeljima iz antike. Tu je iskopana i gimnazija grada, kao i ostaci gimnaziji pripadajućeg stadiona. Postoje iskopine i rimskih termi.
Prefektura i provincija Samos uredi
Prefektura Samos (grč. Σάμος) obuhvata ostrvo Samos, Ikariju i malu grupu ostrva Furni, tj. Furni Korseon. Glavni grad prefekture je grad Vati, koji se takođe ponekad naziva Samos. U tom gradu se nalaze glavne luke ove provincije.
Prefektura Samos je takođe izdijeljena u dve provincije: Provinciju Samos i provinciju Ikarija.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1/1895. godine
Spoljašnje veze uredi
- Informacije o Samosu (jezik: nemački)
- Karta ostrva (jezik: nemački)
- Turizam na Samosu (jezik: engleski)
- Obaveštenja o Samosu sa preko 170 slika i forumom (jezik: nemački)
- Fotoalbum (jezik: engleski)
- 360° Panorama mjesta Kokari i mjesta Samos (jezik: nemački)
- Opšte informacije (jezik: engleski)