Википедија

Sibinj (Rumunija)

Град у Румунији
Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Sibinj (Hrvatska).

Sibinj (rum. Sibiu — Sibiju, mađ. Nagyszeben, nem. Hermannstadt), grad je u Rumuniji i glavni grad istoimenog okruga Sibinj u Transilvaniji. Sibinj ima površinu 121 km² i oko 155.000 stanovnika.

Sibinj
Sibiu
Panorama Sibinja
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Rumunija
OkrugSibinj
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2011.147.245[1][2]
 — gustina1.277 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate45° 47′ 34″ S; 24° 09′ 07″ I / 45.792784° S; 24.152069° I / 45.792784; 24.152069
Aps. visina431 m
Površina121 km2
Sibinj na karti Rumunije
Sibinj
Sibinj
Sibinj na karti Rumunije

Sibinj je jedno od kulturnih središta Rumunije, gde su se vekovima mešali uticaji Nemaca (Sasa), Rumuna i Mađara. Zbog vredne kulturne zaostavštine grad je bio Evropska prestonica kulture 2007. godine.

Geografija uredi

Sibinj je smešten u središnjoj Rumuniji i udaljen je od glavnog grada države, Bukurešta, 265 km severozapadno. Pripada istorijskoj pokrajini Transilvaniji.

Reljef: Sibinj se nalazi u južnoj Transilvaniji. Grad je položen u bregovitom području, poznatom kao Trnavski plato, na približno 430 m nadmorske visine. Iznad grada se neposredno južno izdižu južni Karpati (tačnije, Fagaraško gorje). Zimsko turističko odredište Paltiniš na Karpatima potpada pod grad.

Klima: U Sibinju vlada kontinentalna klima.

Vode: Sibinj se nalazi na maloj reci Cibin, pritoci velike rumunske reke Olt.

Istorija uredi

 
Panorama starog jezgra Sibinja

Iako je područje Sibinja istorijsko značajno od srednjeg veka, ono je bilo naseljeno još u vreme praistorije, a u doba Starog Rima bilo je uključeno u njegovu provinciju Dakiju.

Tokom većeg dela istorije naselje je bilo vezano za nemačku (sasku) zajednicu. Prvi Nemački doseljenici iz Saksonije su ovde stigli 1143. Naselje iz 1191. se pominje pod imenom praepositum Cibiniensem kada je papa Celestin III potvrdio postojanje slobodnog predstavništva Nemaca u Transilvaniji. Pominje se pod imenom Hermannsdorf još 1321, dok u dokumentu iz 1366. prvi put kao Hermanštat. Krajem 15. veka obrazuje se Universitas Saxorum, kao glavno upravno telo svih Sasa.[3] Mongoli su uništili grad 1241. Za odbranu od Turaka izgrađeni su trostruki bedemi, desetine kula i više velikih kapija. Turci nikada nisu uspeli da zauzmu Sibinj. Krajem 16. veka rumunski knez Mihajlo Hrabri zauzima grad i time postiže prvo ujedinjenje Transilvanije sa Vlaškom i Moldavijom 1600.[4] Posle pobede nad osmanskim carstvom u 17. veku, Sibinj postaje glavni grad kneževine Transilvanije.[5] Samo je mađarski transilvanski vojvoda Gabrijel Batori uspeo da 1610. zauzme i opljačka Sibinj.

Hermanštat je bio politički centar Transilvanije sve do kraja 19. veka. U njemu se sastajao Univezitas Saksonum (Universitas Saxonum), neka vrsta skupštine date pokrajine. Krajem veka se središte pomera u današnji Kluž, koji je kao pretežno mađarski grad imao veći značaj za tadašnju Ugarsku.

Godine 1918. grad postaje deo savremene Rumunije. Rumunsko stanovništvo, oduvek prisutno u gradu (Sibinjska episkopija), a veoma brojno u okolini, dobija na značaju. Posle Drugog svetskog rata počinje masovno iseljavanje Nemaca u maticu iz ekonomskih razloga. Danas su Nemci malobrojni, ali veoma uticajni u gradu, pa je Sibinj stoga jedan od najrazvijenijih gradova u Rumuniji.

Srbi u Sibinju uredi

Po mnogim srpskim epskim pesmama, iz Sibinja je vojvoda Janko Sibinjanin - "Jankul". Bio je to Jovan - Janko - Janoš Hunjadi mađarski plemić i vladar. Mada je i tu smatran za Mađara, on se često sa Srbima pominje: kao kum Marka Kraljevića, te ujak Banović Strahinje, svat Stojana Popovića, svat Strahinjića Bana itd[6] Spevana je i epska narodna pesma "Ženidba Sibinjanin Janka sa vilom", u kojoj on učestvuje u boju na Kosovu i ženi se "vilom". Sestra mu je kaže se Janja, a sestrić "nejaki" Sekula.[7] Po mađarskom istoričaru Janošu Karačonjiju, otac Jankov bio je Srbin - Vojko (Vuk), a deda njegov zvani Srb(Srbin) je dobio kao posed grad Sibinj, između 1364-1399. godine. Janko je vaspitavan kao katolik, jer po naredbi kralja Lauša I - ni jedan vlaški knez ne može dobiti plemstvo niti posed na poklon, ako nije bio te verospovesti.[8]

Despot Đurađ Branković je u prvoj polovini 15. veka zajedno sa Sibinjanin Jankom ratovao protiv Turaka. Turci su bili uz vojvodu Drakulu, koji se borio protiv vojvode Dejana iz Sibinja. Turski sultan Murat poslao je Isa-pašu da opustoši zemlje oko Beograda, ali su Đurađ i Janko ne samo porazili tursku vojsku i ubili pašu kod Smedereva, već su ušli u okupirane bugarske zemlje i osvojili grad Serdiku (Sofiju).[9]

Pretendent za ugarski presto posle 1526. godine je pored austrijskog cara Ferdinanda, bio Jovan Zapolja vojvoda od Sibinja (Erdelja). Uz Zapolju su stali mnogi ugarski (izbegli) Srbi kao vojnici, ratujući u borbi za vlast. Poslednji srpski vođa Jovan "Crni" umire 1526. godine, a Ferdinand je nadvladao Zapolju, koji se oslonio i na Turke.[10]

U vreme banatskog ustanka protiv Turaka 1594. godine srpske vođe: ban Sava, vojvoda Velimirović i vladika Teodor Tivadarović pozvali su erdeljskog kneza Žigmunda Batorija u pomoć. Knez se nije mogao vojno odazvati, ali je posle propasti ustanka, primio izbegle Srbe iz Banata. Deo ih se naselio u Jenopolje, gde je od 15. veka bilo mnogo Srba, a drugi su produžili dalje u Erdelj. u Erdelju se se masovno naselili u Sibinju, Beogradu (Alba Juliji), Pongradu, Rajsderfelu, Sas Pianu, Velikom i Malom Čergodu, Orestiji i drugim manjim mestima. Tu je za vreme vladike Teodora osnovana srpske pravoslavna episkopija tzv. Beogradska u Sibinju. Godine 1537. posle smrti rumunskog erdeljskog vladike, i ta eparhija je potpala pod ingerenciju srpskog. Srpska episkopija je dignuta u arhiepiskopiju, a nova srpska je oformljena u erdeljskoj Bistrici. Srbi su bili dominantni u Erdelju kao pravoslavni episkopi do 1700. godine,kada je Rumune arhijerej Fanariot Atanasije Grk preveo u uniju. Godine 1735. mitropolit srpski Vićentije dao da se čitaju u Sibinju i drugim erdeljskim gradovima privilegije (svuda gde je bilo Srba) koje je dobila srpska pravoslavna crkva. Želeo je da iznevereni pravoslavni narod rumunski, i srpski preko srpske ingerencije, povrati u pravoslavlje. Krušedolski episkop Nikanor je poslat 1735. godine da pomogne pravoslavcima rumunskim u Brašovu. Vladika Nikanor Melentijević morao je posle izvesnog iste godine naredbi vlasti, da napusti Brašov (centar rumunskog pravoslavlja) i pređe u Sibinj. Odatle je uputio jednu Poslanicu vernicima, u odbranu pravoslavlja.[11] U Sibinju su stolovali srpski pravoslavni episkopi: Sofronije Kirilović (1770-1774), Gideon Ničitić (1784-1788), Gerasim Adamović (1789-1796).[12]

Krajem 17. veka despota Đorđa Branković su austrijske vlasti držale izvesno vreme zatočenog u Sibinju. Zatvoren je samo iz državnih interesa Austrije. Hteli su da ga odvoje od srpskog naroda, s obzirom da je pretendovao da im bude vođa. Potpisivao se sa "Grof Đorđe Branković izabrani despot Ilirije i rascijanske Misije". Planirao je da skupi veliku narodnu vojsku, kojom bi proterao Turke iz srpskih istorijskih predela. Prebačen je zatim 1690. godine, radi veće državne sigurnosti prvo u Beč, pa u Jegru, gde je i umro posle dugog tamničenja (od 22 godine) - 1711. godine[13]

Prema državnom šematizmu pravoslavnog klira Ugarske 1846. godine u gradu Sibinju je bilo 407 pravoslavnih porodica, uz još pridodatih 57 iz filijale Nependorf. Pravoslavni parosi su tada bili pop Jovan Panović i pop Petar Podila, kojima je pomagao kapelan pop Georgije Bobeš.[14]

U mestu Rašinari (Sibinj), pored Sibinja, koje se smatra za jedno od središta rumunskog preporoda, bilo je u 18. i 19. veku dosta Srba. Tri generacije srpskih sveštenika Popovića, je tu živelo i službu vršilo stotinu godina. Stari pop Danil je poživeo 105 godina, i bavio se pisanjem. Ali učeni pop Sava Popović (1814—1879) paroh-kapelan i učitelj se "porumunio". Postao je profesor rumunsko-nemački u glavnoj rumunskoj osnovnoj školi u mestu. Nije mu bila prepreka to što je znao da je Srbin, da bi delovanjem postao poznat kao veliki ideolog rumunske nacije. Pisao je knjige kojima je dokazivao rimske korene u Rumuna, kao i udžbenike za škole. Kasnije je postao savetnik i pratilac Andreja Šagune, porumunjenog Cincarina, prvog rumunskog mitropolita, nakon kanonskog odvajanja pravoslavnih Rumuna od Srba 1864. godine[15] Iz tog mesta potiče i jeromonah Joanikije Serbu (Srbin) kaluđer manastira Partoša 1775. godine. On je bio rođen 1722. godine, zatim je 1746. godine zapopljen i bio paroh u Đilvezu kod Temišvara. Kaluđer je postao 1773. godine, i za njega je zapisano da govori vlaški (rumunski) i "nešto srpski". Očigledno je bio taj Srbin - povlašen, još u mladim danima.[16]

Episkop Aradski Prokopije Ivačković Srbin, bio je posle smrti Andreje Šagune - novi mitropolit rumunski sa sedištem u Sibinju 1873-1874. godine.[17] Rumuni ga nisu voleli jer im je počeo uvoditi navodno "srpske običaje". Vratio se među Srbe 1874. godine kada je izabran za patrijarha srpskog u Sremskim Karlovcima. Jedan čitalac iz mesta je 1875. godine bio pretplatnik srpskog časopisa "Otadžbina" koji je izlazio u Beogradu.

Stanovništvo uredi

Demografija
1966.1977.1992.2002.2011.
109.515151.005169.610154.892147.245
 
Ulica starog Sibinja

Sibinj je sve do 20. veka bio pretežno nemačko (sasko) naselje. Tako je grad 1910. imao 26.000 stanovnika od kojih 15.000 Sasa, dok je 1925. godine brojio 44.000 stanovnika od kojih 23.000 Saksonaca.[18]

Danas u gradu živi preko 150 hiljada stanovnika, od čega 95% Rumuna, 2% Mađara, 1,6% Nemaca i 1,4% ostalih.[19] Poslednjih godina broj stanovnika raste, posle 2 decenija pada usled sunovrata privrede.

Stanovništvo je mahom pravoslavne veroispovesti.

Kultura uredi

 
Karta istorijskog jezgra grada

Sibinj danas predstavlja kulturni centar nemačke nacionalne manjine. Grad je proglašen evropskim centrom kulture 2007. godine. pod upravom Klaus Verner Iohanisa koji je i predsednik demokratskog foruma nemačke manjine u Rumuniji.[20][21][22][23]

U Sibinju se nalazi prva bolnica u Rumuniji (1292), prva apoteka (1494) i najstariji muzej (Brukenthal muzej), otvoren 1817.[24]

Znamenitosti uredi

Grad je sačuvao veliki broj istorijskih građevina među kojima su:

  • Muzej Brukenthal ili Brukenthalska palata koja je izgrađena 1778—1785 od strane bečkog arhitekte u baroknom stilu. Iako je muzej zvanično otvoren u 1817. godini. muzej je pozdravio svoje prve posetioce 27 godina ranije (1790), tri godine pre otvaranja Luvra.[25]
  • Poznata „kula stepenica“, jedna od najstarijih zgrada u Sibinju, podignuta na temeljima najstarijih ostatka iz prvog utvrđenja oko crkve na kraju 12. veka. Današnja kula datira iz 1542.[26]
  • Kuća umetnosti koja je jedna od najlepših građevina i simbol grada. Konstruisana je u 15. veku i danas predstavlja muzej Emil Sigerus.[26]
  • Savetna kula u Sibinju

Gradovi pobratimi uredi

 
Božićne svetkovine na glavnom gradskom trgu

Sibinj je pobratimljen sa sledećim gradovima[27]:

Galerija uredi

  •  
    Glani gradski trg
  •  
    Evangelistička crkva
  •  
    Saborna crkva Rumunske Pravoslavne crkve
  •  
    Zdanje Brukental
  •  
    Rimokatolička crkva
  •  
    Novi deo grada
  •  
    Gradski toranj
  •  
    Gradska kuća Sibinja

Reference uredi

  1. ^ „Recensământul Populației și al Locuințelor 2002 - populația unităților administrative pe etnii”. Kulturális Innovációs Alapítvány (KIA.hu - Fundația Culturală pentru Inovație). Arhivirano iz originala 14. 10. 2013. g. Pristupljeno 6. 8. 2013. 
  2. ^ „Tab8. Populația stabilă după etnie – județe, municipii, orașe, comune”. Institutul Național de Statistică din România. jul 2013. Arhivirano iz originala 18. 01. 2016. g. Pristupljeno 5. 8. 2013. 
  3. ^ „Sibiu. ro, odeljak istorija”. Pristupljeno 25. 4. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. oktobar 2010)
  4. ^ „Sibiu - istorija grada.”. Pristupljeno 25. 4. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. decembar 2008)
  5. ^ „ulbsibiu. ro, odeljak o gradu”. Pristupljeno 25. 4. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. septembar 2010)
  6. ^ Vuk St. Karadžić: "Srpske narodne pjesme", drugi deo, Beč 1845. godine
  7. ^ "Danica", Novi Sad 1866. godine
  8. ^ "Zastava", Novi Sad 1901. godine
  9. ^ "Danica", Novi Sad 1867. godine
  10. ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1871. godine
  11. ^ "Srpski sion", Karlovci 1905. godine
  12. ^ Mircea Păcurariu: "Revoluția românească din Transilvania și Banat în anii 1848-1849...", Bukarest 1995.
  13. ^ "Glasnik društva srbske slovesnosti", Beograd 1870. godine
  14. ^ Reesch de Lewald, Aloysius: „Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...“, Buda 1846.
  15. ^ Sava Popović: "Epistolar", Hermanštat 1847. godine
  16. ^ "Srpski sion", Karlovci 1907.
  17. ^ Todor Stefanović Vilovski: "Svetli i tamni dani", Beograd 1985.
  18. ^ „:: U L B S :: Despre Sibiu”. Pristupljeno 25. 4. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. septembar 2010)
  19. ^ „Prezentacija grada, odeljak stanovništvo”. Pristupljeno 25. 4. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. novembar 2010)
  20. ^ „Sibiu 2007”. Pristupljeno 25. 4. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. mart 2010)
  21. ^ „Sibiu 2007;asocijacija”. Pristupljeno 25. 4. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. decembar 2009)
  22. ^ „Informacije o gradonačelniku”. Pristupljeno 25. 4. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. oktobar 2010)
  23. ^ „Biografija Klaus Johanisa”. Pristupljeno 25. 4. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. avgust 2010)
  24. ^ „Informacija o istoriji grada”. Pristupljeno 25. 4. 2013. 
  25. ^ „Turizam u Rumuniji”. Pristupljeno 25. 4. 2013. 
  26. ^ a b „Turizam u Rumuniji, spomenici”. Pristupljeno 25. 4. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. oktobar 2009)
  27. ^ „gradovi pobratimi”. Pristupljeno 25. 4. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. februar 2012)

Spoljašnje veze uredi

 
Sibinj na Vikimedijinoj ostavi.
 

Ovaj članak vezan za naselja u Rumuniji je klica. Možete doprineti Vikipediji tako što ćete ga proširiti.

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Сибињ_(Румунија)&oldid=27706579”