Socijalistički savez radnog naroda Jugoslavije
Socijalistički savez radnog naroda Jugoslavije (skraćeno: SSRNJ; sloven. Socialistična zveza delovnega ljudstva Jugoslavije, mkd. Социјалистички сојуз на работниот народ на Југославија) bio je masovna društveno-politička organizacija koja je od 1945. do 1991. delovala u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji.
Socijalistički savez radnog naroda Jugoslavije Narodni front Jugoslavije | |
|---|---|
 Amblem Socijalističkog saveza | |
| Osnovana | 5. avgust 1945. |
| Raspuštena | 16. januar 1991. (45 god.) |
| Prethodnik | Jedinstveni narodnooslobodilački front Jugoslavije |
| Naslednik | Saveza socijalističkih partija Jugoslavije |
| Sedište | Beograd SFR Jugoslavija |
Nastao je 5. avgusta 1945. pod nazivom Narodni front Jugoslavije (NOF), transformacijom Jedinstvenog narodnooslobodilačkog fronta (JNOF), organizacije koja je za vreme Narodnooslobodilačkog rata okupljala organizacije i pojedince koji su pomagali Narodnooslobodilački pokret (NOP). Na Četvrtom kongresu, februara 1953. promenio je naziv u Sopcijalistički savez radnog naroda.
Kao i ostale društveno-organizacije u SFR Jugoslaviji, nalazio se pod kontrolom i dominacijom Saveza komunista Jugoslavije. Bio je sastavljen iz šest republičkih i dve pokrajinske organizacije, a na njegovom čelu nalazio se najpre Savezni odbor, a potom Savezna konferencija SSRN. List Borba bio je od 9. juna 1954. zvanični list SSRN Jugoslavije.
S radom je prestao januara 1990. nakon raspada Saveza komunista i uvođenja višepartijskog sistema. Neke njegove republičke organizacije transformisale su se u političke partije socijalističke orijentacije, od kojih je najpoznatija Socijalistička partija Srbije (nastala ujedinjenjem SK Srbije i SSRN Srbije). Zvanično je ugašen 16. januara 1991. nakon formiranja Saveza socijalističkih partija Jugoslavije (SSPJ), koji su formirale naslednice republičkih organizacija SSRN iz Bosne i Hercegovine, Makedonije i Crne Gore.
Istorijat uredi
Narodni Front Jugoslavije nastao je na temeljima politike narodnog fronta, koju je u Kraljevini Jugoslaviji, neposredno pred Drugog svetskog rata, započela tada ilegalna Komunistička partija Jugoslavije (KPJ), okupljajući demokratski i antifašistički raspoložene pojedince i organizacije u cilju borbe protiv fašizacije društva i za odbranu demokratskih prava, slobode i ekonomskih prava građana. Nakon okupacije Jugoslavije i početka Narodnooslobodilačke borbe, kojom je od leta 1941. rukovdila KPJ, stvoren je Jedinstveni narodnooslobodilački front (NOF) koji je bio osnovna politika baza okupljanja grupa i pojedinica u borbi protiv okupatora i njegovih saradnika. Već na samom početku ustanka dobio je organizacione oblike stvaranjem odbora i organizacija Fronta na oslobođenim i neoslobođenim teritorijama. U Sloveniji je na iniscijativu Komunističke partije Slovenije još krajem aprila 1941. stvoren Oslobodilački front (Osvobodilna fronta), koji je predstavljao koaliciju komunista, hrišćanskih socijalista, dela organizacije „Soko” i još nekih političkih grupa, koje su još pre rata sarađivale sa KP Slovenije.[1]
U toku Narodnoodloboidlačkig rata, masovnu osnovu Narodnooslobodilačkog fronta činile su antifašističke organizacije omladine i žena, koje su brzo od lokalnih izrasle u opšte jugoslovenske organizacije — Ujedinjenog saveza antifašističke omladine i Antifašističkog fronta žena.
Naslednice uredi
Političke partije nastale transformacijom republičkih organizacija Socijalističkog saveza radnog naroda:[2]
- Socijalistički savez radnog naroda Bosne i Hercegovine transformisao se juna 1990. u Demokratski socijalistički savez Bosne i Hercegovine
- Socijalistički savez radnog naroda Makedonije transformisao se 22. septembra 1990. u Socijalističku partiju Makedonije
- Socijalistički savez radnog naroda Slovenije transformisao se 9. juna 1990. u Socijalističku stranku Slovenije
- Socijalistički savez radnog naroda Srbije ujedinio se sa Savezom komunista Srbije i 17. jula 1990. formirao Socijalistički partiju Srbije
- Socijalistički savez radnog naroda Hrvatske transformisao se 26. juna 1990. u Socijalističku stranku Hrvatske
- Socijalistički savez radnog naroda Crne Gore transformisao se 1. avgusta 1990. u Demokratski socijalistički savez Crne Gore, ali je 31. oktobra iste godine promenio naziv u Socijalistički savez Crne Gore[3]
Kongresi uredi
- Prvi kongres Jedinstvenog narodnooslobodilačkog fronta Jugoslavije — održan u Beogradu od 5. do 7. avgusta 1945.[4]
- Drugi kongres Narodnog fronta Jugoslavije — održan u Beogradu od 26. do 28. septembra 1947.[5]
- Treći kongres Narodnog fronta Jugoslavije — održan u Beogradu od 9. do 11. aprila 1949.[6]
- Četvrti kongres Narodnog fronta Jugoslavije — održan u Beogradu od 22. do 25. februara 1953.[7]
- Peti kongres Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije — održan u Beogradu od 18. do 22. aprila 1960.[8]
- Šesti kongres Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije — održan u Beogradu od 7. do 10. juna 1966.[9]
Lideri organizacije uredi
| Pregled rukovodećih ličnosti Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| broj | ime i prezime | naziv funkcije | napomena | ||
| početak mandata | kraj mandata | ||||
| 1 | Josip Broz Tito | Predsednik Narodnog fronta Jugoslavije 1945—1953. | |||
| 5. avgust 1945.[4] | 28. septembar 1947. | ||||
| 28. septembar 1947.[5] | 11. april 1949. | ||||
| 11. april 1949.[6] | 25. februar 1953. | ||||
| Predsednik Saveznog odbora Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije 1953—1967. | |||||
| 25. februar 1953.[7] | 22. april 1960. | ||||
| 22. april 1960.[10] | 28. jun 1963. | ||||
| 2 | Lazar Koliševski | 28. jun 1963. | 10. jun 1966. | ||
| 10. jun 1966.[11] | 30. jun 1967. | ||||
| 3 | Ratko Dugonjić | Predsednik Savezne konferencije Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije1967—1991. | |||
| 30. jun 1967. | 14. jul 1969. | ||||
| 4 | Veljko Milatović | 14. jul 1969. | 15. jun 1974. | ||
| 5 | Dušan Petrović Šane | 15. jun 1974. | 21. jula 1977. | preminuo | |
| 6 | Todo Kurtović | 26. maj 1978. | 21. mart 1981. | ||
| 21. mart 1980. | 27. maj 1981. | ||||
| 7 | Kolj Široka | 27. maj 1981. | 25. maj 1982. | ||
| 8 | Marin Cetinić | 25. maj 1982. | 23. maj 1983. | ||
| 9 | Jovan Dejanović | 23. maj 1983. | 24. maj 1984. | ||
| 10 | Marjan Rožič | 24. maj 1984. | 24. maj 1985. | ||
| 11 | Aleksandar Grličkov | 24. maj 1985. | 23. maj 1986. | ||
| 12 | Nenad Bućin | 23. maj 1986. | 20. maj 1987. | ||
| 13 | Milojko Drulović | 20. maj 1987. | 23. maj 1988. | ||
| 14 | Božidar Čolaković | 23. maj 1988. | 23. maj 1989. | ||
| 15 | Jelena Milojević | 23. maj 1989. | 24. april 1990. | ||
| 16 | Josip Horvatin | 24. april 1990. | 28. jun 1990. | podneo ostavku | |
| 17 | Vojislav Mićović | 3. jul 1990. | 16. januar 1991. | vršilac dužnosti | |
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Prosveta 2 1978, str. 76.
- ^ „Zamena čeka bolje dane”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 20. 10. 1990. str. 12.
- ^ „Demokratske socijalistički savez Crne Gore: Ponovo SSRN”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 1. 11. 1990. str. 4.
- ^ a b Hronologija 3 1980, str. 16.
- ^ a b Hronologija 3 1980, str. 53.
- ^ a b Hronologija 3 1980, str. 79.
- ^ a b Hronologija 3 1980, str. 117.
- ^ Hronologija 3 1980, str. 183—184.
- ^ Hronologija 3 1980, str. 254—255.
- ^ Hronologija 3 1980, str. 183.
- ^ Hronologija 3 1980, str. 255.
Literatura uredi
- Mala enciklopedija Prosveta tom II. Beograd: Prosveta. 1978. COBISS.SR 445959
- Hronologija radničkog pokreta i SKJ 1919—1979. tom II 1941—1945. Beograd: Narodna knjiga; Institut za savremenu istoriju. 1980. COBISS.SR 49272583
- Hronologija radničkog pokreta i SKJ 1919—1979. tom III 1945—1979. Beograd: Narodna knjiga; Institut za savremenu istoriju. 1980. COBISS.SR 1539739598
Spoljašnje veze uredi
- Katarina Spehnjak, Narodni front Jugoslavije (SSRNJ - razvoj, programsko-teorijske osnove i procesi u društvenoj praksi 1945-1983), Povijesni prilozi, Vol.3 No.3, Siječanj 1985, str. 9-82.
