Википедија

Stevan Bešević

српски судијски чиновник, адвокат, новинар

Stevan Bešević[1] (Sremska Mitrovica, 23. avgust 1868 — Beograd, 6. novembar 1942) bio je sudijski činovnik, advokat, novinar, urednik satiričnog lista Vrač pogađač i ilustrovanih dečjih novina Naš list, konstruktor i graditelj letećih modela.

Stevan Bešević
Stevan Bešević (oko 1905)
Datum rođenja(1868-08-23)23. avgust 1868.
Mesto rođenjaSremska Mitrovica, Austrougarska
Datum smrti6. novembar 1942.(1942-11-06) (74 god.)
Mesto smrtiBeograd, Srbija

Biografija

uredi
 
Porodica Stevana Beševića: otac, majka, supruga i četvoro dece.

Stevan Bešević rođen je u Sremu, u Mitrovici, krajem leta 1868. godine. Potiče iz pravoslavne svešteničke porodice iz sela Baljci kod Drniša. Otac Petar, građevinski radnik a zatim trgovac, kao mlad se doselio iz Dalmacije u Srem, gde je oženio Milevu Njinoversković, Stevanovu majku austrijsko-poljskog porekla.[2]

 
Stevan sa suprugom Olgom.

Stevan je u rodnom gradu završio osnovnu školu i započeo realnu gimnaziju, koju je potom završio u očevom zavičaju u Splitu. Sarađivao je u srpskim listovima od 1893. godine, najpre u Brankovom kolu i zadarskom Srpskom glasu.[3] Književni rad započinje u Splitu, gde je od 1892. godine bio sudski praktikant. Nakon što se nastanio u Splitu, 1895. oženio se Olgom Pitonjef, Rusinkom iz ugledne porodice zemljoposednika, nekadašnjih Kozaka, sa kojom je već imao dvoje dece, Nikolu i Petra.[2] Olga je bila violinistkinja, a kasnije profesorka Muzičke škole „Stanković" u Beogradu. U Splitu je otvorio advokatsku kancelariju, a potom i u Dubrovniku. Zbog alegorijske pesme Vila i orao iz 1894. godine, koja je bila zabranjena, odgovarao je pred austrougarskom vlašću.

 
Stevan Bešević i ćerka Milica Bešević.

Nakon što je dobio treće dete sa Olgom, Milicu, sa porodicom se 1896. godine preselio u Zagreb, zbog boljih mogućnosti za rad i za školovanje dece.[2] U Zagrebu se rodila i Vukosava, četvrto dete u porodici. U ovom periodu, Stevan se bavio novinarstvom i književnošću, a jedno vreme je imao i fotografsku radnju. Kao veliki sledbenik Zmaja bio je jedan od organizatora Zmajeve proslave 1899. godine u Zagrebu. Izabran je krajem 1906. godine za potpredsednika zagrebačkog Društva za osnivanje srpskih narodnih knjižnica. Primao je jedno vreme, kao „osiroteli književnik" u Zagrebu, novčanu pomoć od „Zadužbine Mijaila i Marije Milivojevića". Godine 1911, u nemirna vremena i predvečerje velikih ratova, sa porodicom se doselio u Beograd, kako bi izbegao ratovanje na austrougarskoj strani protiv Srbije.[4]

Stevan je na početku Prvog svetskog rata bio činovnik Srpskog Presbiroa, u svojstvu prevodioca. Primljen je decembra 1914. godine zajedno sa suprugom Olgom i decom u srpsko podanstvo.[5] Povlačio se sa srpskom vojskom i stigao na Krf 1916. godine. Tu je uređivao Srpske novine. Steva je bio bliski prijatelj i zaštitnik pesnika Vladislava Petkovića Disa. Godine 1928. mu je zvanično priznato (za godine ukazne službe) da je od 28. avgusta 1891. pa do 28. juna 1914. godine proveo kao „nacionalni radnik".[6] Penzionisan je 1935. godine.

Uređivao je više godina dvonedeljni list Vrač, kao i ilustrovani šaljivi kalendar Vrač pogađač (od 1906).[7] Bio je urednik dečijeg Našeg lista u Beogradu od 1921. godine i urednik Službenih novina Kraljevine Jugoslavije od 1934. do 1941. godine. Bavio se i poezijom i za razne časopise pisao pesme, lirske i satirične. Za njegovu poeziju, doduše, Uroš Džonić rekao je Kao pesnik nema snažnijih akcenata u izrazu ni dubine u emociji. Njegova poezija je više deskriptivna, odiše nečim starinskim i konvencionalnim. Ima nešto uspelih pesama za decu, ali te dečje i humoristično-satirične pesme (oko 1.000) — u doba Zmaja ili odmah posle njega — nemaju mnogo duha i oštrine.[8] Autor je zadružne himne „Ratarka" (1899).

Za vreme nemačkog bombardovanja Beograda 1941. godine teško je ranjen, a u bombardovanju su tragično poginule supruga Olga i kćerka Milica. Umro je septembra 1942. godine u prestoničkoj bolnici, od posledica povreda.[9]

Deca Stevana Beševića su Petar, dugogodišnji dopisnik agencije „Avala” i intendantski oficir srpske vojske u Solunu, kćerka Vukosava, model Uroša Predića, sin Nikola Bešević i kćerka Milica Bešević, akademski slikari.[10]

Konstruktor

uredi

Stevan Bešević bio je čovek svestranih interesovanja i radoznalog duha. Osim što je bio advokat i novinar, veoma su ga privlačile i književnost, biologija, filozofija i tehnika, a bavio se uzgred mnogim naukama. Bio je jedan od prvih ljudi u Srbiji koji su izrađivali modele aviona. Prve modele izradio je u Zagrebu i demonstrirao ih 1910. godine. Zagrebačke novine Srbobran su i 1909. godine pisale o njegovom izumu: Stevan Bešević, pjesnik i pripadnik Srbobranovog kruga napravio je novi model, prototip letjelice. Autor kaže da su se stručnjaci veoma povoljno izrazili o Sokolu koji ima oblik velike ptice sa raširenim krilima i repom. Žali se da Srbi nemaju vjere u svoje ljude, koji vjeruju doduše u napredak, ali na tome... rade neki drugi udi, a ne Srbi.[11][12] Kasnije je nastavio rad u Beogradu, a to demonstrirao 1911. godine, gde je najviše pažnje pobudio let modela helikoptera. Posle Prvog svetskog rata nastavio je sa novim modelima jednokrilaca, dvokrilaca pa i višekrilaca, a cilj mu je bio proveravanje zamisli o usavršavanju aviona, te je stekao priznanja za nekoliko patenata iz aero-nautike. Njegovi modeli su za pogon koristili gumenu traku.

Dela

uredi

Pisao je pesme od kojih je neke objavljivala cetinjska Luča. Četiri pesme napisane u Splitu su mu objavljene 1895.[13][14][15]

  • Stručak cvijeća u spomen otkrića spomenika neumrlom srpskom pjesniku Ivanu Gunduliću, Split 1893;
  • Nove pjesme, Split 1894;
  • Pjesme III, Split 1894;
  • Pobratimi, rodoljubiva drama, Dubrovnik 1895; drama u tri čina, objavila ju je Luča.[16] Posvećena je srpskoj dalmatinskoj omladini.[17]
  • Sloboda i život, Spomenica Svetozaru Miletiću, Zagreb 1896;
  • Moji zapisnici, slike i uspomene, Zagreb 1897;
  • Od šale do satire, satirične pesme, Zagreb 1900;
  • Vaskrsenije Kraljevića Marka, spev, Zagreb 1901;
  • Šarena galerija, satirične priče, Beograd 1931;
  • Sa starih žica, Beograd 1931;
  • U gradu žalosti, Beograd 1940.

Legat porodice Bešević u Udruženju „Adligat”

uredi
Glavni članak: Legat porodice Bešević
 
Putni kovčeg Alise Bešević

Udruženje za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat” formiralo je 2012. godine Legat porodice Bešević u okviru Muzeja srpske književnosti. Legat se sastoji od biblioteka i predmeta Stevana Beševića, njegovog sina Nikole Beševića i ćerke Milice Bešević, srpskih akademskih slikara, potom Stevanovog unuka Ive Beševića, čuvenog dečjeg hirurga, i unuke Ivanke Bešević, novinarke Politike. Legat je osnovala Vukica Bešević, supruga Ive Beševića, dipl. filozof i član osnivač Udruženja „Adligat”.[18] Vukica je Udruženju ustupila i sva autorska prava na pisana dela prof. dr Ive Beševića i Nikole Beševića.

U legatu se nalazi veliki broj predmeta, uključujući etnografske predmete iz Sandžaka iz 18. i 19. veka, štap kralja Milana Obrenovića sa njegovim monogramom i kolekcija umetničkih slika. Od značajnih predmeta, pored pomenutog, izdvajaju se i radio iz prve serije radio aparata uvezenih u Srbiju, kao i putnički kovčeg-škrinja iz 19. veka koji je pripadao Alisi Bešević, ćerki Hansa Erjapea, carskog pomorskog advokata, a supruzi Nikole Beševića i Ivinoj majki.[19] Ovaj starinski kovčeg za prenos stvari, u kome je Alisa nosila svoju odeću kada je bežala iz Petrograda posle Oktobarske revolucije, prethodno je bio na Svetskoj izložbi u Parizu 1900. godine, za koju je izgrađena Ajfelova kula, i tada je proglašen najlepšim predmetom u svojoj kategoriji. O ovome svedoče zlatni pečati i natpis Grand Prix Paris 1900 („glavna nagrada” na franc.) u unutrašnjosti kovčega.[20]

U okviru Biblioteke Lazić, koja je deo Udruženja „Adligat”, celokupna Kolekcija medicine nosi ime „Ivo i Vukica Bešević”.[21]

Galerija

uredi
  •  
    Naslovna strana knjige Moji zapisnici, slike i uspomene (1897)
  •  
    Naslovna strana knjige Na Golgotu (1920)

Reference

uredi
  1. ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1. april 1913.
  2. ^ a b v Bešević-Boreli, Ivanka. (1998). Radost boja : život i delo Nikole Beševića. Narodni muzej. str. 13. OCLC 47804928. 
  3. ^ "Delo", Beograd 1. oktobar 1897.
  4. ^ Bešević-Boreli, Ivanka. (1998). Radost boja : život i delo Nikole Beševića. Narodni muzej. str. 189. OCLC 47804928. 
  5. ^ "Straža", Beograd 17. decembar 1914.
  6. ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1. decembar 1928.
  7. ^ "Srpsko kolo", Zagreb 2. decembar 1905.
  8. ^ Tekst Uroša Džonića, upravnika Univerzitetske biblioteke „Svetozar Marković“ u Beogradu u Enciklopediji Jugoslavije JLZ Zagreb 1980
  9. ^ "Letopis Matice srpske", Novi Sad 448/1991.
  10. ^ Pravda", Beograd 11. jul 1937.
  11. ^ Višnjić, Čedomir (2013). Srbobran 1901.-1914. - Srpsko kolo 1903. - 1914. Zagreb, Beograd: SKD Prosvjeta, Službeni Glasnik. str. 474. 
  12. ^ Srbobran, br.223., 10. (23.) oktobra 1909,. Zagreb. 1909. 
  13. ^ Bešević, Stevan (1895). Luča, godina 1., sveska 2., za februar, Himna Luči (PDF). Cetinje. str. 74—76. 
  14. ^ Bešević, Stevan (1895). Luča, godina 1., sveska 4., za april, Sa mračne pozornice (PDF). Cetinje. str. 234—237. 
  15. ^ Bešević, Stevan (1895). Luča, godina 1., sveska 9., za septembar, Crnoj Gori, Sl. Društvu Gorski Vijenac (PDF). Cetinje. str. 528. 
  16. ^ Luča, godina 2., sveska 1., za janaur, Književnost (PDF). Cetinje. 1896. str. 43. 
  17. ^ Vrač pogađač, godina 1., br. 7 (PDF). Zagreb. 1896. str. 68. 
  18. ^ „Legat porodice Bešević” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-07-22. 
  19. ^ „Sophie Alice* Besevic”. geni_family_tree (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2020-07-22. 
  20. ^ „Legat porodice Bešević”. Srbija među knjigama. 1—18: 12. 2018. ISSN 2620-1801 — preko Udruženje za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat”. 
  21. ^ „Prirodne nauke” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-07-22. 

Literatura

uredi
  • Tekst Zdenka Jureše, nastavnika letenja, Zagreb u Enciklopediji fizičke kulture JLZ Zagreb, knjiga druga str.526.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Стеван_Бешевић&oldid=28785276”