Urumi

Urumi je egzoetnonim, koji koriste turkojezični narodi (Turci, Krimski Tatari) da označe grčko stanovništvo muslimanskih država, pre svega nekadašnjeg Osmanskog carstva, a danas poluostrva Krima. U savremenoj etnografiji Urumima ili Grcima-Urumima nazivaju se turkojezične grupe Grka.

Termin urum potiče od arapske reči rum, u značenju Rimljanin, rimski, a kasnije vizantijski (istočnorimski) i grčki. Termin urum danas kao sopstveno ime koriste dve subetničke grupe Grka:

• Priazovski Grci, koji govore urumskim jezikom i žive u Ukrajini i
• Calski Grci, koji se služe calskim dijalektom turskog jezika i žive u Gruziji

Priazovski Urumi

Istorijski, krimski Grci bili su predstavljeni dvema grupama — grkojezičnim Rumejama i turkojezičnim Urumima (poznatim i kao Grkotatari). Obe grupe su vekovima naseljavale Krim, ali je druga skupina, prošla kroz niz socijalnih i kulturnih procesa kao rezultat kojih su primili krimsko-tatarski kao svoj maternji jezik. Nakon pripajanja Krima Rusiji 1777. godine po naređenju Ekaterine Velike svi grčki stanovnici poluostrva su preseljeni u Priazovlje. Od tog doba poznati su kao Priazovski Grci. Priazovski Grci su hrišćani pravoslavnog obreda.

Tokom istorije predstavljali su izolovanu etničku zajednicu i nisu se naseljavali u mestima gde su živeli Rumeji, bez obzira na zajedničko poreklo. Za razliku od škola na pontijskom grčkom, jeziku koji su govorili Rumeji, urumskih škola u Ukrajini nikada nije bilo. Po oceni turkologa Nikolaja Baksakova, 1969. godine bilo je oko 60.000 ljudi koji su se služili urumskim kao maternjim jezikom. Po sveukrajinskom popisu 2001. godine, od 77.516 Grka Donjecke oblasti svega 112 nisu naveli grčki, ruski ili ukrajinski kao svoj maternji jezik.

Calkski Urumi

Ova grčka zajednica nekad se imenuje i Trialetskim Grcima ili zakavkaskim turkofonim Grcima. Pontski Grci ih zovu Calkalidis, što je etnonim vezan uz naziv rejona gde su Urumi nekad činili etničku većinu. Od kraja 18. do početka 20. veka Grci su masovno migrirali iz Osmanskog carstva, i to uglavnom iz oblasti Ponta, na Kavkaz. Mnogi Pontski Grci podjednako su dobro vladali grčkim i turskim jezikom, ali je za neke od njih, usled asimilacionih procesa s kojim su se suočile pre svega izolovane grupe grčkog stanovništva iz Anadolije, turski postao maternji jezik. Prema Andreju Popovu, tokom 19. veka hiljade turskojezičnih grčko-pravoslavnih porodica iz Erzuruma, Gjumjušhane i Artvina se preselilo na jug Ruskog carstva, na teritoriju Calkskog gorja u savremenoj Gruziji.

Govor calkskih Uruma blizak je mnogim centralnoanadolijskim dijalektima turskog jezika. Ipak, pojedini lingvisti poput Baksakovog, ga zbog prisutnih razlika u fonetici, leksici i gramatici klasifikuju kao poseban oguzski jezik. Drugi misle da je urumski turski bliži azerskom jeziku, nego književnom turskom, tvrdeći da je savremeni urumski jezik dijalekat azerskog.

U poređenju sa grkofonim Grcima, Urumi su posle raspada Sovjetskog Saveza manje emigrirali, te zato danas čine veliki deo grčkog stanovništva Gruzije. Migacije je ipak bilo, što je dovelo do toga da se broj Grka u Calki smanjio sa 35.000 na 3.000 pa više ne predstavljaju većinsku zajednicu u ovom rejonu. Mnogi su se preselili u Grčku, ali i Krasnodarski kraj u Rusiji.