Fuzioni jezici

Fuzioni jezici (poznati i kao flektivni jezici) su naziv za jedan tip jezika koji imaju zajedničke strukturne osobine, a koji ne spadaju nužno u istu jezičku porodicu niti imaju teritorijalnog dodira. Flektivni jezici su jezici u kojima su gramatički nastavci na jednoj reči malobrojni i jedan nastavak ima više funkcija. Stoga se kaže da su to sintetički jezici kod kojih dolazi do stapanja (fuzije) različitih morfema u celinu koju je teško podeliti. Kao rezultat toga, jedan morfem može biti nosilac više od jednog značenja, što fuzione jezike kontrastira sa aglutinativnim jezicima.

U flektivne jezike spada većina indoevropskih jezika, kao i semitski jezici. Slovenski i baltički jezici (naročito litvanski jezik), kao i grčki jezik i sanskrit, a u velikoj meri i jermenski jezik, sačuvali su najveći deo fleksija, dok su engleski i afrikanerski izgubili najveći deo svojih fleksija. Engleski jezik je nekada bio sintetičko-flektivni, ali danas pokazuje odlike analitičko-izolativnog tipa.

Osobine flektivnog tipa jezika

Flektivni tip jezika karakteriše:

• slobodan red reči u rečenici
• oštra podeljenost na vrste reči
• sinonimija i homonimija nastavaka
• kategorija roda
• izraženi vokalizam
• jedan nastavak dolazi na pojedinačnu reč

Jedan gramatički nastavak ima više značenja u flektivnim jezicima kao što je srpski jezik, dok bi u nekom aglutinativnom jeziku bi ova značenja bila razdvojena odelitim nastavcima.

Primeri:

• Latinski: -us (u, npr. bonus, „dobar") nosi značenja nominativa, muškog roda i jednine. Promenom jedne od kategorija promenio bi se ceo nastavak (pr. ukoliko bi se muški rod zamenio ženskim, nastavak ne bi bio -us, nego -a).
• Srpski:
  • -im (u, npr. radim, spavam) nosi značenja sadašnjeg vremena, jednine i prvog lica.
  • -(a)r (u, npr. dobar) nosi značenja nominativa, muškog roda i jednine.
  • -la (u, npr. kupila) nosi značenje perfekta, trećeg lica, jednine i ženskog roda.

U fuzionim jezicima prisutne su i česte mutacije fonema (glasovne promene) a nije redak ni supletivizam ("nepravilnost" odnosno neprozirnost gramatičkih oblika: nepravilni glagoli i izuzeci u deklinacijama i sl.).

O podeli na jezičke tipove

Osnivačem lingvističke tipologije smatra se Fridrih fon Šlegel jer je prvi upotrebio termine afiksalni i flektivni jezici u svom delu „O jeziku i mudrosti Indijaca“. U grupu flektivnih jezika svrstao je one kod kojih se primećuju promene u korenu reči i nastavcima koji imaju više gramatičko-semantičkih funkcija, a često se i sami stapaju sa korenom. Ta podela se zadržala i do danas, mada se jezički tip više ne odnosi samo na morfološku strukturu i jezici se ne svrstavaju samo u jedan tip.

Vladimir Skalička, češki lingvista Praške škole, koristeći već postojeće termine (izolativni, flektivni i aglutinativni jezici), proširio je osobine svakog tipa. Flektivni tip odlikuje slobodan red reči u rečenici, oštra podeljenost na vrste reči, sinonimija i homonimija nastavaka, kategorija roda, izraženi vokalizam, jedan nastavak dolazi na pojedinačnu reč. Ovakva tipologija se razlikuje od tradicionalne u sledećim osobinama: 1) u tradicionalnoj tipologiji tipovi su se odnosili na morfologiju, a ovde su prošireni i na druge strukture, posebno na sintaksičku; 2) nemoguće je pronaći jezik koji će imati sve osobine jednog tipa, jer je svaki tip, u suštini, apstrakcija, ali jedan tip dominira, i 3) klasifikacija jezika prešla je u klasifikaciju tipova.

Jezici u svom istorijskom razvoju menjaju strukturni tip kome pripadaju. Na primer, jermenski jezik se svrstava u flektivni tip, ali se sve više primećuju aglutinativni procesi. Visok nivo flektivnosti prisutan je i u nekim aglutinativnim laponskim jezicima (npr. skolt samiju).Promena tipa se može pratiti i kod jezičkih porodica i grana. U indoevropskim jezicima izraženo je kretanje od flektivnog do aglutinativnog ili korenskog tipa, dok je u ugro-finskoj porodici smer od aglutinativnog ka flektivnom ili polisintetičkom. Za sada nije utvrđeno da iz jednog tipa proizilazi obavezno drugi tip, već su sve kombinacije uočene.