Crmnica (oblast)

Crmnica je od davnina jedan od sastavnih dijelova Stare Crne Gore. Danas se administrativno nalazi na teritorije opštine Bar.

Naziv

Vladika Sava Petrović taj kraj nazova Crvnicom^[1]. Milan Šuflaj naziv Crmnica povezuje sa Crvenom Hrvatskom.^[2]

Geografija

Nalazi se između Paštrovića, Riječke nahije, Šestana i Skadarskog jezera. Na jugu i istoku je ograđena planinama Sutormanom, Sozinom i Rumijom. Crmnica je najbogatiji kraj Crne Gore. Osim ostaloga tu uspijeva razno voće, poznata je po vinogradima i proizvodnji vina od autohtone sorte Vranac. U Crmnici ima i izvora petroleja.

Sjedište oblasti je naselje Vir (Virpazar).

Kroz Crmničko polje protiču rijeke Crmnica i Orahovštica (Oraoštica), koje se kod Vira spajaju u rijeku Viršticu, a koja se nakon kratkog toka uliva u Skadarsko jezero.

Istorija

Zbog blage klime i plodnosti ova oblast je bila čuvena odavno, u njoj su zetski vladaoci podizali dvorove i manastire.

Prvi pomen o Crmnici imamo u Kraljevstvu Slovena popa Dukljanina, u drugoj polovini 12. vijeka, gdje se, u latinskoj redakciji, kao jedna od oblasti Zete navodi i Cermeniza. U povelji vranjinskom manastiru srpskog kralja Vladislava iz 1242, spominju se gotovo sva i danas poznata sela u Crmnici i kaže se, da je ona u to vrijeme bila gusto naseljena. Tada je u njoj bilo i Arbanasa kao pastira. U topografiji ovoga kraja održala su se neka arbanaška imena i do danas.

Crmnica se dijelila na 7 plemena: Dupilo, Podgor, Brčeli, Sotonići, Boljevići, Limljani i Gluhi Do. Proces formiranja plemena okončan je tokom 17. i 18. vijeka. Dio plemena Dupila doselio se u 16. vijeku iz Vasojevića. Plamenci u Boljevićima kazuju, da su iz Bosne, Štiljanovići i Nerandžići iz Primorja, Hajdukovići u Podgorima su iz Hota, Đonovići u Brčelima iz Miridita, Iličkovići iz Kuča, a Popovići iz Skadra. U Limljanima živi staro bratstvo Klisići. Iz plemena Boljevića je bio u 17. vijeku vladika Rufim. Iz istog plemena je i vladika Arsenije Plamenac, koji je u periodu 1781—1784. upravljao Crnom Gorom.

Na domaku Žabljaka, Bara, i Skadra Crmnica je bila na udaru Turcima, te je bila od njih više zavisna nego drugi dalji krajevi Crne Gore.

Iz Crmnice je odlazilo dosta pečalbara, prvo u Carigrad i Tursku, kod evropskih društava i preduzeća koja su koncesiono eksploatisala tamošnja prirodna bogatstva. Kući se vraćaju sa raznim indistrijskim proizvodima i voćkama i lozom za sađenje. U prve tri decenije 20. veka se dosta ide u Ameriku, često na rad u rudnicima. Pečalbari su po cenu mladosti i zdravlja unapređivali svoju porodicu, imovinu i zajednicu.^[3]

Crmnički partizani su u Drugom svetskom ratu imali oko 500 žrtava. Pod patosom čitaonice u Podgori pred Trinaestojulski ustanak 1941. godine partizani su sakrili 72 puške, 2 puškomitraljeza, 1 mitraljez, 6 sanduka municije i 5 sanduka ručnih bombi. Za ovaj magacin bili su odgovorni Blažo Ljutica i Jovan Tomović. Ista količina oružja i municije bila je u skladištu sela Limljani. U magacinu u seocima bilo je oko 50 pušaka, 2 puškomitraljeza i veća količina municije i bombi. Magacin je čuvao Milo M. Orlandić.^[4]

Naseljena mjesta

Sljedeća naseljena mjesta se nalaze u oblasti:

Vir je najvažnije mjesto u Crmnici

Zanimljivosti

Crmničani su bili sujevjerni, vjerovali su u vještice, pa ih mitropolit Petar 1830. godine kori: Ja sam po svijetu u neka mjesta hodio i nekoliko knjigah čitao i nigđe ne nađoh, niti mi ko kaza da ima vješticah i vjedogonjah, nako među slijepim i žalostnim srbskim narodom, a zašto nego zato što je slijep i zašto više laži vjeruje, negoli jevangelije Hristovo...^[5]

Mašo Đurović, koji je i sam bio Crmničanin, u svojoj zdravici poručuje Nikoli I: Sačuvaj te Bog i krsna slava, gospodare:...od ljubomore crmničke...

U govoru lokalnog stanovništva ova oblast se naziva Crmica, a njeni stanovnici Crmičani.

Manastiri i crkve

U Crmnici se nalaze tri manastira i više crkava Srpske pravoslavne crkve:

Poznati Crmničani

Jovan Plamenac, političar i serdar
Jovan Plamenac, politički filozof i profesor na Univerzitetu Oksford
Ilija Plamenac, vojvoda, vojskovođa, političar i prvi gradonačelnik Podgorice (1879-1886)
Petar Plamenac, političar i diplomata
Rade Turov Plamenac, serdar
Mašo Đurović, vojvoda
Rufim Boljević, mitropolit cetinjski Pećke patrijaršije
Arsenije Plamenac, mitropolit cetinjski
Jovan Plamenac, paroh barski
Jovan Tomašević, organizator KP u Crnoj Gori
Svetozar Vukomanović Tempo, revolucionar, učesnik NOB-a, društveno-politički radnik SFRJ i SR Crne Gore, junak socijalističkog rada i narodni heroj Jugoslavije
Blažo Joša Orlandić, učesnik NOB-a i narodni heroj Jugoslavije
Blažo Joka Orlandić, učesnik NOB-a i narodni heroj Jugoslavije
Milo Bošković, ljekar, učesnik NOB-a i narodni heroj Jugoslavije
Branko Đonović, grafički radnik, učesnik NOB-a i narodni heroj Jugoslavije
Risto Lekić, revolucionar, učesnik NOB-a i narodni heroj Jugoslavije
Vladimir Vlado Popović - Španac, učesnik Španskog građanskog rata i NOB-a, društveno-politički radnik i diplomata SFRJ i narodni heroj Jugoslavije
Niko Rolović, učesnik NOB-a i narodni heroj Jugoslavije
Vladimir Vlado Rolović, učesnik NOB-a, društveno-politički radnik SFRJ i SR Crne Gore, ambasador i narodni heroj Jugoslavije
Jovan Stojanović, učesnik NOB-a i narodni heroj Jugoslavije
Darko Pajović, političar i diplomata Crne Gore
Srđan Milić, političar
Igor Lukšić, političar, ministar i predsjednik Vlade Crne Gore
Branimir Gvozdenović, političar
Zoran Srzentić, političar i predsjednik opštine Bar
Janko Đonović, pjesnik

Galerija

Crmnica, kao jedna od jezerskih župa u XI vijeku
Pohod vojske na Bar, preko Crmnice, 1448. godine
Jezerske župe XI vijeka.
Dioklitijsko jezero u XI vijeku.

Vidi još

Reference

^ Mladenović, Aleksandar (1996). Pisma: (izbor) / vladika Danilo, vladika Sava, pismo 120. Cetinje: Obod.
^ Šuflaj, Milan. Srbi i Arbanasi. Zagreb.
^ "Politika", 11. avg. 1940, str. 12
^ Ustanak naroda Jugoslavije 1941., zbornik, knjiga prva, Vojnoizdavački zavod JNA "Vojno delo", Beograd, 1962.. str. 706-716.
^ Petrović Njegoš, Petar I (2015). Sveti Petar Cetinjski, Između molitve i kletve, sabrana djela, Crmničanima 9. avgusta 1830., str. 184., 185. Cetinje: Svetigora.

Literatura

P. Rovinski, Černogorija, II (ruski).
Narodna enciklopedija (1927), članak napisao Petar Šobajić

[1] Mladenović, Aleksandar (1996). Pisma: (izbor) / vladika Danilo, vladika Sava, pismo 120. Cetinje: Obod.

[2] Šuflaj, Milan. Srbi i Arbanasi. Zagreb.

[3] "Politika", 11. avg. 1940, str. 12

[4] Ustanak naroda Jugoslavije 1941., zbornik, knjiga prva, Vojnoizdavački zavod JNA "Vojno delo", Beograd, 1962.. str. 706-716.

[5] Petrović Njegoš, Petar I (2015). Sveti Petar Cetinjski, Između molitve i kletve, sabrana djela, Crmničanima 9. avgusta 1830., str. 184., 185. Cetinje: Svetigora.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]