Čalma

Čalma
Čalma;
	Spomenik u središtu sela
	Grb
Administrativni podaci
Država	Srbija
Autonomna pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Sremski
Opština	Sremska Mitrovica
Stanovništvo
— 2011.	1.431
— gustina	36/km2
Geografske karakteristike
Koordinate	45° 04′ 40″ S; 19° 30′ 24″ I / 45.0779° S; 19.5067° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	125 m
Površina	39,1 km2
	Čalma Čalma na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	22231
Pozivni broj	022
Registarska oznaka	SM

Čalma je naselje u opštini Sremska Mitrovica, u Sremskom okrugu, u Srbiji. Prema popisu iz 2011. bilo je 1431 stanovnika.

Poreklo imena uredi

Ime naselja Čalma potiče još iz rimskog perioda od imena naselja Čala koje se nalazilo dva kilometra severoistočno od današnjeg naselja. Čalma je po nekima dobila za vreme Turaka po imenu turske kape-čalme. Naime, čalma se sastoji uz fesa oko kojeg je okomotana tkanina-turban a zajedno čine celinu koja se naziva-čalma. Na glavi su je nosili velikaši za vreme osmanlijskog carstva. Čalma kao naseljeno mesto se nalazi na bregu, padini Fruške gore te zaista liči iz daleka kao kapa na glavi-čalma.

Istorija uredi

Zgrada škole

Na mestu gde se nalazi Čalma, nađeni su ostaci oruđa, oružja i keramike iz raznih praistorijskih epoha. Jedan kilometar južno od Čalme, stalno se iskopavaju, izoravaju starorimski građevinski materijali, što ukazuje na veći broj zgrada. Iz Čalme potiču dva vrlo dragocena predmeta vezana za verne obrede. U Budipeštanskom muzeju čuva se olovna pločica sa zavetnim reljefom iz religije boga sunca-Mitre. Nedavno je ovde pronađena okrugla kamena pločica sa reljefnom predstavom scene iz lova, vezane za kult takozbanih- Dunavskih konjanika.

Čalma se prvi put spominje u srednjem veku u vreme trećeg krstaškog rata 1189. godine i to pod nazivom Sveti Đorđe (Vicum S. Georgi). Godine 1351, u jednom dokumentu zabeleženo je posed Čala pa to ime po nekima vezuje se za današnji naziv mesta.

Naselje je aktivno i u tursko vreme. U selu postoje prostrane podzemne prostorije koje potiču iz turskog doba.

Na prelomu 17. i 18. veka Čalma podpada pod Habzburgovce. Godine 1730, na karti Srema uneta je kao Pagus-selo sa devedeset domova i pet popova, koji su bili nepismeni i bili su poslati u Sremske Karlovce da uče pisati i čitati. Tom prilikom selo je upisano kao šanac-Čalma. Godine 1756, broj domova je opao na sedamdeset. U drugoj polovini 18. veka, Čalma je uz Kukujevce i Gibarac bila u vlasništvu plemićke porodice Janković. Iz tog vremena je sačuvan grb sela, prikazan na zlatnoj poodlozi-vitez na belom konju. Godine 1766, sazidana je Crkva Sv. Georgija a ikonostas je delo Georgija Davidovića-Opšića, koji je bio rodom iz Čalme. 1791. godine za vreme Kočine krajine, iz Srbije je doseljeno 73 osobe, a selo je imalo 114 domova i 658 stanovnika. Kolonizacija Nemaca u Srem je vršena u nekoliko mahova, pa se promenio i sastav stanovništva u Čalmi. Godine 1848, u revoluciji na Majskoj skupštini u Sremskim Karlovcima, Čalmance su predstavljali Kiril Petrović i Dušan Voganjac.

Mesto je 1885. godine bilo u sastavu Erdevičkog izbornog sreza sa popisanih pravoslavnih 629 žitelja.^[1]

Krajem 19. veka najveći zemljoposednici u selu bili su Koloman Janković i knez Odeskalki sa hiljadu jutara zemlje, a preko polovine stanovništva bili su nadničari bezemljaši. 1907. godine nezadovoljni radnici-nadničari batinama su oterali strane radnike sa vlastelinstva.

Godine 1931. po popisu Čalma je imala 1683 stanovnika, od toga 893 Srba i 633 Nemaca. Posle Drugog svetskog rata nemačko stanovništvo je iseljeno u maticu, a umesto njega postepeno su se doseljavali Srbi iz okoline Banjaluke.

Demografija uredi

U naselju Čalma živi 1361 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,0 godina (39,9 kod muškaraca i 42,1 kod žena). U naselju ima 520 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,22.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Privreda uredi

Glavna privredna delatnost mesnog stanovništva je poljoprivreda.

Stanovništvo uredi

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[2]
Godina	Stanovnika
1900.	1.800
1910.	1.979
1921.	1.730
1931.	1.683
1948.	1.210
1953.	1.274
1961.	1.704
1971.	1.787
1981.	1.855
1991.	1.776	1.699
2002.	1.675	1.775

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[3]

Srbi	1.634	97,55%
Hrvati	14	0,83%
Jugosloveni	5	0,29%
Ukrajinci	4	0,23%
Slovaci	4	0,23%
Crnogorci	2	0,11%
Rusini	1	0,05%
Albanci	1	0,05%
nepoznato	8	0,47%

Stanovništvo prema polu i starosti^[4]


	m	ž
?	15	12
80+	12	24
75—79	21	32
70—74	44	46
65—69	60	63
60—64	44	68
55—59	32	36
50—54	53	39
45—49	72	67
40—44	87	56
35—39	56	72
30—34	65	49
25—29	49	46
20—24	64	44
15—19	40	54
10—14	44	48
5—9	50	40
0—4	37	34
Prosek :	39,9	42,1

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	321	345	412	450	499	493	520

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	81	115	99	111	72	32	9	1	0	0	3,22

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	714	216	438	40	17	3
Ženski	708	122	445	123	17	1
UKUPNO	1.422	338	883	163	34	4

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	362	145	0	0	100
Ženski	147	59	0	0	20
UKUPNO	509	204	0	0	120
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	3	22	9	4	13
Ženski	1	0	19	2	2
UKUPNO	4	22	28	6	15
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	5	1	18	3	4
Ženski	0	0	4	11	20
UKUPNO	5	1	22	14	24
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	1	0	0	34
Ženski	2	0	0	7
UKUPNO	3	0	0	41

Vidi još uredi

Spomenik NOB-u u Čalmi

Reference uredi

^ "Zastava", Novi Sad 1885. godine
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze uredi

[1] "Zastava", Novi Sad 1885. godine

[2] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[3] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[4] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]