Četvrti kongres KPJ
Četvrti kongres Komunističke partije Jugoslavije (mkd. Четврт конгрес на Комунистичката партија на Југославија; sloven. Četrti kongres Komunistične partije Jugoslavije) održan je od 3. do 15. novembra 1928. godine u Drezdenu. Često se po mestu održavanja naziva Drezdenski kongres.
Kongresu je prisustvovalo 25 delegata i jedan delegat Saveza komunističke omladine Jugoslavije. Kongresu su takođe prisustvovali i Palmiro Toljati i Dmitri Manuilski, u ime Kominterne i Milan Gorkić u ime Komunističke omladinske internacionale. Filip Filipović je na Kongresu podneo Referat „o političkoj situaciji i zadacima partije“. Na Kongresu je osuđena i desničarska frakcija, predvođena Simom Markovićem.
Glavna rasprava na Kongresu je vođena oko ocene političke situacije, likvidacije frakcionaških borbi i perspektive borbe.
Na kongresu je zaključeno da se Kraljevina Jugoslavija nalazi pred revolucijom, što se ispostavilo kao netačno. Kongres potvrdio prethodno već ustanovljenu politiku koja je pozivala na otcepljenje „ugnjetenih naroda“ na samoopredeljenje i doneo odluku o stvaranju nezavisnih država - Hrvatske, Crne Gore, Makedonije i Slovenije, dok bi mađarski i albanski narod imali pravo da se odvoje, jer je zaključeno da je njihovu zemlju anektirala srpska buržoazija [1][2] U tom cilju odlučeno je da KPJ podrži razne organizacije koje su se borile protiv srpske prevlasti, uključujući Kosovski komitet, VMRO i ustaše.
Srušiti imperijalističku tvorevinu, Jugoslaviju - glasila je odluka Kongresa. Parola o ujedinjenoj Albaniji je značila da se ne ruši samo kapitalistička Jugoslavija, nego i Grčka[3]. Umesto postojećih zemalja planirano je bilo da se ustanovi komunistička Balkanska federacija, ali se i nalagalo komunistima da se to ne sme postavljati kao uslov, za uspostavljanje nezavisnih država.[4]
Na Kongresu je doneta i Rezolucija „o ženskom pitanju“ u kojoj je konstatovano povećano zapošljavanje žena, jer one predstavljaju jeftinu radnu snagu; politička obespravljenost žena i nejednakost pred zakonom; veće učešće žena u štrajkovima i političkim akcijama KPJ. Kongres je takođe zaključio da je Partija u dotadašnjem radu potcenjivala rad među ženama, da nije pružala dovoljnu pomoć aktivnim ženskim partijskim kadrovima i da se iskustva iz rada u pojedinim pokrajinama nisu koristila. U rezoluciji je naglašeno da je potrebno pojačati rad među ženama, organizovati ilegalni rad po kružocima, posvetiti posebnu pažnju uključivanju žena u sindikat i početi sa političkim radom među ženama na selu.
KPJ označila je srpsku buržoaziju i vojsku Monarhije kao svog glavnog neprijatelja, podvlačeći da se borba mora preneti u samu Srbiju, kao bazu hegemonističkog režima, a da ta borba mora da započne priznavanjem otcepljenja etničkim zajednicama koje to žele i oružanim ustankom, odnosno izazivanjem oružane pobune u zemlji, njenim rasturanjem i stvaranjem novih država na ruševinama Kraljevine SHS. To se vrlo precizno navodi u dokumentu Kongresa, nazvanom „Rezolucija o privrednom i političkom položaju“, gde stoji da će se KPJ boriti za uspostavu nezavisne Hrvatske, nezavisne Crne Gore, Makedonije i nezavisne Slovenije, dok će mađarskoj manjini u Vojvodini dati pravo na otcepljenje. Posebna pažnja posvećena je „albanskom pitanju“ za koje su delegati Četvrtog kongresa KPJ rekli da je suštinsko. Konstatuje se da je posle Prvog svetskog rata jedna trećina sveukupnog albanskog stanovništva pala pod vladavinu ugnjetačkog režima velikosrpske buržoazije i naglašava da je oslobođenje tog naroda od srpske okupacije moguće samo kroz sveopšti ustanak[5].
Članovi Centralnog komiteta uredi
Na Četvrtom kongresu izabran je novi Centralni komitet i Politbiro. U sekretarijat Politbiroa su izabrani: Đuro Đaković, Đuro Salaj i Žika Pecarski, za političkog sekretara izabran je Jovan Mališić, a za organizacionog sekretara Đuro Đaković.
Članovi Političkog biroa Centralnog komiteta, izabrani na Četvrtom kongresu KPJ:
Izvori uredi
- ^ [Projekat Rastko Gracanica] Dimitrije Bogdanović: Knjiga o Kosovu (Pogovor)
- ^ Istorija SKJ, 104-107. str.
- ^ Rasen (2019-07-30). „Saradnja komunista i ustaša 1930-ih”. RASEN (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-10-10.
- ^ Istorijski arhiv KPJ - tom II Kongresi i zemaljske konferencije KPJ 1919-1937
- ^ Dmitrović, Ratko. „Sudbina Srba određena je 1928. godine u Drezdenu”. www.pecat.co.rs. Arhivirano iz originala 12. 08. 2022. g. Pristupljeno 10. 10. 2023.
Literatura uredi
- Pregled Istorije Saveza komunsta Jugoslavije. „Institut za izučavanje radničkog pokreta“, Beograd 1963. godina.
- Hronologija Radničkog pokreta i SKJ 1919-1979. „Institut za savremenu istoriju“ Beograd i „Narodna knjiga“ Beograd, 1980. godina.
- Istorija Saveza komunsita Jugoslavije. Istraživački centar „Komunist“ Beograd, „Narodna knjiga“ Beograd i „Rad“ Beograd, 1985. godina.
