Episkop bački Jovan
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Jovan (Jovanović; Sremski Karlovci, 1732 — Sombor, 12. april 1805) je bio vladika Srpske pravoslavne crkve.
| Jovan (Jovanović) | |
|---|---|
 Jovan Jovanović, kao arhimandrit hopovski (prva polovina XVIII. veka - 1805) | |
| Lični podaci | |
| Mesto rođenja | Sremski Karlovci, Habzburška monarhija |
| Datum smrti | 12. april 1805. |
| Mesto smrti | Sombor, Austrijsko carstvo |
Biografija uredi
U Karlovcima je završio osnovnu i srednju školu. Za vreme školovanja bio je pitomac episkopa temišvarskog Vikentija (Jovanovića Vidaka), budućeg mitropolita karlovačkog.[traži se izvor] Bio je najpre đakon pri "Gornjoj crkvi" (Vavedenjskoj) u Karlovcima.[1] Kada je obudoveo, zbog "ljepopjenija" (lepog pojanja) pozvan je u manastir Bezdin.
Pošto je primio monaški čin u manastiru Bezdinu, proizveden je u čin protođakona. Još za života igumana hopovskog Vasilija (Nedeljkovića) arhimandrit Jovan je postavljen za nastojatelja manastira Hopova.[2] Godine 1776. u manastiru Hopovu ga je portretisao poznati srpski slikar Teodor Kračun.
Episkopsko zvanje uredi
Na sinodskoj sednici u Temišvaru, 2. novembra 1783. godine, izabran je na preporuku kraljevskog komesara grofa Jankovića, za episkopa gornjokarlovačkog i ubrzo posvećen u Karlovcima od strane mitropolita Mojsija (Putnika). Za vreme svoje kratkotrajne trogodišnje uprave Gornjokarlovačkom eparhijom, podigao je sredstvima episkopa Danila (Jakšića) novi vladičanski dvor[3] u Plaškom.[traži se izvor] Oslanjao se tokom vladičanske dužnosti na krajiške graničarske oficire, zbog čega je došao u sukob sa tamošnjim sveštenstvom i pobožnim narodom. Pisao je poslanice narodu, kojima je pokušavao da poduči narod o porodičnim i staleškim dužnostima, te pravilnom postu. Sam je tražio početkom 1786. godine da bude premešten odatle u Banat, u Vršačku eparhiju, ali nije dobio podršku.
Državnim ukazom od 14. juna 1786. godine je, mimo znanja arhijerejskog sinoda, premešten za episkopa bačkog. Instaliran je oktobra 1786. godine od strane bačkog viceišpana Jovana Latinovića i arhimandrita Krušedolskog Pantelejmona Hranisavljevića.
Godine 1800. u njegovoj rezidenciji u Novom Sadu, održan je dvomesečni bogoslovski tečaj, koji je izveo pop Jovan Petrović, paroh subotički.[4] Obilazeći eparhiju, umro je 12. aprila 1805. godine u Somboru i sahranjen u somborskom Svetođurđevskom hramu.[5] Njegovi ostaci se i danas nalaze ispod središnjeg crkvenog polijeleja, smeštene su u starijoj grobnici grofa Jovana Janka Brankovića (koji je umro 1734. i čije su kosti pomerene 1805)[6] i to bez ikakve oznake. Od 2011. godine postavljen je zapis na ploči iznad glavnog ulaza u hram, koji svedoči da je tu sahranjen vladika Jovanović.
Prvi vesnik slobode uredi
Vladika je video u austro-ruskom vojnom savezu protiv Turaka, mogućnost i priliku da se srpski narod oslobodi i izbavi. Njegove težnje su se poklapale sa interesima Habzburške monarhije, koja je htela pa privuče Srbe u Beogradskom pašaluku na svoju stranu tokom predstojećeg rata. Uputio je on krajem decembra 1787. godine predstavku austrijsom vladaru, tražeći dozvolu da obiđe i izvidi tursku granicu. Episkop Jovan, uz saglasnost cara Josifa, išao je (od 7. aprila 1788) u Srbiju da diže narod protiv Turaka, i starao se oko srpskih iseljenika u Austriji. Za vreme Kočine krajine 1788. godine proputovao je srpske krajeve Posavinu i Podunavlje, tokom ustaničke misije. Isticao je zamisao o ujedinjenju svih Srba,[7] kako je to isticao u jednom memoaru upućenom ruskom caru. Novčano je pomagao Prvi srpski ustanak pod vođstvom Karađorđa.[8] Iz tog vremena ostao je sačuvan bakrorez sa likom vladike Jovanovića i panoramom grada Šapca. Pri dnu bakrorezne ploče ugraviran je natpis: Razreši nam verigi vladiko svjati. Bečki dvor mu je za ratne zasluge dodelio Orden Sv. Stefana. Istovremeno više od decenije trpeo je episkop Jovanović neprestana osporavanja, klevetanja i napadanja, zbog svojih slobodarskih težnji i proruskog stava. Vožd Karađorđe mu se kasnije obraća u jednom pismu iz 1804. godine: Srpski oče, što si Srbiju zapojio svojim rečima, pa i danas onaj duh još u srcima našim stoji.[5] Bilo je to izražena zahvalnost rodoljubivom pastiru koji je uspeo da prve godine vojevanja pošalje dva topa (crkvene velike prangije) Karađorđevoj narodnoj vojsci.
Kritika uredi
Manojlo Grbić u "Karlovačkom vladičanstvu" (knj. 3., pp. 47—54.) navodi podatke da je prethodni vladika Petar Petrović, koji je branio sveštenstvo od vlasti, bez svoje volje premešten u Arad , a žurilo se da državne vlastisti postave novog vladiku. Bio je vladika Jovan omražen kod sveštenstva i naroda, jer je uz asistenciju države pokušavao da uvede red među neposlušnim nižim klirom. Grbić to komentariše rečima: Kad su Deklaratorijom slomljene vladike, trebalo je sada naći vladiku, koji će slomiti i sveštenike, pa ih sa svijem podvlastiti i predati nadzoru graničarskijeh vojničkijeh vlasti. Dodvoravao se on vlastima, toliko da se i žali što pravoslavne žene mnogo nose zlatne i srebrne novce po sebi, kao nakit. Vlast, iako zadovoljna zbog njegove lojalnosti ne dopušta da se menjaju narodne nošnje, da to ne bi izazivalo revolt u narodu. Ustupio je đeneralima i nameštanje sveštenika na parohije (kao na mesto umno obolelog kirinskog prote), čemu su ovi odavno težili. Zbog svega toga i njegov naslednik Genadije Dimović je imao velikih neprilika.[traži se izvor]
Reference uredi
- ^ "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 193?
- ^ Milan Stepanović: "Vladika bački Jovan Jovanović (1732-1805) - prvi vesnik slobode", Orašac 2011.
- ^ Nikola Begović: "Istorija Srpske crkve...", Novi Sad 1877.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 22. april 1907.
- ^ a b Milan Stepanović, navedeni rad
- ^ https://www.ravnoplov.rs › kako-je-vladika-prokleo-somborce
- ^ "Karađorđe, život i delo", Beograd 1924.
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1. mart 1943.
Literatura uredi
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd: Evro.
- Kokotović, Budimir (2018). Grobna mesta arhijereja Karlovačkog vladičanstva. Beograd-Karlovac: Martiria.
- Orlović, Snježana (2017). Pravoslavna eparhija gornjokarlovačka: Šematizam. Beograd-Karlovac: Martiria.
Spoljašnje veze uredi
