Jošanička Banja

Jošanička Banja
Jošanička Banja;
	Staro osmansko kupatilo u Jošaničkoj Banji
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Raški
Opština	Raška
Stanovništvo
— 2022.	914
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 23′ 21″ S; 20° 45′ 08″ I / 43.389167° S; 20.752222° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	550 m
	Jošanička Banja Jošanička Banja na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	36345
Pozivni broj	036
Registarska oznaka	RA

Jošanička Banja je gradsko naselje u Srbiji u opštini Raška u Raškom upravnom okrugu. Prema popisu iz 2022. bilo je 914 stanovnika. Nalazi se na obroncima Kopaonika (24 km), u dolini reke Jošanice i njene pritoke Samokovke. Leži na nadmorskoj visini od 550 m i ima karakteristike klimatskog lečilišta.

Jošanička Banja i njena okolina su bogate zelenilom i šumama u kojima dominira banjski borjak (crni bor na površini od oko 29 ha) koji predstavlja deo posebne prirodne vrednosti, naročito za zdravstvene i rekreativne potrebe. Banjski kompleks je površine 1,2 ha sa funkcijom pasivne rekreacije. Postoje uređene staze za pešačenje za potrebe rekreacije stanovništva i gostiju Jošaničke Banje.

Jošanička Banja je, saobraćajno, dobro povezana s obzirom da se nalazi na regionalnom putu Raška—Biljanovac—Jošanička Banja—Kopaonik—Brus i na putu Jošanička Banja—Aleksandrovac, a na 10 km od Banje prolazi železnička pruga Kraljevo—Kosovska Mitrovica. Udaljena je od Beograda 245 km i od Kraljeva 74 km. Do Banje se stiže auto-putem Beograd—Niš sa odvajanjem prema Kraljevu i magistralnim putem Beograd—Kraljevo.

Istorijski razvoj

Od 1976. godine u Jošaničkoj Banji su počela hidrogeološka istraživanja termalnih voda da bi se utvrdila lokacija izvora, temperatura, lekovita i druga svojstva. Godine 1978. obnovljena su istraživanja, i na dubini od 230 m otkriveni su novi izvori kapaciteta do 2 l u sekundi temperature do 48 °C, istog sastava kao i ostali izvori.

Voda Banje bila je poznata i njenim istorijskim stanovnicima. Naime, vodu ove Banje koristili su i Rimljani, a pre njih verovatno i ostali stanovnici ovog područja.

Prvo stručno ispitivanje lekovitosti voda Jošaničke Banje nama je poznato tek 1834. godine. Voda je ispitivana na Bečkom medicinskom univerzitetu a na zahtev kneza Miloša pa je tom prilikom voda Jošaničke Banje izjednačena sa vodama Ribarske i Brestovačke Banje.

Naredne 1835. godine vodu je ispitao i baron Herder, kraljevsko-saksonski upravitelj rudokopa, i isto nastavio ponovo 1846. godine. Tih godina u Jošaničkoj Banji su se lečili članovi porodice kneza Miloša.

U svom obilasku terena, Josif Pančić je posvetio nešto više pažnje Jošaničkoj Banji i o njoj rekao sledeće: „Da je najtoplija u Jevropi i nema sebi druge do one u Brusi i Maloj Aziji i još da se po medičkoj rednji može meriti s vodom u Gostronu, samo što je ova mnogo toplija.”

Sem Herdara lekovitost vode su još ispitivali i lekar Kunibert, Šlezinger i Šans 1882. godine, svi iz Beča. Lekovitost vode su ispitivali i srpski lekari, dr Leka i Ščerbakov.

Izvori Jošaničke Banje nalaze se na vulkanskom području i proizišli kao rezultat tektonskih promena u periodu od kraja oligocena do početka deluvija. Ima ih 13, od kojih su punovodni njih 4. Oni daju 30l u sekundi. Izbijaju iz pukotina stena serpetina i trahita. Na levoj obali reke Jošanice ispod jedne strane koja gravitira ka obali, nalazi se glavni izvor koji daje 7 l vode u sekundi temperature 78,5 °C i on je jedini radioaktivan i ima 11 MJ.

U Luškom potoku nalazi se izvor hladne vode od 14 °C koji je jačine oko 0,08 l u sekundi i ima ukus gvožda.

Za korišćenje termalne vode u Jošaničkoj Banji 1935. godine sazidano je kupatilo koje se i danas upotrebljava (Novo kupatilo u Jošaničkoj Banji). Pored ovog kupatila je i staro tursko kupatilo iz 17. veka. Za banju je 1938. rečeno da je „neobično jefina i neobično lekovita”, vruća voda je korišćena i za šurenje prasadi.^[1]

Posle Drugog svetskog rata Jošanička Banja dobija sve uslove za razvoj i nastavlja se njeno korišćenje u lečilišne svrhe ali još uvek nije razvijena kao pravo banjsko lečilište visoke kategorije.

Ovde je nekada bilo 37 vodenica, ali je u funkciji ostala samo jedna.^[2]

Prirodni lekoviti faktori

Jošanička Banja se ubraja među balneološka naselja sa najtoplijom vodom u Evropi, što joj uz podneblje, blizinu prelepih predela Kopaonika i Golije kao i dobru saobraćajnu infrastrukturu, omogućuje da bude značajna turistička destinacija na ovom kraju.

Jošanička Banja ima 5 izvora mineralnih voda, koji se ubrajaju medu najtoplije u našoj zemlji. Glavni izvor daje 7 litara vode u sekundi i temperature je 78 °C. Ostali izvori su ukupnog kapaciteta 30 litara u sekundi. Vode Jošaničke Banje pripadaju grupi hipertermi, sadrže natrijum, kalijum, kalcijum, hidrokarbonate, sulfate i fluor. Koriste se u lekovite svrhe pijenjem i u kombinaciji sa hidro-kinezi terapijom i medikamentima. Mogle bi se veoma uspešno koristiti u balneološkom tretmanu kod zapaljenjskog, degenerativnog i ekstraartikularnog reumatizma, nekih vrsta steriliteta kod žena, kožnih oboljenja i kod svih sekundarnih oboljenja nastalih posle povreda i posle operativnih stanja.

Kupanje se sprovodi u kupatilu sa 12 kada i jednim manjim bazenom, a lečenje u zdravstvenoj stanici. S obzirom na visoku temperaturu i povoljnu mineralizaciju može se koristiti za grejanje prostorija i raznovrsnih proizvodnih hala u proizvodnji cveća, voća i povrća.

Jošanička Banja ima dugu tradiciju u lečenju reumatskih oboljenja, a prvi podaci o organizovanom korišćenju banje datiraju iz 1922. godine kada je postojalo kupatilo koje se koristilo još u turskom periodu. To kupatilo se i danas koristi i naziva se Tursko kupatilo.

Posle toga izgrađeno je 1935. godine novo kupatilo sa 10 kada i jednim manjim bazenom koje je još u upotrebi.

Medicinske indikacije

Voda iz Jošaničke Banje je povoljna naročito za lečenje sledećih oboljenja:

Degenerativna reumatska oboljenja
Zapaljenjska reumatska oboljenja u laboratorijskoj i klinički smirenoj fazi
Stanja tokom povreda i korektivnih operativnih zahvata na lokomotornom sistemu
Hiperacidni gastritis
Prevencije karijesa
Ekcema i psorijaze i dr.

Pored korišćenja vode u lekovite svrhe, ona se može koristiti za potrebe sporta i rekreacije, kao i opšteg i zdravstvenog turizma.

Poznati Banjci

Milunka Savić (1892—1973), heroina Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata, rođena u selu Koprivnica blizu Jošaničke Banje kojoj se u njenu čast svake godine u oktobru održavaju „Dani Milunke Savić”, manifestacija sa mnoštvo kulturno-umetničkog sadržaja.
Patrijarh srpski German (1899—1991), rođen je u Jošaničkoj Banji 19. avgusta 1899. godine, bio je 43. srpski patrijarh u periodu 1958—1990 godine. Danas se u centru Jošaničke Banje nalazi kuća u kojoj je rođen.

Demografija

U naselju Jošanička Banja živi 929 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,0 godina (39,2 kod muškaraca i 42,8 kod žena). U naselju ima 360 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,20.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Demografija^[3]
Godina	Stanovnika
1948.	1.175
1953.	1.342
1961.	1.332
1971.	1.391
1981.	1.366
1991.	1.296	1.187
2002.	1.154	1.372
2011.	1.036

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[4]

Srbi	1.152	99,82%
Rusi	1	0,08%
nepoznato	0	0,0%

Stanovništvo prema polu i starosti^[5]


	m	ž
?	0	1
80+	6	16
75—79	15	21
70—74	32	35
65—69	36	50
60—64	41	49
55—59	35	35
50—54	30	37
45—49	49	41
40—44	37	34
35—39	39	33
30—34	42	44
25—29	41	37
20—24	36	27
15—19	29	28
10—14	33	30
5—9	47	28
0—4	28	32
Prosek :	39,2	42,8

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	177	202	233	296	342	359	360

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	64	87	47	84	38	33	7	0	0	0	3,20

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena
Muški	468	120	318	22	8
Ženski	488	66	326	89	7
UKUPNO	956	186	644	111	15

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	232	44	0	14	46
Ženski	102	13	0	1	10
UKUPNO	334	57	0	15	56
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	2	18	23	11	19
Ženski	0	1	20	12	1
UKUPNO	2	19	43	23	20
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	36	9	2	2
Ženski	0	19	1	13	9
UKUPNO	0	55	10	15	11
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	6	0	0	0
Ženski	1	0	0	1
UKUPNO	7	0	0	1