Ljubomir Jovanović
Ljubomir Jovanović (Kotor, 2/14. februar 1865 — Beograd, 10. februar 1928) bio je srpski istoričar, političar i univerzitetski profesor. Bio je redovni profesor Univerziteta u Beogradu od osnivanja 1905. godine, akademik SKA, ministar prosvete, ministar unutrašnjih dela, član Državnog saveta. Kao ministar unutrašnjih poslova učestvovao je u progonu Dragutina Dimitrijevića Apisa i Crne ruke na Solunskom procesu zbog navodnog atentata na regenta Aleksandra. Pred kraj života postao je blizak kralju Aleksandru i veliki rival Nikole Pašića, zbog čega je isključen iz Narodne radikalne stranke.
| Ljubomir Jovanović | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 14. februar 1865. |
| Mesto rođenja | Kotor, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 10. februar 1928. (62 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Kraljevina SHS |
| Obrazovanje | Univerzitet u Beogradu |
| Potpis |  |
Biografija uredi
Rođen je 1865. godine u Kotoru.[1] Poreklom je iz Risna,[2] odakle se njegov otac Lazar Jovov[3] preselio u Kotor. Kao gimnazijalac bio je među najaktivnijim članovima ilegalne družine Branko Radičević.[2] Posle učestvovanja u Krivošijskom ustanku (1881—1882) u četi Aćima Subotića[2] prešao je sa Danilom Živaljevićem i drugim omladincima u Srbiju, gde su kasnije bili među osnivačima časopisa Kolo 1889.[2] U Beogradu završava gimnaziju i kao stipendista Kraljevine Srbije studira na Visokoj školi.[2] Jedan je od osnivača akademskog pevačkog društva Obilić.[2]
Kao dobrovoljac učestvuje u Srpsko-bugarskom ratu 1885.[2] U bici kod Slivnice teško je ranjen u nogu, poslje čega će čitav život šepati i po čemu je poneo nadimak Patak.[2]
Jovanović i Jovan Đaja su među radikalima imali zaduženja za Srbe van Srbije.[2] Održavao je čvrste veze sa političkim liderom dalamtinskih Srba Savom Bjelanovićem.[2]
Nakom diplomiranja na Filozofskom fakultetu radi kao nastavnik u Realnoj gimnaziji i Učiteljskoj školi i kasnije u dva navrata u Drugoj muškoj gimnaziji i u jednom periodu u Požarevcu.[2] Sa nekoliko kolega 1888. osniva Profesorsko društvo.[2]
Prilikom osnivanja Srpske književne zadruge 1892. godine izabran je za sekretara,[2] Stojan Novaković za predsednika, a Jovan Jovanović Zmaj za potpredsednika. Jovanović je jedan od osnivača i član upravnog odbora Srpskog književnog glasnika.[2] Bio je potpredsjednik (1903–1904) i predsjednik SKZ (1904–1906).[4]
Suosnivač je Družine književnika i umetnika i lista Delo (1893).
Za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije izabran je 1890, a za redovnog 1900. godine. U periodu 1901-1903 bio je upravnik Narodne biblioteke Srbije. Prilikom osnivanja Univerziteta u Beogradu 1905. godine bio je među prvih 8 redovnih profesora koji su birali ceo ostali nastavni kadar.
Zajedno sa profesorom Ljubomirom Kovačevićem napisao je „Istoriju srpskog naroda“ (u dve knjige, 1893. i 1894) za period do 1020. godine. Doprineo je pobedi kritičkog pristupa srpskoj i opštoj istorio nad romantičarima.[2]
Bio je jedan od članova „Centralnog revolucionarnog tajnog odbora u Beogradu“, koji je za cilj imao organizovanje četničke akcije u Makedoniji i Staroj Srbiji.[2] On je bio deo propagandne sekcije odbora.[2] Zajedno je sa Golubom Janićem i Josifom Studićem osnovao udruženje „Srpska braća“ 23. januara 1905. Društvo je delovalo do 1918. i njegov predsednik je sve vreme bio Golub Janić. Bio je jedan od osnivača „Srpskog književničkog društva“ 26. maja 1905. kako se tada zvalo Udruženje književnika Srbije.
Godine 1905. postaje narodni poslanik i dobija mandat poslanika 1920, 1925. i 1927.[4] Boka Kotorska činila je njegovu primarnu izbornu bazu.[5]
Od 1909. napušta univerzitetsku karijeru kako bi se posvetio nacionalnom radu.[4]
Obavljao je funkije potpredsednika Beogradskog gimnastičkog društva Soko (1901–1902. i 1903–1906) i predsednika Loptačkog kluba Soko (1903).[2] Prvi je predsjednik sokolske župe Dušan Silni u Beogradu.[4]
Kao lični predavač učio je kralja Aleksandra istoriju.[2]
Bio je ministar unutrašnjih poslova Kraljevine Srbije 1909-11 i 1914-18, ministar prosvete, član Državnog saveta.[4] Bio je ministar unutrašnjih poslova tokom povlačenja preko Albanije i reorganizacije u Grčkoj.[4] Kao ministar unutrašnjih poslova učestvovao je u progonu Dragutina Dimitrijevića Apisa i Crne ruke na Solunskom procesu zbog navodnog atentata na regenta Aleksandra.[6][4]
Tokom Jovanovićevog mandata na čelu Ministarstva prosvete brzo je organizovana nastava u školama na teritorijama koje su pripale Kraljevini Srbiji nakon Balkanskih ratova.[4]
Prilikom proglašenja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1. decembra 1918. bio je jedan od šest članova odbora, kao predstavnik Vlade Kraljevine Srbije, koji je trebalo da utvrdi način kako da se ujedinjenje proglasi. Predstavnici Vlade Srbije bili su još i Stojan Protić i Momčilo Ninčić, a predstavnici Narodnog vijeća Ante Pavelić, Svetozar Pribićević i Josip Smodlaka.[7] Izabran je za predsednika Skupštine 20. oktobra 1924.[8]
Tokom parlamentarnih izbora 1925. koji su bili praćeni nastupima protivnika centralističkog državnog uređenja koje su predvodili hrvatski političari, Jovanović je agitovao u tada multietničkoj Dalmaciji. Navodio je potrebu prave bratske ljubavi i jedinstva srpskoga, hrvatskoga i slovenačkoga ...Jer mi se ne možemo bez krvi rastaviti jedni od drugih. Mi se ne možemo podijeliti; ako nećemo bratski živjeti, mi se možemo samo klati i istrebljivati. U samoj našoj pokrajini žive pored Hrvata i toliki mnogi Srbi; žive zajedno jedni uz druge u istijem općinama, u istijem gradovima, istijem selima; Dalmaciju hoće i Srbi i Hrvati. Kako bi je mogli podijeliti? Pa i kad bi mogli, smiju li sinovi dijeliti, komadati život svoje majke, mi Srbi i Hrvati svoju domovinu?[9]
Nalazio se na čelu državne komisije za doček ruskih izbeglica 1920.[4]
Pred kraj života postao je veliki Pašićev rival i pomogao je kralju Aleksandru u Pašićevom smenivanju 1926. Pašićeva struja je bila privremeno uspešna tako što je uspela da isključi Jovanovića iz Glavnog odbora[10] pod optužbom da je izneo u javnost neistinu da je Kraljevina Srbija izvela atentat na Franca Ferdinanda.[5] Privremeno je oformio nezavisan poslanički klub.[5] Sukob sa Pašićem nastavljen je do njegove smrti 1926.[5]
Od 1927. povukao se iz javnosti zbog bolesti.[5]
Odlikovan je Ordenom Svetog Save IV stepena.[5]
U martu 1940. na njegovoj rodnoj kući u Kotoru je postavljena spomen-ploča.[11]
Reference uredi
- ^ Na kući... u Kotoru svečano je otkrivena spomen-ploča. "Vreme", 4. mart 1940, str. 5. digitalna.nb.rs
- ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o p Gulić 2018, str. 39.
- ^ Lazar J. Drobnjaković, Risan i stare risanske porodice, Beograd, 2003.
- ^ a b v g d đ e ž z Gulić 2018, str. 40.
- ^ a b v g d đ Gulić 2018, str. 41.
- ^ Fogelquist 2011, str. 64.
- ^ Fogelquist 2011, str. 74.
- ^ "Politika", 21. oktobar 1924
- ^ Gulić 2018, str. 48.
- ^ Fogelquist 2011, str. 281.
- ^ "Politika", 4. mart 1940
Literatura uredi
- Fogelquist, Alan (2011). Politics and Economic Policy in Yugoslavia, 1918-1929. Lulu.com. ISBN 978-1-257-94299-2.
- Gulić, Milan (2018). Politički predstavnici dalmatinskih Srba u vrijeme Kraljevine SHS/Jugoslavije. Institut za savremenu istoriju, Hrvatski institut za povijest. Beograd, Zagreb. Arhivirano iz originala 09. 07. 2021. g. Pristupljeno 03. 07. 2021.
