Авокадо
Avokado (lat. Persea americana) je tropsko voće koje je klasifikovano ka član familije cvetajućih biljaka Lauraceae.[3] Raste na istoimenoj vrsti drvenastih biljaka u Srednjoj Americi i Meksiku.[3][4][5] Zimzeleno drvo može da naraste do visine od 20 m. Listovi su dužine 15-30 cm.[6] Drveće avokada se delimično samooprašuje i često se razmnožava kalemljenjem radi održavanja predvidivog kvaliteta i količine plodova.[7]
| Avokado Vremenski raspon: Sredina miocena – sadašnjost
| |
|---|---|
| |
| Voće i lišće avokada, ostrvo Reinion | |
| |
Naučna klasifikacija 
| |
| Carstvo: | Plantae |
| Kladus: | Tracheophytes |
| Kladus: | Angiospermae |
| Kladus: | Magnoliids |
| Red: | Laurales |
| Porodica: | Lauraceae |
| Rod: | Persea |
| Vrsta: | P. americana
|
| Binomno ime | |
| Persea americana | |
| Sinonimi | |
| |
Avokado se uzgaja u tropskim i mediteranskim podnebljima u mnogim zemljama,[3] s Meksikom kao vodećim proizvođačem avokada u 2019. godini, koji opskrbljuje 32% sveta.[8]
Upotreba uredi
Dobar plod avokada je težak za svoju veličinu i bez fleka. Zreli su oni koji se blago savijaju pod pritiskom, ali ukoliko pritisak ostavi trag, avokado je prezreo. Sazrevanje se može ubrzati ukoliko se plodovi ostave na sobnoj temperaturi spakovani u papirnu kesu. Zreo avokado čuva se u frižideru između 1 i 2 dana.
Kuvanje se ne preporučuju, budući da uništava aromu, ali se iseckan svež plod može dodati već gotovom jelu, neposredno pre serviranja. Avokado se koristi u salatama, pasiran u umacima ili hladnim supama i desertima. Takođe se stavlja u suši. Svež plod na vazduhu brzo menja boju, što se može izbeći dodavanjem soka od limuna ili limete.[9]
Ishrana i zdravlje uredi
| Nutritivna vrednost na 100 g (3,5 oz) | |
|---|---|
| Energija | 670 kJ (160 kcal) |
8,53 g | |
| Šećeri | 0,66 g |
| Prehrambena vlakna | 6,7 g |
14,66 g | |
| Zasićene | 2,13 g |
| Mononezasićene | 9,80 g |
| Polinezasićene | 1.82 g |
2 g | |
| Vitamini | |
| Vitamin A ekv. | (1%) 7 μg(1%) 62 μg271 μg |
| Tiamin (B1) | (6%) 0,067 mg |
| Riboflavin (B2) | (11%) 0,13 mg |
| Niacin (B3) | (12%) 1,738 mg |
| Vitamin B5 | (28%) 1,389 mg |
| Vitamin B6 | (20%) 0,257 mg |
| Folat (B9) | (20%) 81 μg |
| Vitamin C | (12%) 10 mg |
| Vitamin E | (14%) 2,07 mg |
| Vitamin K | (20%) 21 μg |
| Minerali | |
| Kalcijum | (1%) 12 mg |
| Gvožđe | (4%) 0,55 mg |
| Magnezijum | (8%) 29 mg |
| Mangan | (7%) 0,142 mg |
| Fosfor | (7%) 52 mg |
| Kalijum | (10%) 485 mg |
| Natrijum | (0%) 7 mg |
| Cink | (7%) 0,64 mg |
| Ostali konstituenti | |
| Voda | 73,23 g |
| Fluor | 7 µg |
| Beta-sitosterol | 76 mg |
| |
| Procenti su grube procene zasnovane na američkim preporukama za odrasle. Izvor: NDb USDA | |
Nutrijenti uredi
Sirovo meso avokada sastoji se od 73% vode, 15% masti, 9% ugljenih hidrata i 2% proteina (tabela). U referentnoj količini od 100 grama, avokado isporučuje 160 kalorija i bogat je izvor (20% ili više dnevne vrednosti, DV) nekoliko vitamina B (kao što je 28% DV u pantotenskoj kiselini) i vitamina K (20% DV), sa umerenim sadržajem (10-19% DV) vitamina C, vitamina E i kalijuma. Avokado takođe sadrži fitosterole i karotenoide, poput luteina i zeaksantina.[10]
Kompozicija masti uredi
Avokado sadrži različite masti.[11] Tipičan sastav je:
- Oko 75% energije avokada dolazi od masti, od kojih je većina (67% ukupne masti) mononezasićena mast kao oleinska kiselina (tabela).[11]
- Druge prevladavajuće masti uključuju palmitinsku kiselinu i linolnu kiselinu.[11]
- Sadržaj zasićene masti iznosi 14% ukupne masti.[11]
- Tipičan sastav ukupne masti je oko: 1% ω-3, 14% ω-6, 71% ω-9 (65% oleinske i 6% palmitoleinske) i 14% zasićene masti (palmitinska kiselina).[11]
Iako skupo za proizvodnju, ulje avokada koje je bogato hranjivim materijama ima mnoštvo upotreba za salate ili kuhanje, kao i u kozmetici i proizvodima od sapuna.[3]
Alergije uredi
Neki ljudi imaju alergijske reakcije na avokado. Postoje dva glavna oblika alergije: oni sa alergijom na polen drveta razvijaju lokalne simptome u ustima i grlu nedugo nakon konzumiranja avokada; drugi, poznat kao lateks-voćni sindrom,[12] povezan je sa alergijom na lateks,[13] a simptomi uključuju generalizovanu urtikariju, bol u trbuhu i povraćanje i ponekad mogu biti opasni po život.[14]
Toksičnost za životinje uredi
Dokumentovano je da su listovi, kora, koža ili koštica avokada štetni za životinje; mačke, psi, goveda, koze, zečevi,[15] pacovi, zamorci, ptice, ribe i konji[16][17] mogu biti ozbiljno povređeni ili čak ubijeni kada ih konzumiraju. Plod avokada otrovan je za neke ptice, a Američko društvo za sprečavanje okrutnosti prema životinjama (ASPCA) navodi da je toksičan za konje.[18]
Listovi avokada sadrže otrovni derivat masnih kiselina, persin, koji u dovoljnoj količini može izazvati kolike kod konja i bez veterinarskog tretmana, smrt.[19] Simptomi uključuju gastrointestinalnu iritaciju, povraćanje, proliv, respiratorne tegobe, zagušenje, nakupljanje tečnosti oko tkiva srca, te čak i smrt. Čini se da su i ptice posebno osetljive na ovo toksično jedinjenje. Linija vrhunske hrane za pse i mačke, AvoDerm, koristi ulja i brašno napravljeno od mesa avokada kao glavne sastojke.[20] Proizvođač tvrdi da su listovi i koštice avokada izvor toksičnosti, i to samo u gvatemalskoj sorti avokada, a voće često jedu voćnjački psi, kao i divlje životinje poput medveda i kojota.[21]
Reference uredi
- ^ Wegier, A., Lorea Hernández, F., Contreras, A., Tobón, W. & Mastretta-Yanes, A. 2017. Persea americana (errata version published in 2018). The IUCN Red List of Threatened Species 2017: e.T96986556A129765464. „Persea americana: Wegier, A., Lorea Hernández, F., Contreras, A., Tobón, W. & Mastretta-Yanes, A”. 2017. doi:10.2305/IUCN.UK.2017-3.RLTS.T96986556A96986588.en.. Downloaded on 01 May 2021.
- ^ „Persea americana Mill., The Plant List, Version 1”. Royal Botanic Gardens, Kew and Missouri Botanical Garden. 2010.
- ^ a b v g Morton, J. F. (1987). Avocado; In: Fruits of Warm Climates. Center for New Crops and Plant Products, Department of Horticulture and Landscape Architecture, Purdue University, West Lafayette, IN. str. 91—102. ISBN 978-0-9610184-1-2.
- ^ „What's in a name?”. University of California. Pristupljeno 27. 3. 2016.
- ^ Chen, H; Morrell, PL; Ashworth, V; de la Cruz, M; Clegg, MT (2008). „Tracing the Geographic Origins of Major Avocado Cultivars”. Journal of Heredity. 100 (1): 56—65. PMID 18779226. doi:10.1093/jhered/esn068
.
- ^ Storey, W. B. (1973). „What kind of fruit is the avocado?”. California Avocado Society 1973–74 Yearbook. 57: 70—71.
- ^ „Growing avocados: flowering, pollination and fruit set”. Government of Western Australia: Department of Primary Industries and Regional Development.
- ^ „Crops/World regions/Production quantity (pick lists) of avocados for 2019”. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Statistical Division (FAOSTAT). 2020. Pristupljeno 5. 2. 2021.
- ^ Encyclopedia of Foods. Academic Press. 2002. ISBN 978-0-12-219803-8.
- ^ Dreher ML, Davenport AJ (2013). „Hass avocado composition and potential health effects”. Crit Rev Food Sci Nutr. 53 (7): 738—50. PMC 3664913 . PMID 23638933. doi:10.1080/10408398.2011.556759.
- ^ a b v g d „Avocados, raw, all commercial varieties, per 100 grams”. NutritionData.com. 2013. Pristupljeno 17. 4. 2013.
- ^ Brehler R, Theissen U, Mohr C, Luger T (april 1997). „"Latex-fruit syndrome": frequency of cross-reacting IgE antibodies”. Allergy. 52 (4): 404—10. PMID 9188921. S2CID 27995880. doi:10.1111/j.1398-9995.1997.tb01019.x.
- ^ „Latex allergy”. Better Health Channel. Arhivirano iz originala 27. 12. 2011. g. Pristupljeno 26. 12. 2011.
- ^ „Avocado - allergy information (InformAll: Communicating about Food Allergies - University of Manchester)”. Inflammation-repair.manchester.ac.uk. 18. 10. 2006. Pristupljeno 14. 2. 2017.
- ^ Appleman, D. (1944). „Preliminary Report on Toxicity of Avocado Leaves” (PDF). Pristupljeno 9. 10. 2012.
- ^ Clipsham, R. „Avocado Toxicity”. Arhivirano iz originala 12. 1. 2008. g. Pristupljeno 29. 12. 2007.
- ^ „Notes on poisoning: avocado”. Canadian Biodiversity Information Facility. 30. 6. 2006. Arhivirano iz originala 14. 1. 2008. g. Pristupljeno 29. 12. 2007.
- ^ „Avocado”. ASPCA Animal Poison Control Center.
- ^ Oelrichs, Peter B; Ng, Jack C; Seawright, Alan A; Ward, Annemarie; Schäffeler, Lothar; MacLeod, John K (1995). „Isolation and identification of a compound from avocado (Persea americana) leaves which causes necrosis of the acinar epithelium of the lactating mammary gland and the myocardium”. Natural Toxins. 3 (5): 344—9. PMID 8581318. doi:10.1002/nt.2620030504.
- ^ Greye, Jan; Jesse Smith, Gail (2002). Puppy Parenting: Everything You Need to Know About Your Puppy's First Year. HarperCollins. str. 135. ISBN 978-0-06-001260-1.
- ^ AvoDerm. „AvoDerm® Why Avocados?”. Arhivirano iz originala 13. 8. 2013. g. Pristupljeno 12. 8. 2013.
Literatura uredi
- Morton, J. F. (1987). Avocado; In: Fruits of Warm Climates. Center for New Crops and Plant Products, Department of Horticulture and Landscape Architecture, Purdue University, West Lafayette, IN. str. 91—102. ISBN 978-0-9610184-1-2.
- Bruce Shaffer; B. Nigel Wolstenhome; Anthony W. Whiley, ur. (2012). The Avocado: Botany, Production and Uses. CABI. ISBN 9781845937010.
- Ray, P. K. (15. 8. 2002). Breeding Tropical and Subtropical Fruits. Springer. ISBN 978-3-540-42855-8.
- Sanchez Colin, S; Barrientos Priego, A (1987). „Avocado production and breeding in Mexico”. South African Avocado Growers' Association Yearbook. Arhivirano iz originala 2013-10-12. g.
- U.S. Department of Agriculture (mart 2001). Fruit and Tree Nuts Situation and Outlook Report March 2001. DIANE Publishing. ISBN 978-1-4289-4028-4.
- Cho, Kimin (15. 1. 2021). „Where does your guacamole come from? Detecting deforestation associated with the export of avocados from Mexico to the United States”. Journal of Environmental Management. 278 — preko Elsevier ScienceDirect.
- Hernandez, Gabriel (1. 12. 2010). „Mexico - Avocado Annual Record Production Forecast for Marketing Year 2010/11” (PDF). USDA Foreign Agriculture Service. Pristupljeno 21. 11. 2017.
- „Avocados: A Brief Introduction into the Complexities of an Agribusiness Sector”. Cooperative State Research, Education and Extension service of the U.S. Department of Agriculture. Pristupljeno 6. 10. 2013.
- Ayala Silva, Tomas; Ledesma, Noris (2014). „Avocado History, Biodiversity and Production”. Sustainable Horticultural Systems. Sustainable Development and Biodiversity (na jeziku: engleski). 2. Cham: Springer International Publishing. str. 157—205. ISBN 9783319069036. doi:10.1007/978-3-319-06904-3_8.
- „AvocadoPost-harvest Operations” (PDF). FAO organization of the World Bank. Pristupljeno 6. 10. 2013.
- Gutiérrez, M. L. (novembar 2007). „THE AVOCADO IN THE PREHISPANIC TIME” (PDF). Proceedings VI World Avocado Congress.
- Galindo-Tovar, María Elena; Ogata-Aguilar, Nisao; Arzate-Fernández, Amaury M. (2007-06-30). „Some aspects of avocado (Persea americana Mill.) diversity and domestication in Mesoamerica”. Genetic Resources and Crop Evolution (na jeziku: engleski). 55 (3): 441—450. ISSN 0925-9864. S2CID 28530702. doi:10.1007/s10722-007-9250-5.
Spoljašnje veze uredi
- Činjenice o uzgoju avokada Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. novembar 2006).
- Kalifornijska komisija za avokado „Zanimljivosti“.
- Kalifornijska komisija za avokado
- Poljoprivredni fakultet u Kaliforniji
- Članak Bi-Bi-Sija o Meksičko-američkom trgovinskom ratu u vezi sa avokadom
- Definitive illustrated list of avocado varieties Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. mart 2021)
- Avocados beyond Persea americana Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. новембар 2006), California Rare Fruit Growers
