Ašdod

Ašdod
hebr. אשדוד
arap. ‏إسدود‎
Ašdod; hebr. אשדוד; arap. ‏إسدود‎
	Ašdod 2005. godine
	Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Izrael
Okrug	Južni okrug
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2007.	207.300
— gustina	4,39 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate	31° 48′ S; 34° 39′ I / 31.8° S; 34.65° I
Aps. visina	24 m m
Površina	47.242 km2
	Ašdod Ašdod na karti Izraela
Ostali podaci
Gradonačelnik	Yehiel Lasri

Ašdod (hebr. אשדוד, arap. ‏إسدود‎) je grad u Izraelu u Južnom okrugu. Prema proceni iz 2007. u gradu je živelo 207.300 stanovnika.

Ašdod je važan regionalni industrijski centar. Luka Ašdod je najveća luka u zemlji, kroz nju prolazi 60% svih uvezenih tereta. Takođe u Ašdodu je jedna od tri baze izraelske mornarice. Prvo dokumentovano naselje na mestu današnjeg Ašdoda datira iz 17. veka pre nove ere pne, što ga čini jednim od najstarijih gradova na svetu. Ašdod se u Bibliji pominje trinaest puta. U različitim periodima grad su naseljavali Filistejci, Jevreji, Vizantinci, krstaši i Arapi. Moderni Ašdod je osnovan 1956. godine na peščanim brdima u blizini drevnog grada. Ašdod je dobio status grada 1968. godine kada je imao površinu od oko 60 kvadratnih kilometara i kada je imao više od 20.000 stanovnika.

Antičko naselje uredi

Ljudi su počeli da se naseljavaju u okolinu savremenog Ašdoda već u periodu ranog paleolita. Postoje dokazi o stalnom prisustvu ljudi u ovoj oblasti. Tada su glavna zanimanja njegovih stanovnika bili lov, sakupljanje i ribolov. U periodu pre oko 10 - 6,5 hiljada godina došlo je do prelaska na poljoprivredu i stočarstvo. Ovo područje je bilo gusto naseljeno tokom halkolita (4500 - 3500. godina pre nove ere).

Prvo utvrđeno naselje na mestu Ašdoda pojavilo se u drugoj polovini 17. veka pre nove ere. Tada je podignut Gornji grad – Hakra i Akropolj. Do 13-12. veka pre nove ere. Ašdod je bio hananski grad koji je aktivno trgovao sa Kiprom, egejskim ostrvima i drugim državama. Prvo pominjanje Ašdoda nalazi se u arhivi Ugarita i datira iz 14. veka p. n. e.^[1].

Filistejski grad uredi

U periodu 13-12 veka pre nove ere civilizacije istočne obale Sredozemnog mora napale su „Narodi mora“. Osvojili su Hetitsko kraljevstvo, Kipar, uništili Ugarit, Tir, Sidon i još neke bliskoistočne gradove. Mala grupa njih – Filistejci – upala je u Hanan. Verovatno su ovde stigli preko ostrva Krit i do tada su bili nosioci kritsko-mikenske kulture. Za razliku od stanovnika Hanana, oni su umeli da obrađuju gvožđe, imali su metalne oklope, štitove i ratna kola, kao i stajaću vojsku, i time su po vojnoj snazi znatno nadmašili Hanance. Zajedno sa Gazom, Gatom i Aškelonom, osvojili su Ašdod i učinili ga jednim od gradova filistejskog Pentapolja. Peti grad Pentapolisa, Ekron, očigledno su osnovali sami Filistejci ^{[traži se izvor]}. Ovim gradovima su upravljali nezavisni vladari - sereni, ali su po potrebi mogli zajedno da vode vojne pohode. Glavni grad pentapolisa tokom ovog perioda bila je Gaza, u kojoj se nalazio hram boga Dagona.

U 11 veku p. n. e. Ašdod je postao dominantni filistejski grad. Sve do prve polovine 8. veka p. n. e. Ašdod je glavni grad Filisteje. Grad jača i širi se. Ovde počinju da prave posebnu ašdodsku keramiku. Površina grada u ovom periodu iznosi oko 80 dunama. Pojavljuje se Donji grad. Tvrđava Tel-Mor se gradi na ušću reke Lahiš (luka Tel-Mor je izgrađena pre filistejske invazije, u 16. veku pre nove ere).

Sve do invazije Asiraca, vojni sukobi između Filistejaca i Izraelaca nisu prestajali. Vojni uspeh je pratila jedna ili druga strana. Godine 770. p. n. e. Judejski kralj Azarija izvršio je napad na Filisteje. Zauzeo je Ašdod, razorio njegove zidine i ostavio svoj garnizon u gradu^[2]. Godine 734. p. n. e. grad su osvojili Asirci pod komandom Tartana. Krajem 8. veka p. n. e. Asirski kralj Sargon II osvojio je kraljevstvo Izrael i Gazu. Godine 711. p. n. e. Ašdod je postao centar pobune protiv Asirije. Zajedno sa drugim gradovima Filisteje, kao i Judeja, Moav i Edom, Ašdod se suprotstavio Sargonu II, ali je koalicija poražena, Sargon je ugušio ustanak, potpuno uništio grad i proterao mnoge njegove stanovnike ^{[traži se izvor]}. Tvrđava Tel Mor je uništena. Tokom ovog perioda počela je izgradnja tvrđave Ašdod-Jam na obali mora.

Do kraja vladavine Ašurbanipala i posle njegove smrti 637. p. n. e. Asirija je propala i njena dominacija u regionu je prestala. Godine 625. p. n. e. grad je posle duge opsade zauzeo egipatski faraon Psamtik I. Prema grčkim izvorima, opsada je trajala 29 godina, što je apsolutni rekord u svetskoj istoriji^[3]. Savremeni istoričari su, međutim, skeptični prema ovim podacima. Godine 605. p. n. e. vavilonski kralj Nabukodonosor II razorio je Ašdod i potpuno uništio ostatke nezavisnosti filistejskih gradova. Vladari i stanovništvo grada su deportovani. Od tog trenutka Ašdod je prestao da bude filistejski grad, a njegovo stanovništvo je postalo uglavnom pridošlica.

Dalja istorija uredi

Godine 539. p. n. e. persijski kralj Kir Veliki je osvojio Vavilon, a posede Vavilona su ustupljene Persiji. Ašdod je obnovljen. Tokom narednih dvesta godina persijske vladavine, Ašdod je bio glavni grad provincije Pakhva-Ašdod. Grad je ponovo postao važna tačka pomorske trgovine. Tokom čitavog perioda ovde je kovan sopstveni novac sa natpisom „Ašdod“. Stanovnici Ašdoda govorili su hebrejskim dijalektom.

Dva veka kasnije, persijsku državu je osvojio Aleksandar Veliki. Godine 332. p. n. e. zauzeo je Izrael, uključujući Filisteju. U Ašdodu se pojavila velika grčka zajednica^[4]. Nakon Aleksandrove smrti, Ašdod je prešao u posed Ptolemeja i stekao izgled velikog grčkog grada. Od tada su to bila dva grada pobratima - lučki grad "Azotos Paralios" (Ašdodsko more), i grad u unutrašnjosti "Azotos Mesogajos" (zemlja Ašdoda). Tokom helenističkog perioda, stanovništvo grada je bilo mešano, sa malom jevrejskom zajednicom.

Godine 147. p. n. e. tokom jevrejskog ustanka protiv Seleukidskog carstva, Ašdod je zauzeo sin vođe ustanka Jonatana Makabeja iz klana Hasmonejaca. On je uništio Dagonov hram i pripojio Ašdod Judeji. Od tog trenutka u gradu je postojala velika jevrejska zajednica, koja je nestala tek nakon što su grad polovinom 7. veka nove ere osvojili Arapi.

U prvoj polovini 1. veka p. n. e. rimski general Pompej je izvršio invaziju na Palestinu. Počinje period rimske vladavine. Ašdod postaje važan lučki grad. Nakon toga, car Avgust je pripojio Ašdod Irodovom carstvu.

Godine 66. provincija Judeja se pobunila protiv Rimskog carstva. Ustanak je surovo ugušen, a Jerusalimski hram spaljen. Ašdod su uništili Rimljani tokom gušenja ustanka. Grad nije nestao, međutim, izgubio je svoj nekadašnji značaj i skoro hiljadu godina bio je malo naselje.

Arapski grad uredi

U 9.-10. veku, nakon arapske invazije, na vizantijskim temeljima izgrađena je tvrđava Minat al-Kala, koja je postala element obalnih utvrđenja zemlje. Tokom mamelučkog perioda, grad postaje prazan, a o njemu nema ni pomena. U turskom periodu, na mestu Tel Ašdoda (kopneni grad), osnovano je arapsko selo Isdud, koje je ovde postojalo do 1948. godine.

Tokom britanskog mandata, Isdud je bio važan arapski grad na obalskom autoputu koji je povezivao Jafu i Aškelon. Stanica Isdud je izgrađena na železničkoj liniji Lod-Gaza-Kairo. Godine 1948, pre proglašenja države Izrael, stanovništvo Isduda je bilo oko 8000 ljudi. U oktobru 1948. godine, tokom rata za nezavisnost, stanovništvo grada je pobeglo zajedno sa egipatskom vojskom koja se povlačila.

Izraelski grad uredi

1953. godine, u blizini ušća reke Lakiš, počela je izgradnja elektrane (sadašnji naziv je „Eškol A“). Radnici koji su bili uključeni u njegovu izgradnju tada su živeli u Rehovotu i Gederu.

Dana 1. maja 1956. ministar finansija Levi Eškol odobrio je projekat izgradnje grada na peščanim brdima u blizini drevnog Ašdoda. Prvi doseljenici su ovde stigli 25. novembra, radilo se o 22 porodice repatrijanata iz Maroka. Kasnije im se pridružila grupa egipatskih imigranata. Postepeno se radničko selo širilo. Ljudi su bili primorani da žive u barakama sa minimumom pogodnosti. Uglavnom su radili na izgradnji elektrane, sadnji drveća i u zanatskim radionicama.

Izgradnja elektrane završena je 1958. godine. Elektrana se sastojala od tri bloka: dva bloka od 50 megavata i jednog od 45 megavata (sa mogućnošću desalinizacije morske vode).

Oktobra 1959. Ašdod je dobio status lokalnog veća. Za njenog prvog šefa postavljen je Dov Gur. 14. aprila 1961. godine počela je izgradnja luke Ašdod, a u novembru 1963. izgrađena je luka. Prvi brod je u luku stigao dve godine kasnije, u novembru 1965. godine – bio je to švedski brod „Vingelgad”.

Dana 1. februara 1968. Ašdod je dobio status grada.

1989. počinje Velika imigracija iz SSSR-a. U to vreme, grad je imao 80.000 stanovnika. Između 1990. i 2001. grad je primio preko 100.000 novih imigranata.

Hamas i Islamski džihad su 11. maja 2021. lansirali stotine raketa na Ašdod i Aškelon, što je rezultiralo dvema mrtvima i više od 90 povređenima^[5]^[6]^[7]. Hamas je 15. maja ispalio rakete na luku u gradu Ašdodu^[8].