Bogota
Bogota (šp. Bogotá) je glavni grad Kolumbije[2] i kolumbijskog departmana Kundinamarka. Administrativno ima status prestoničkog okruga Kolumbije (Distrito Capital). Ona je najveći grad zemlje, i danas ima oko 6,8 miliona stanovnika[3] (8,3 miliona u širem području[3]) Bogota jedan je od svetskih gradova sa najbržim rastom. Po površini područja, Bogota je takođe najveće područje u Kolumbiji, a s nadmorskom visinom od 2.640 m zauzima treće mesto među svim svetskim glavnim gradovima, nakon La Paza (Bolivija) i Kita (Ekvador).[4]
| Bogota šp. Bogotá | |
|---|---|
Kolažni prikaz gradskih znamenitosti | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Kolumbija |
| Departman | Kundinamarka |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2017. | 8.080.734[1] |
| Aglomeracija | 8.566.926 (2009) |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 4° 35′ 56″ S; 74° 04′ 51″ Z / 4.598889° S; 74.080833° Z |
| Aps. visina | 2.640 m |
| Površina | 1.776 km2 |
  Bogota Bogota na karti Kolumbije | |
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Kulturni život grada je na visokom nivou. Bogota je poznata kao razvijeni književni centar. Ima stari univerzitet osnovan 1572. godine i mnogo biblioteka i knjižara. Mnogi je zbog toga nazivaju „američkom Atinom“.[5][6]
Istorija uredi
Bogota je ranije nosila naziv Bacatá, što na jeziku Čibča indijanaca znači zasejana polja.[7] Područje današnje Bogote je bilo središte njihove civilizacije sve do dolaska konkistadora, nakon čega je počeo nagli rast broja stanovnika. Moderno naselje iz kojeg se razvio grad Bogota osnovao je Gonzalo Himenez de Kezada 6. avgusta 1538.[8] i nazvao Santa Fe de Bogota (Santa Fé de Bogotá), po svom rodnom gradu Santa Fe te lokalnom nazivu Bacatá. Grad je 1717. postao prestonica Vicekraljevstva Nova Granada, koja se sastojala od današnjih država Kolumbije, Venecuele, Ekvadora i Paname. Bogota se, uz Limu i grad Meksiko, razvila u jedan od glavnih centara španske administracije u Americi. U to vreme je grad bio poznat pod imenom Santa Fe, dok je posle sticanja nezavisnosti 1819. njegovo ime postalo Bogota.
Godine 1810,-1811, građani Bogote podižu ustanak protiv španske vlasti i organizuju vlastitu vlast.[2] Međutim, nekoliko godina su se međusobno borili, a 1816. vlast u gradu nakratko preuzimaju španski vojnici. Napokon, 1819 godine grad oslobađaju ustanici na čelu sa Simon Bolivarom[2], nakon pobede u bici kod Bojaka. Bogota tada postaje glavni grad Velike Kolumbije[2], federalne države u čiji su sastav ulazile današnje Panama, Kolumbija, Venecuela i Ekvador. Kada se Velika Kolumbija raspala, Bogota i dalje ostaje glavni grad države Nova Granada, što će kasnije postati Republika Kolumbija.[2]
Godine 1956, Bogoti su se priključile druge susedne opštine te formiraju posebni distrikt (Distrito Especial).[9] Ustav Kolumbije iz 1991. godine je potvrdio status Bogote kao glavnog grada države s punim imenom Santafé de Bogotá,[10] te izmenio naziv distrikta u Distrito Capital (Distrikt glavnog grada). Od augusta 2000, grad se ponovno zove samo Bogota.
Prva železnička pruga je otvorena 1884, a prvi električni tramvaj 1910. U 20. veku stanovništvo Bogote se značajno uvećalo zbog velikog broja ljudi koji su bežali od građanskog rata u unutrašnjosti zemlje.
Geografija uredi
Bogota se nalazi gotovo u geografskom središtu Kolumbije, istočno od platoa Sabana de Bogota, na nadmorskoj visini od 2.640 m.[11][12] Iako se nalazi na visoravni nazvanoj sabana (doslovno savana), to je u stvari visoki plato u sklopu planinskog masiva Anda. Šire područje je nazvano Altiplano Cundiboyacense što doslovno znači „visoki plato Kundinamarka i Bojaka“. Reka Bogota protiče preko platoa praveći vodopade Tekvuendama na jugu. Pritoke reke su formirale blage doline gde se nalaze prelepa sela, sa jako razvijenom poljoprivredom i stočarstvom.
Na istoku platoa se nalaze istočni Kordiljeri. Okolna brda, koja ograničavaju širenje grada, prostiru se u pravcu jug-sever, paralelno planinama Guadalupe i Monserate. Zapadnu granicu grada predstavlja reka Bogota. Na jugu su močvare Sumapaz, dok se na severu nalaze prigradske opštine Čija i Sopo.
Klima uredi
Prosečna temperatura na platou sabana iznosi 14,0 °C,[13] uz varijacije u toku godine između 3 °C i 25 °C. U toku godine se smjenjuju kišne i sušne sezone. Najsušniji meseci su od decembra do marta, dok najviše kiše pada u aprilu i maju te od septembra do novembra. Tokom kišne sezone veoma česte su i oluje, naročito u oktobru.
Klimatski uslovi su veoma neujednačeni i dosta promenjivi zbog efekata El Ninja i La Ninja, koji su naročito izraženi u području Tihog okeana, a za koje se smatra da su odgovorne za nagle klimatske promene. Čak i pored ove činjenice, tokom cele godine je relativno hladno tokom dana, dok je noću veoma hladno zbog čestog vetra.
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 26,4 (79,5) |
25,2 (77,4) |
26,6 (79,9) |
24,4 (75,9) |
25,0 (77) |
28,6 (83,5) |
25,0 (77) |
23,3 (73,9) |
26,0 (78,8) |
25,1 (77,2) |
25,6 (78,1) |
24,4 (75,9) |
28,6 (83,5) |
| Maksimum, °C (°F) | 20,2 (68,4) |
20,3 (68,5) |
19,4 (66,9) |
20,1 (68,2) |
19,0 (66,2) |
19,2 (66,6) |
18,6 (65,5) |
18,8 (65,8) |
19,2 (66,6) |
19,5 (67,1) |
19,6 (67,3) |
19,9 (67,8) |
19,6 (67,3) |
| Prosek, °C (°F) | 14,3 (57,7) |
14,5 (58,1) |
14,9 (58,8) |
14,9 (58,8) |
15,0 (59) |
14,5 (58,1) |
14,6 (58,3) |
14,1 (57,4) |
14,3 (57,7) |
14,3 (57,7) |
14,4 (57,9) |
14,6 (58,3) |
14,4 (57,9) |
| Minimum, °C (°F) | 7,6 (45,7) |
8,4 (47,1) |
9,5 (49,1) |
9,7 (49,5) |
9,7 (49,5) |
9,5 (49,1) |
9,2 (48,6) |
8,9 (48) |
8,7 (47,7) |
9,0 (48,2) |
9,2 (48,6) |
8,0 (46,4) |
9,0 (48,2) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −1,5 (29,3) |
−5,2 (22,6) |
−0,4 (31,3) |
0,2 (32,4) |
0,2 (32,4) |
1,1 (34) |
0,4 (32,7) |
0,4 (32,7) |
0,3 (32,5) |
1,8 (35,2) |
0,5 (32,9) |
−1,1 (30) |
−5,2 (22,6) |
| Količina padavina, mm (in) | 50 (1,97) |
68 (2,68) |
91 (3,58) |
135 (5,31) |
120 (4,72) |
54 (2,13) |
35 (1,38) |
45 (1,77) |
70 (2,76) |
137 (5,39) |
127 (5) |
81 (3,19) |
1,012 (39,84) |
| Dani sa kišom (≥ 1 mm) | 9 | 12 | 14 | 18 | 19 | 17 | 15 | 14 | 16 | 21 | 16 | 11 | 181 |
| Relativna vlažnost, % | 75 | 76 | 75 | 77 | 77 | 75 | 74 | 74 | 75 | 76 | 77 | 76 | 76 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 156 | 128 | 107 | 88 | 83 | 94 | 114 | 117 | 109 | 96 | 103 | 138 | 1.328 |
| Izvor: Instituto de Hidrología, Meteorología y Estudios Ambientales (IDEAM)[14] | |||||||||||||
Urbani izgled uredi
Bogota ima preko hiljadu lokalnih zajednica i naselja, veoma različitih po izgledu i razvijenosti. Područja višeg ekonomskog statusa su većinom locirana na severu i severoistoku grada, bliže obroncima istočnih Kordiljera. Siromašnije četvrti se većinom nalaze na jugu i jugoistoku, dok su u centru grada te na zapadu i severozapadu zajednice u kojima živi pretežno stanovništvo iz srednje klase. Uži centar grada je organizovan sa tipičnom središnom tačkom u vidu trga, što je karakteristično za mnoga naselja koja su osnovali Španci. Kasnije se grad postepeno se razvijao, dobijajući današnji moderni izgled. Glavne ulice u Bogoti se uglavnom pružaju u smeru sjever-jug, a nedavno je promenjen i način imenovanja i numerisanja zgrada, tako da su sve ulice dobile imena i brojeve u skladu s veličinom ulice, od glavnih avenija do lokalnih cesti.
Od brojnih manjih gradova u blizini Bogote, najznačajniji su Čija, La Kalera, Čoači, Čipake, Soača, San Antonio del Tekendama, Moskera i Kota.
Stanovništvo uredi
| 1938. | 1951. | 1964. | 1973. | 1985. | 1993. | 1999. | 2005. | 2010. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 325.650 | 715.250 | 1.697.311 | 2.855.065 | 4.236.490 | 5.484.244 | 6.276.428 | 7.185.889 | 7.363.782 |
Najveći grad i grad s najvećim brojem stanovnika u Kolumbiji, Bogota ima 7,9 stanovnika u gradskom području (popis 2005),[15] s gustinom naseljenosti od oko 3912 stanovnika po kvadratnom kilometru. Danas se broj stanovnika procenjuje da je oko 7,3 miliona u užem i 8,6 miliona stanovnika u širem gradskom području. Samo 15.810 ljudi nalazi se u ruralnim područjima Kapital distrikta. 47,5% stanovništva su muškarci a 52,5% žene. Grad ima najnižu stopu nepismenosti u zemlji koja iznosi samo 4,6% stanovništva starijeg od 5 godina.
Javne usluge imaju visoku pokrivenost, jer 99,5% domaćinstava ima električnu energiju, dok je 98,7% spojeno na gradski vodovod i 87,9% ima telefonski priključak. Međutim, u izradi je projekat strategije za smanjenje siromaštva i nejednakosti stanovništva, a podaci iz 2005 godine pokazuju da je grad imao 32,6% siromašnih (ljudi koji žive sa manje od 2,0 US$ dnevno).
U Bogoti, kao i u ostatku države, ubrzava se proces urbanizacije, ne samo zbog industrijalizacije, budući da su složeni politički i društveni razlozi, poput siromaštva i povećane stope kriminala doveli do migracija iz ruralnih u urbana područja tokom 20. veka. To je dovelo do eksponencijalnog rasta stanovništva u urbanim područjima i širenja gradskih područja gde žive siromašni u svojoj okolini. Dramatični primer za to je broj raseljenih osoba koje su stigle u Bogotu. Prema podacima kolumbijskog Biroa za ljudska prava (CODHES), u periodu od 1999-2005 265.921 osoba[16] je došla u Bogotu kao rezultat raseljavanja, što čini oko 3,8% ukupnog stanovništva Bogote. Većina je raseljenog stanovništva živi u naseljima Siudad Bolivar, Kenedi, Usme, i Bosa.
Sastav gradskog stanovništva je dosta mešovit, uz najveći udeo stanovništva meleza (mešavine evropskih doseljenika i domorodačkog indijanskog stanovništva) te brojnih belaca španskog, italijanskog, francuskog, nemačkog porekla i drugih. Postoji vrlo veliki broj stanovništva, poreklom sa Bliskog istoka, uglavnom od Libanaca i sirijskih imigranata. Crnačkog stanovništva, poreklom od afričkih robova je znatno manje u odnosu na gradove na obali gde je u prošlosti dolazilo veliki broj robova iz Afrike.
Ranije su čelnici grada vodili javne kampanje s ciljem smanjenja visoke stope kriminala u gradu. Po službenim podacima administracije distrikta, u poslednjih 10 godina smanjen je broj nasilnih smrti sa 89,4 na 100.000 stanovnika u toku 1996. godine na 37,9 u 2005 godini, što iznosi smanjenje od 57,6%, a broj stanovnika je u istom periodu porastao za više od 25%. Od svih nasilnih smrti, 62,8% su bila ubistva, 20,5% su bila uzrokovana saobraćajnim nesrećama, a od svih ubijenih i poginulih osoba 85,1% su muškarci a 14,9% žene.
Sredinom 1990-ih Bogota je bila grad s gotovo najviše kriminalnih dela na svetu.[17] Samo u 1993. godini imala je 4.352 ubistava i stopu od 80 ubistava na 100.000 stanovnika.[18] Međutim, sprovođenjem mera sigurnosne politike, usvojene 1995 godine pod nazivom Communidad Segura (špan. Sigurna zajednica) značajno je smanjen broj kriminalnih dela, tako da je danas Bogota daleko ispred Karakasa i Ria po broju ubistava, a može se meriti s gradovima poput Atlante i Filadelfije u SAD.
Vlada uredi
Bogota je glavni grad Republike Kolumbije i sedište zakonodavnih tela države, Vrhovnog suda Kolumbije, središte izvršne Vlade i rezidencija predsednika Republike.[19] Gradonačelnik i Općinsko veće se biraju na izborima.
Grad je podeljen na 20 lokalnih zajednica: Usaken, Čapinero, Santa Fe, San Kristobal, Usme, Tunjuelito, Bosa, Kenedi, Fontibpn, Engativa, Suba, Barios Unidos, Teusakijo, Los Martires, Antonio Narinjo, Puente Aranda, La Kandelarija, Rafael Uribe Uribe, Siudad Bolívar i Sumapaz. Svaka od njih ima vlastitu administraciju koja se također bira na izborima, a čini je lokalno veće sa ne manje od sedam članova. Gradonačelnik postavlja lokalne načelnike na predlog nadležnih lokalnih upravnih odbora.
Privreda uredi
Uprkos svojoj planinskoj izolaciji, Bogota se razvila u industrijski grad (metaloprerađivačka, hemijska, tekstilna, industrija kože i obuće i prehrambena industrija). Osim toga što se u njenoj blizini nalazi važno nalazište smaragda, ima i dobro razvijeno zlatarstvo.
Bogota je najveći ekonomski centar u Kolumbiji (slede Medeljin, Kali i Barankilja), a jedan je i od najvažnijih u Latinskoj Americi. Bruto domaći proizvod Bogote iznosi 86 milijardi, američkih dolara gotovo četvrtina ukupnog BDP-a države[20], te je na petom mestu od svih gradova u Južnoj Americi. Većina kompanija u državi ima sedište u Bogoti, a ovde se nalazi i sedište glavne berze.[21] Bogota je takođe i jedno od glavnih središta za uvoz i izvoz robe za Kolumbiji i Andsku zajednicu u Latinskoj Americi.
Saobraćaj uredi
Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Gradovi partneri uredi
Partnerski gradovi uredi
Reference uredi
- ^ „Estimaciones de Población 1985 – 2005 y Proyecciones de Población 2005 – 2020 Total Municipal por Área (estimate)”. Departamento Administrativo Nacional de Estadística. Pristupljeno 10. 2. 2017.
- ^ a b v g d Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 154. ISBN 86-331-2075-5.
- ^ a b Censo general (2005), DANE, 2005 (jezik: španski)
- ^ „Elevation of major cities, 2747.com, 2008”. Arhivirano iz originala 01. 08. 2017. g. Pristupljeno 30. 07. 2017.
- ^ „Consulta de la Norma:”. www.alcaldiabogota.gov.co. Pristupljeno 19. 6. 2017.
- ^ „Bandera, Escudo e Himno de Bogotá - Instituto Distrital de Turismo”. bogotaturismo.gov.co. Arhivirano iz originala 5. 3. 2017. g. Pristupljeno 19. 6. 2017.
- ^ Arias, S., Meléndez, M. (2002). Mapping Colonial Spanish America: Places and Commonplaces of Identity, Culture and Experience. Bucknell University Press. ISBN 978-0-8387-5509-9.
- ^ Henderson et al. 2000, str. 61
- ^ Programa Ciudades hermanas, stranica grada Miami Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. septembar 2007) (jezik: španski)
- ^ „Los Nombres de Santafé y Bogotá, Alcaldía Mayor de Bogotá, 2008”. Arhivirano iz originala 27. 9. 2007. g. Pristupljeno 30. 7. 2017.
- ^ „Bogotá Distrito Capital, CORFERIAS”. Arhivirano iz originala 27. 9. 2014. g. Pristupljeno 30. 7. 2017.
- ^ „Bogotá una ciudad Andina” (na jeziku: Spanish). la Alcaldía Mayor de Bogotá. Arhivirano iz originala 25. 06. 2013. g. Pristupljeno 19. 11. 2010.
- ^ Respuestas fisiológicas de los niños al ejercicio ante las variaciones climáticas en Bogotá[mrtva veza], Universidad Pedagógica Nacional, 2008
- ^ „Promedios 71-00” (na jeziku: Spanish). IDEAM. Arhivirano iz originala 17. 10. 2015. g. Pristupljeno 18. 10. 2011.
- ^ "Censo general (2005)", DANE, 2005
- ^ Municipios de llegada (1999—2005), CODHES Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. april 2009) (jezik: španski)
- ^ Bogotá's lesson in crime fighting" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. novembar 2018), Comunidad Segura. 2005.
- ^ Seguridad, ciudadanía y políticas públicas en Bogota Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. jun 2009), IRG
- ^ Bogotá se consolida como centro para la inversión extranjera Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. jul 2011), Alcaldía Mayor de Bogota, 2007.
- ^ Corportamiento del comercio, SDP, 2007.
- ^ El modelo de la ciudad de Bogota DC, Alcaldia Mayor de Bogota, 2007.
Literatura uredi
- Henderson, James D.; Delpar, Helen; Brungardt, Maurice Philip; Weldon, Richard N. (2000). A reference guide to Latin American history. M.E. Sharpe. str. 61. ISBN 978-1-56324-744-6. Pristupljeno 5. 8. 2011.
- Correal Urrego, Gonzalo. 1990. Evidencias culturales durante el Pleistocene y Holoceno de Colombia – Cultural evidences during the Pleistocene and Holocene of Colombia. Revista de Arqueología Americana 1. 69-89. Accessed 8. 7. 2016..
- Argüello García, Pedro María. 2015. Subsistence economy and chiefdom emergence in the Muisca area. A study of the Valle de Tena (PhD), 1-193. University of Pittsburgh. Accessed 8. 7. 2016..
- Francis, John Michael. 1993. "Muchas hipas, no minas" The Muiscas, a merchant society: Spanish misconceptions and demographic change (M.A.), 1-118. University of Alberta.
- Cooper, Jago, and Carl Henrik Langebaek. 2013. The Lost Kingdoms of South America – Episode 3 – Lands of Gold. Accessed 14. 7. 2016..
- Gamboa Mendoza, Jorge. 2016. Los muiscas, grupos indígenas del Nuevo Reino de Granada. Una nueva propuesta sobre su organizacíon socio-política y su evolucíon en el siglo XVI – The Muisca, indigenous groups of the New Kingdom of Granada. A new proposal on their social-political organization and their evolution in the 16th century. Museo del Oro. Accessed 8. 7. 2016..
- Boada Rivas, Ana María. 2006. Patrones de asentamiento regional y sistemas de agricultura intensiva en Cota y Suba, Sabana de Bogotá (Colombia) – Regional settlement patterns and intensive agricultural systems in Cota and Suba, Bogotá savanna (Colombia), 1-181. Banco de la República. Accessed 8. 7. 2016..
- Broadbent, Sylvia M.. 1968. A prehistoric field system in Chibcha territory, Colombia. Ñawpa Pacha: Journal of Andean Archaeology 6. 135-147.
- Izquierdo Peña, Manuel Arturo. 2014. Calendario Muisca – Muisca calendar. Accessed 8. 7. 2016..
- Daza, Blanca Ysabel. 2013. Historia del proceso de mestizaje alimentario entre Colombia y España – History of the integration process of foods between Colombia and Spain (PhD), 1-494. Universitat de Barcelona.
- Ocampo López, Javier. 2013. Mitos y leyendas indígenas de Colombia – Indigenous myths and legends of Colombia, 1-219. Plaza & Janes Editores Colombia S.A..
- Ocampo López, Javier. 2007. Grandes culturas indígenas de América – Great indigenous cultures of the Americas, 1-238. Plaza & Janes Editores Colombia S.A..
- Groot, Ana María. 2014 (2008). Sal y poder en el altiplano de Bogotá, 1537–1640, 1-174. Universidad Nacional de Colombia.
- Francis, John Michael. 2002. Población, enfermedad y cambio demográfico, 1537–1636. Demografía histórica de Tunja: Una mirada crítica. Fronteras de la Historia 7. 13-76.
