Bombaši u Narodnooslobodilačkom ratu

Bombaši u Narodnooslobodilačkom ratu su bili borci dobrovoljci, uglavnom članovi Komunističke partije Jugoslavije i SKOJ-a, organizovani u svim delovima oružanih snaga Narodnooslobodilačkog pokreta i obučeni za izvršavanje borbenih zadataka ručnim bombama. U uslovima brojčane i tehničke nadmoći neprijatelja, oni su svojim učinkom zamenjivali vatru minobacača i artiljerije, naročiti u prvoj godini rata.

Spomenik učesnicima borbe u Ljigu, septembra 1941, rad vajara Ota Logoa.

Spomenik „Bombaš“ u Gradskom parku u Zemunu, rad vajara Vanje Radauša.

U sastavu udarnih grupa na okupiranoj teritoriji napadali su neprijateljsku živu silu i tehniku. U Nišu su 2. avgusta 1941. godine napali nemačke oficire u hotelu „Park“, u Zagrebu 4. avgusta 1941. su ranili 28 ustaša, u Split 9. novembra 1941 24 italijanska vojnika i oficira. Slične akcije su izveli i u drugim gradovima i mestima.

U jedinicama su delovali stalno u svim borbama, naročito u napadu na naseljena mesta, na neprijateljske otporne tačke, tenkove i u probojima obruča. Neprijateljskim položajima prilazili su prikriveno, sa vatrenom zaštitom ili bez nje, napadali iz kratkog odstojanja ili neposredno, bacali bombe i uništavali ili neutralisali neprijatelja. Bombe su ubacivali kroz puškarnice, prozore, vrata, otvore na krovu, niz stepeništa zgrada. Poznato je njihovo dejstvo u napadu i borbama za Berane, Ljig i Krupanj, 1941. godine; Livno, 1942. godine; Bijeljinu, Tuzlu, Garešnicu i Banjaluku.

U napadima noću u grupama od 5 do 10 boraca, kretali su ispred jedinica i iznenada udarali na najjače delove neprijateljske odbrane te omogućavali uspeh cele akcije. Delovali su u proboju iz okruženja, kao u bici na Kozari 1942. godine i bici na Sutjesci 1943. godine, naročito na Ljubinom grobu i Barama. Pri pohodu u Štajersku grupa oficira bombaša 14. divizije NOVJ probila je 1944. obruč Nemaca u rejonu Sveti Duh. Pri forsiranju Neretve, za vreme Četvrte neprijateljske ofanzive, 7/8. marta 1943. godine, bombaška je grupa prešla reku, likvidirala neprijatelja i stvorila početni mostobran.

Smelim i iznenadnim dejstvom zauzimali su artiljeriju (Kozara u junu 1942, Tuzla u oktobru 1943. i januaru 1944). Delovali su u svim zasedama, naročito protiv motorizovanih kolona i u prepadima. Često su izvršavali zadatke artiljerijske pripreme, prateće artiljerije i oruđa za neposredno gađanje.

Masovna pojava bombaša rezultat je narodnooslobodilačkog i revolucionarnog karaktera NOR-a i njegovih oružanih snaga. Zato se obuci bombaša poklanjala posebna pažnja. Vrhovni komandant NOV I POJ Josip Broz Tito je u oktobru 1941. godine u Planu nastave, „Uputstva kako se drži — brani oslobođeni teritorij“ i „Uputstva kako se osvaja i oslobađa naseljeno mesto“ obradio pitanje obuke i upotrebe bombaškog odeljenja.

U svim radionicama NOP-a tokom celog NOR-a proizvodile su se ručne bombe. Svojom vanrednom hrabrošću, i svešću, bombaši su stekli veliki ugled u jedinicama i narodu. Mnogi su među njima proglašeni narodnim herojima Jugoslavije.

Vidi još

• Marija Bursać
• Boško Buha
• Stojan Grujičić Jaruga
• Savo Jovanović Sirogojno
• Vojin Paleksić
• Bogoljub Čukić
• Tomica Španović
• Bombaši (film)

Literatura

• Tekst potpukovnika Radeta Guberine u Enciklopediji Jugoslavije JLZ Zagreb 1982.