Karpatska Srbija

Karpatska Srbija je regija (oblast) u istočnoj Srbiji. Prema hijerarhiji geografskih regija ona predstavlja subregiju mezoregije Istočna Srbija odnosno Planinsko-kotlinsko-dolinske makroregije.

Karpatska Srbija ograničena je Đerdapskom klisurom na severu, srpsko-bugarskom granicom na istoku, linijom Stara planina-Tupižnica-Rtanj-Rožanj na jugu odnosno razvođem prema regiji Veliko Pomoravlje i rasedno-erozivnim odsekom koji odvaja Homolje i Zvižd (u sastavu Karpatske Srbije) od Stiga i Braničeva. Ovaj odsek pruža se od Golupca, preko ždrela Mlave i zapadnom stranom Beljanice, Kučaja, Babe i Samanjca.

Fizičko-geogarfske odlike

Reljef

Reljef regije veoma je složen i raznovrstan. Na njenom prostoru ima tektonskih, paleoabrazionih, fluvijalno-denudacionih, kraških, eolskih, paleovulkanskih oblika reljefa.

Glavni morfološki elementi reljefa su Đerdapska klisura i planine između kojih su spuštene kotline. Najpoznatije planine u regiji su: Beljanica, Crni vrh, Kučaj, Rtanj, Tupižnica, Deli Jovan i dr. Od kotlina treba pomenuti Crnorečku, Zaječarsku, Homoljsku, Zvišku itd.

Reke Karpatske Srbije izdubile su veliki broj klisura i kanjonskih dolina. Poznate klisure su Kaonska (reka Pek), Ribarsko-gornjačka (reka Mlava), klisure Resave, Ravanice, Crnice, Jovanovačke reke, Timoka i dr. Crni Timok ima kompozitnu dolinu sa 3 kotline i 2 klisure. Klisure Crnog Timoka su Jablanička (21 km) i klisura Baba Jona (22 km). U Ribarsko-Gornjačkoj klisuri nalazi se Krepoljinsko proširenje.

Kanjonske doline imaju Resava, Demizlok (Lazareva reka), Radovanska reka, rečica Suvi do. Lazarev kanjon predstavlja najužu kanjonsku dolinu Istočne Srbije. Njegova širina na pojedinim mestima iznosi samo 7 m. U reljefu regije postoji veliki broj presedlina i prevoja koji su iskorišćeni za prolazak puteva i pruga koji povezuju susedne kotline. Najpoznatije presedline su Čestobrodica i Kadibogaz (575 m). Čestobrodica se nalazi između Kučaja i Samanjca i kroz nju prolazi put koji spaja Paraćin i Zaječar. Kadibogaz nalazi se u severnom delu Stare planine i najpogodniji je granični prelaz od Zaječara i Knjaževca ka Belogradžiku.

Kraški oblici reljefa pogotovo su razvijeni na krečnjačkim planinama regije. Ovaj kraj poznat je po zagaćenom krasu. Nema kraških polja a javljaju se prostranije uvale (Rečke i Busovata na Beljanici odnosno Brezovica, Igrište, Nekudovo, Torovište na Kučaju). U planinama se javljaju i zatvorene (slepe) doline. Posebna odlika regije su pećine. Na planini Beljanici poznato je preko 150 podzemnih kraških oblika. Najpoznatije pećine na nivou regije su Bogovinska, Dubočka, Ceremošnja, Zlotska, Ravanička, Vernjikica. Poznate beljaničke pećine su Velika Atula, Vlaška, Radoševa, Divljakovačka itd. Još jedna osobenost kraškog reljefa su prerasti. Poznate su: na reci Zamni, blizu Plavne; na pritoci Šaške kod Majdanpeka; prerast Samar na rečici Perast; Osanička prerast; Vratnjanske prerasti (Mala, Velika i Suva). Karakteristične su jame snežnice i ledenice na Kučaju a poznata je Zla ledenica kod Ravne reke. Dublje jame su Mihjalova jama na Kučaju i Ivkov ponor (ponor Rečke).

Paleovulkanska kupa Tilva Njagra

U geološko-morfološkoj strukturi ističe se Crnorečki eruptivni i vulkanski kraj predstavljen timočkim andezitskim masivom koji je sa Kratovsko-zletovskim krajem, u današnjoj Makedoniji, bio poprište najjače vulkanske aktivnosti na ovim prostorima. Najistaknutija paleovulkanska kupa Srbije nalazi se ovde. To je kupa Tilva Njagra.

Eolski reljef zastupljen je uz desnu stranu Dunava, u Krajini i Ključu (Radujevačka i Kobišnička peščara).

Urvanja zemljišta ima na strmijim stranama u jezerskim sedimentima. U krečnjacima kod Žagubice javljaju se fosilni urnisi.

Negotinska krajina najniži je kontinentalni deo Srbije sa ušćem Timoka na 28 m nadmorske visine.

Galerija

• 
  Osanička reka
• 
  Klisura Osaničke reke
• 
  Prerast Kasonje (Osanička reka)