Kork

Kork
engl. *Cork*, ir. *Corcaigh*
Kork; engl. Cork, ir. Corcaigh
	Znamenitosti Korka
	Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Republika Irska
Pokrajina	Manster
Okrug	Grad Kork
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
—	119.418
— gustina	3.201,55 st./km2
Aglomeracija	274.000
Geografske karakteristike
Koordinate	51° 53′ 50″ S; 8° 28′ 36″ Z / 51.89710° S; 8.47680° Z
Aps. visina	10 m
Površina	37,3 km2
	Kork Kork na karti Irske
Pozivni broj	+353 21
Registarska oznaka	C
Veb-sajt
	corkcity.ie

Kork (engl. Cork, ir. Corcaigh) je drugi po veličini i značaju grad u Republici Irskoj i najveći grad južne trećine ostrva i pokrajine Manster. U okviru grada u upravnim granicama živi blizu 120 hiljada stanovnika, dok na širem području grada živi oko 275 hiljada stanovnika. Kork je istovremeno i samostalni gradski okrug u okviru države, budući da ima zvanje velegrada.

Prirodni uslovi uredi

Grad Kork se nalazi u južnom delu irskog ostrva i Republike Irske i središte je istorijske pokrajine Manster. Grad je udaljen 250 kilometara jugozapadno od Dablina.

Reljef: Kork se nalazi u ravničarskom području, koje u severnom delu grada prelazi u pobrđe. Nadmorska visina središnjeg dela grada je oko 10 m, ali u severnom delu ona dostiže i 70 m.

Klima: Klima u Korku je umereno kontinentalna sa izrazitim uticajem Atlantika i Golfske struje. Stoga grad odlikuje blaga i veoma promenljiva klima. Godišnja količina padavina je oko 1.200 mm/m².

Vode: Kork se nalazi u zaleđu Korškog zaliva, jednog od najboljih prirodni luka na ostrvu. Grad se obrazovao blizu ušća reke Li u zaliv, na mestu gde ona pravi prostrano rečno ostrvo, koje je „srce“ grada.

Istorija uredi

Ulica sv. Patrika, glavna u gradu

Ulica u okviru pešačke zone Korka

Kork je izvorno bio monaška naseobina, koju je osnovao sveti Finbar u 6. veku. Postao je grad negde između 915. i 922. godine, kada su Vikinzi osnovali trgovačku luku na datom mestu. Kork je, poput Dablina, bio važno trgovačko središte prema skandinavskim zemljama.

Grad je u prošlosti bio opasan zidinama, još i danas postoje očuvani dijelovi zidina. Većim dijelom srednjega vijeka, Kork je bio isturena predstraža staroengleske kulture usred uglavnom neprijateljski raspoloženih gelskih sela u okolini, odsječen od engleskih vlastodržaca koji su stolovali u „Palu“ kod Dablina.

Gelski i škotsko-normanski feudalci iz okoline, naplaćivali su građanima „Crni porez“, u zamjenu za nenapadanje i mir. Moćne feudalne porodice jugozapadne Irske tog vremena bile su „Ficdžerald“, „Mekarti“ i „Beri“. Gradom Korkom upravljalo je pak 12-15 bogatih trgovačkih porodica, koje su se bogatstvo stekli trgujući sa kopnenom Evropom, - posebno izvozivši vunu, uvozivši so, gvožđe i vino (većim dijelom tajnim kanalima). Od sve te trgovačke elite, samo je porodica Ronin bila irsko-galskog porijekla.

Srednjovjekovni Kork imao je oko dve hiljade stanovnika. Grad je pretrpeo težak udarac 1349. godine, kada je gotovo polovina mještana pomrla od kuge. 1491. godine Kork je uvučen u engleski Ratovi ruža, tada je Perkin Vorbek pretendent na engleski prijesto, uspeo pridobiti deo građana Korka u svom nastojanju da sruši Henrika VII. Među njima je bio i gradonačelnik Korka. Oni su s Vorbekom otišli u Englesku, ali nakon gušenja pobune, su svi uhvaćeni i pogubljeni. Zbog tog događaja Kork je zaradio epitet „buntovnički grad“ ili „hajdučki grad“, i to traje do danas.

U jednom zapisu iz 1577. godine govori se o Korku kao četvrtom gradu Irske, koji je, jako isprepadan zlim susjedima i irskim odmetnicima, tako da njegovi građani ni ne izlaze iz gradskih vrata, i toliko su nepovjerljivi prema svima da se isključivo žene među sobom, tako da je cijeli grad u rodbinskom odnosu.

„Gradsku povelju“ (gradska prava) Korku je dao još kralj Jovan bez Zemlje 1185. godine. Uloga gradonačelnika počela se primjenjivati u Korku nakon kraljevske povelje iz 1318. godine, ta titula je 1900. godine, preimenovana u u „Gospodar gradonačelnik“ za vrijeme posjete tadašnje britanske kraljice Viktorije gradu Korku.

U Irskom ratu za nezavisnost središte Korka nastradalo je u požarima koje su izazvale paravojne jedinice „Blek i tens“ (protivničke monarhističke snage) za vrijeme žestokih borbi u gradu između irskih ustanika i britanskih snaga. Tokom Irskog građanskog rata, Kork su izvjesno vrijeme držale pod svojom upravom snage protivnika Anglo-irskog sporazuma, a grad su potom zauzele jedinice Irske vojske (pristalice Anglo-irskog sporazuma u napadu s mora.

Poslednje tri decenije Kork je zabeležio nagli razvoj i rast. Sve je to krunisano dobijanjem zvanja Evropske prestonice kulture 2005. g.

Stanovništvo uredi

Prema poslednjim procenama iz 2011. godine. Kork je imao blizu 120 hiljada stanovnika, što je za svega 50% više nego pre jednog veka. Poslednjih godina broj stanovnika u gradu stagnira, ali su zato predgrađa sa visokom stopom rasta. Šire gradsko područje Korka ima oko 275 hiljada stanovnika.

Stanovništvo Korka je do pre dve decenije bilo bilo gotovo isključivo etnički irsko. Međutim, brojni useljenici iz stranih zemlja izmenili su sastav stanovništva, pa je danas stanovništvo prilično šaroliko.

Privreda uredi

Kork je bio tradicionalno industrijsko, lučko i trgovačko središte. Najvažnija industrija nekad je bila pivarska, a danas je industrija lekova.

Poslednjih decenija gradska privreda se mahom zasniva na poslovanju, trgovini i uslugama. Takođe, poslednjih godina turizam postaje sve važnija delatnost u gradu.

Znamenitosti uredi

Kork poseduje staro gradsko jezgro, koje je više puta obnavljano usled sukoba i nije preterano vredno. I pored toga, to je živopisan deo grada sa mnogo starih zdanja, crkava, trgova sa prodavnicama i pabovima. Najprivlačnija celina je oko Ulice sv. Patrika, glavne pešačke ulice grada sa mnogo trgovačkih i ugostiteljskih radnji.

Od pojedinačnih građevina potrebno je spomenuti: