Крунисање краља Петра I (film)
Krunisanje kralja Petra I Karađorđevića odnosno Krunisanje kralja Petra I Karađorđevića i Putovanje kroz Srbiju, Novi Pazar, Crnu Goru i Dalmaciju je naziv za dokumentarno-reportažni film koji su snimili Britanci Arnold Mjur Vilson i Frenk Storm Meteršo septembra i oktobra 1904. godine a povodom krunisanja novog srpskog kralja Petra I Karađorđevića u Beogradu glavnom gradu Kraljevine Srbije. Film je prvi put prikazan u Ujedinjenom Kraljevstvu, u okviru predavanja o Srbiji Arnolda Vilsona, koji je ujedno bio i počasni srpski konzul u Šefildu. Beogradska premijera filma održana je u Kraljevskom Srpskom narodnom pozorištu aprila 1905. godine, u prisustvu kralja Petra I, kraljevske porodice, članova vlade, diplomatskog kora i drugih zvanica. Ovaj film je danas najstariji sačuvani filmski dokument na Balkanu. Krunisanje kralja Petra I Karađorđevića je najstariji sačuvan filmski dokument o srpskom narodu, kao i drugih susednih naroda, film se vodi na listi filmske građe koju je ustanovljena na osnovu odluke Vlada Srbije od izuzetnog značaja pod rednim brojem jedan. Film je ušao u istoriju svetske kinematografije, jer je u njemu među prvima primenjena klasična demonstracija tehnika saopštavanja neke vesti u filmu.
| Krunisanje kralja Petra I | |
|---|---|
.jpg) Scena iz filma | |
| Izvorni naslov | Krunisanje kralja Petra I Karađorđevića i Putovanje kroz Srbiju, Novi Pazar, Crnu Goru i Dalmaciju |
| Žanr | dokumentarni film reportaža |
| Producent | Frenk Storm Moteršo |
| Producentska kuća | Šefild Foto Kompani  Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Godina | 1904. |
| Trajanje | 55 minuta (restauriran film) |
| Zemlja | Kraljevina Srbija |
| Jezik | nemi film |
| IMDb veza | |
Nastanak filma uredi
Kraljevina Srbija se nakon majskog prevrata 1903. u kojem su ubijeni kralj Aleksandar Obrenović i kraljica Draga našla pod sankcijama velikih sila. Tada je došlo do promena dinastija, Obrenovići su zamenjeni Karađorđevićima, a krunisanje kneza Petra I Karađorđevića zakazano je 21. septembra 1904. godine (8. septembra po starom kalendaru) Počasni srpski konzul iz Šefilda Arnold Mjur Vilson, advokat, novinar i fotograf, bio je pozvan da prisustvuje ceremoniji krunisanja Petra I Karađorđevića u Beogradu. Konzul Vilson želeo je da snimi ceremoniju krunisanja pa je u Srbiju poveo snimatelja Frenka Storma Meteršoa iz Šefild foto kompanije.
Opis uredi
Prvi scene filma prikazuju okupljanje naroda u centru prestonice uoči same ceremonije krunisanja. U kadrovima koje je Meteršo snimio na ulici mogu se videti muškarci u građanskim odelima i žene u svečanim haljinama sa šeširima, seljaci u narodnim nošnjama, kao i poslednje pripreme vojnika za paradu. Stručnjaci Etnografskog muzeja u Beogradu su nakon ekspertize filma odnosno pregledom kadrova u kojima se pojavljuju seljaci u narodnim nošnjama ustanovili na osnovu nje da su na ceremoniji krunisanja došli seljaci iz svih krajeva Kraljevine Srbije, sa Kosova i Makedonije iz Otomanske imperije, Crne Gore, Bosne, Srema, Banata i Slavonije. U drugom delu filma snimljeni su kadrovi svečane vojne parade, koju pozdravlja narod na ulici okićene prestonice, prolazak kralja Petra I na belom konju sa krunom na glavi koji se, nakon krunisanja u Sabornoj crkvi uputio ka Topčideru. U trećem delu filma snimljene su scene Beogradske tvrđave, pristaništa ne kome se mogu videti trgovci i najamni radnici, prolazak parobroda rekom Savom, kao i sremska ravnica prema Zemunu. U četvrtom delu filma snimljeni su kadrovi vojnih manevara na Banjičkom polju tada blizu Beograda. U ovom delu snimljene su scene na kojoj se vidi okupljanje naroda, svečana tribina na kojoj se nalaze kraljevska porodica, članovi vlade, diplomatski kor i druge ugledne zvanice, defile vojničkih trupa, kralj Petar I na nemirnom belom konju i dr.
Nakon Beograda Vilson i Meteršo su posetili i snimili manastir Žiču u kome je nakon krunisanja izvršeno miropomazanje kralja Petra I, potom su snimili manastir Studenicu, pijačni dan u Kraljevu, vršidbu žita sa konjem u Raškoj. Konzul Vilson i Meteršo nakon ovog kreću na put ka domovini, gde su tom prilikom snimili mehansku avliju u Novom Pazaru koji se tada nalazio u Otomanskoj imperiji, glavnu ulicu u Andrijevici i prolazak crnogorskih trupa na Cetinju. Kadrovi snimljeni u Dalmaciji prikazuju gradove Šibenik i Zadar.
Istorija filma uredi
Po povratku u Britaniju, decembra 1904. konzul Vilson film je prvi put prikazao publici u Londonu tokom svog predavanja o Srbiji. Naredne godine, 10. aprila 1905. film je imao premijeru u Kraljevini Srbiji koja je održana u Kraljevskom Srpskom narodnom pozorištu u Beogradu na kojoj su prisustvovali kralj Petar I, članovi kraljevske porodice i vlade, diplomatski kor i ostale visoke zvanice. U Malom žurnalu od 19. aprila 1905. zapisano je u novinskom članku da je film prikazan posle predstave „Mali lord“ i da je projekcija filma trajala 15 minuta. Nakon više od tri decenije film u Britaniji pronalazi i otkupljuje srpski i jugoslovenski diplomata i književnik Vojislav Jovanović Marambo 1937. godine. Tokom te iste godine Jovanović film prikazuje na zatvorenoj projekciji svojim prijateljima u Beogradu. Nakon Drugog svetskog rata književnik Vojislav Jovanović zaveštao je u testamentu film Patrijaršiji Srpske pravoslavne crkve. Međutim, Jovanovićev prijatelj i kum Dragiša Stojadinović 1950. godine zatražio je film kako bi ga prikazao službenicima Jugoslovenske kinoteke koje bila osnovana godinu dana ranije. Stojadinović nakon prikazivanja filma dobija ponudu od strane direktora Kinoteke Milenka Karanovića da film proda toj ustanovi. Ovu ponudi Stojadinović je prihvatio pa sa dobijenim novcem odlazi kod Jovanovića kako bi mu ponudio pola sume. Ali, Jovanović se razgnevio na Stojadinovića jer je film bio zaveštao Patrijaršiji i odlazi u Kinoteku radi povraćaja filma. Jovanoviću je vraćen film a Kinoteka je dobila tada pravo da raspolaže kopijom. Nakon Jovanovićeve smrti originalni materijal filma pripao je Patrijaršiji. Nakon tri decenije Dejan Kosanović iz Jugoslovenske kinoteke u razgovoru sa patrijarhom Germanom zatražio je da se originalni materijal filma preda na čuvanje Arhivi Kinoteke. Nakon odluke Sinoda SPC originalni filmski materijal je ustupljen Kinoteci, a zauzvrat Kinoteka je ustupila kopije filmova koje su bile važne za Crkvu. Godine 1993. Jugoslovenska kinoteka je od Patrijaršije preuzela celokupan materijal filma, koji je bio u lošem stanju zbog neadekvatnog čuvanja. Godine 1995. započeta je rekonstrukcija materijala koja je završena osam godina kasnije. Godine 2003. izrađena je nova kopija u laboratoriji „L‘ Immagine Ritrovata“ iz Boljenje, a prvi put prikazana oktobra 2004. godine na 23. Danima nemog filma u Saćileu u Italiji.
Zanimljivosti uredi
- U delu filma koji prikazuje vojne manevre na Banjičkom polju, u jednoj sceni u trajanju od par sekundi pojavljuje se Stjepan Radić, koji je na trenutak dok je kamera snimala defile vojnih trupa ušao u kadar okrenut prema objektivu, a potom se brzo vratio. Radić tada u svojstvu hrvatskog novinara došao je na ceremoniju krunisanja. Po povratku u Zagreb austrijske vlasti su ga zbog toga uhapsile.
- Jugoslovenska kinoteka u saradnji sa beogradskim nedeljnikom NIN je uz izdanje ovog lista od 18. novembra 2010. poklanjala po jedan primerak filma „Krunisanje kralja Petra I“ u DVD verziji. Tokom prvog dana rasprodato je ceo tiraž od 30.000 primeraka časopisa uz koji je besplatno deljeno DVD izdanje. Veruje se da se danas originalno DVD izdanje ovog filma nalazi u kućnim privatnim zbirkama oko 30.000 porodica širom Srbije.
Vidi još uredi
Spoljašnje veze uredi
- Krunisanje kralja Petra I na sajtu IMDb (jezik: engleski)
- Krunisanje kralja Petra Karađorđevića na sajtu YouTube
- Jugoslovenska kinoteka
- „Filmsko blago sačuvano od propasti“[mrtva veza], Branislav Krivokapić, Blic, 3. oktobar 2010.
- „Istorija na DVD iz NIN“, A. Nikolić, Blic, 16. novembar 2010.
- „Prva filmska predstava“, Dejan Kosanović, Vreme, 11. septembar 2003.
- „Film i kinematografija (1896—1993)“, Dejan Kosanović, Projekat Rastko.
- „Kraljevina Srbija preteča Holivuda“[mrtva veza], Jasna Jojić, Arena 92.
- Prvih pola veka srpske kinematografije 1896 - 1945., Aleksandar Saša Erdeljanović.
- „Krunisanje kralja Petra I i više od toga“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. decembar 2010)
