Kurgan
Kurgan je tip zemljanog nadgrobnih spomenika, humke koja se podjednako može naći u svim kulturama i na svim kontinentima, osim Australije i Antarktika. Najčešće se u centru kurgana nalazi jedan ili više grobova iz prošlosti, ili grob jedne ugledne ličnosti (plemenskog vođe, ratnika), ali ima i mnoštvo drugih vrsta humki (npr. tumul, tel, gromila) koje se odlikuju posebnim strukturnim karakteristikama ili imaju specifičnu namenu (npr. samo za osmatranje, sakralno-obredne svrhe itd.).
Kurgani odlikuju praistorijske (npr. Skiti, Kelti, Pazirik kultura, Sarmati) i nešto kasnije kulture (npr. Tračani, Goti, Vikinzi, Kumani).
Opis i značaj uredi
Poreklo reči kurgan (ili tatarski korgan) nije do kraja razjašnjeno. U staroslovenskom (staroruskom) jeziku oduvek prisutna imenica verovatno potiče od rane forme turkijskog, u značenju „breg, ukop, poklopac” dok u današnjem turskom jeziku ima značenje „utvrđenje” (analogija na Zemljano utvrđenje).
|
.svg)
Grobne humke se ovako zovu naročito u Maloazijskim i Bliskoistočnim zemljama – Rusiji, Belorusiji, Ukrajini, Tadžikistanu, Azerbejdžanu, Kazahstanu itd. – gde ujedno i ima najveći broj danas poznatih kurgana. Na području bivšeg Sovjetskog Saveza izraz je toliko raširen, da je čest naziv naseljenih mesta, gradova i oblasti, kao i spomenika. Najpoznatiji kurgan na svetu je Mamajev Kurgan na kom se u Drugom svetskom ratu vodila najkrvavija bitka istorije[1] Staljingradska bitka. Jedan od najvećih kurgana u Evropi, Šum-gora takođe se nalazi u Rusiji.
Što se materijala tiče kurgani su najčešće pravljeni od zemlje, a nekada su uz podnožje obzidani kamenom. Na njima ili oko njih su često postavljane anamorfne stele slične stećcima i megalitima.
Dimenzije su im različite. Visina može da varira od 0,5 do 20 m, a prečnik od 3 do 100 m. U njima se sahranjivalo na različite načine: u zemljanoj raki, u sarkofagu ili urni. Budući da pripadaju kulturi stepskih nomada, čest je slučaj sahranjivanja u zgrčenom položaju, sa ratnom opremom i sa konjima.
Kurgani su postali naročito zanimljivi nakon što je 1956. litvasnka istoričarka Marija Gimbutas studirajući ih istupila sa specijalnom hipotezom nastanka celokupne moderne kulture – zasnovano na zajedničkom poreklu svih Indoevropljana od azijskih naroda Kurganske kulture.
Kurgani na tlu Srbije uredi
Na teritoriji Srbije, pre svega na ravnim područjima Vojvodine postojao je velik broj kurgana – preko 1.000 – ali je od toga vrlo mali broj sačuvan u prvobitnom stanju. One humke koje su ostale netaknute veoma su značajne danas za sve oblasti nauke: za arheologiju njihov unutrašnji sadržaj predmeta i oruđa, za istoriografiju ono što nam otkrivaju o svojim drevnim graditeljima, za biologiju i ekologiju njihov sačuvani biljni pokrivač. Humke u većini zemalja, pa i u Srbiji štiti zakon o zaštiti prirode i delom zakon o zaštiti kulturnog nasleđa.[2] U Srbiji formalno je zaštićena samo jedna, a arheološki ih je istraživano samo nekoliko.
Galerija uredi
-
„Kofun” ili Japanski kurgan -
Humka u mađarskom mestu Kenđel-Bagimajor – i kurgan i vetrenjača uživaju zaštitu države kao kulturno-istorijska celina -
-
U čast sećanja na bitku za Staljingrad (danas Volgograd) podignut je memorijalni kompleks na brdu Mamajev Kurgan -
-
-
Tumulus u Koreji
.JPG)
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Stalingrad Heritage (jezik: engleski)[[Kategorija:Članci sa spoljašnjim vezama na jeziku — engleski]]”. Arhivirano iz originala 08. 04. 2017. g. Pristupljeno 17. 01. 2016. Sukob URL—vikiveza (pomoć)
- ^ Spomenik prirode „Jurišina humka”. Studija zaštite. Pokrajinski Zavod za zaštitu prirode, 2011, Novi Sad
