Ludovik Crijević Tuberon
Ludovik Crijević Tuberon (lat. Ludovicus/Aloysius de Cerva/Cervarius, Tubero; Dubrovnik, 17. oktobar 1458 — Dubrovnik, sredina juna 1527) bio je dubrovački istoričar i benediktinac. Njegovo najznačajnije istoriografsko delo (Komentari), objavljeno je tek nakon njegove smrti, prvo u izvodima (1590), a potom i u celini (1603).[1][2][3][4]
| Ludovik Crijević Tuberon | |
|---|---|
 Grb plemićke porodice Crijevića | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 17. oktobar 1458. |
| Mesto rođenja | Dubrovnik, |
| Datum smrti | sredina juna 1527. |
| Mesto smrti | Dubrovnik, |
| Naučni rad | |
| Polje | Istoriografija |
| Poznat po | Član dubrovačkog Velikog veća, od 1478. godine |
Biografija uredi
Rođen je 17. oktobra 1458. godine u Dubrovniku, od oca Ivana i majke Frane, rođene Kabožić. Kršteno ime mu je bilo Alojzije. Pripadao je uglednom plemićkom rodu Crijevića, tako da je od 1478. goine bio član dubrovačkog Velikog veća.[5]
Studirao je filozofiju, teologiju i matematiku, uglavnom u Parizu, gde je kao član jedne humanističke akademije dobio nadimak Tubero. U Dubrovnik se vratio oko 1483. godine. Potom se verio radi ženidbe, ali do sklapanja braka nije došlo. Zatim je 1484. godine postao iskušenik ubenediktinskom samostanu na dubrovačkom ostrvu Svetog Andrije, gde je 1485. godine položio i monaški zavet.[6]
Odakle je 1502. godine prešao u mali benediktinski samostan Svetog Jakova na Višnjici kod Dubrovnika, gde je postao opat. Tokom 1508. godine, putovao je u posetu Kaločkoj nadbiskupiji u Ugarskoj. Potom je 1515. godine postavljen za vikara Dubrovačke nadbiskupije, a 1525. godine je pokušao da izdejstvuje obnavljanje posebne Stonske biskupije, nastojeći da postane stonski biskup, što se nije ostvarilo. Testament je sastavio 10. maja, a umro je sredinom juna 1527. godine.[7]
Radovi uredi
Živeći desetinama godina potpuno sam u opustelim benediktinskim kućama posvetio se izučavanju klasičnih istoričara i prikupljanju informacija s raznih strana o političkim događajima kojima je bio savremenik. Rezultat tog rada nastalo je opsežno delo pod naslovom Zapisi o svom vremenu (Commentaria temporum suorum) u 11 knjiga, koje obuhvata razdoblje od smrti Matije Korvina (1490) do smrti pape Lava X (1552).
Glavni sadržaj prvih pet knjiga su borbe nastale nakom Korvinove smrti među pretendentoma za ugarski presto. Do devete knjige piše o proterivanju stanovništaa Zadra, Like i Istre i pustošenja posle mletačko-turskog rata. Od devete knjige Tuberon opisuje burne italijanske događaje oko Kambrijske lige (Rat svete lige) i Tursku. U 10. knjizi opisao je bunu Doža Đerđa. Poslednja 11. knjiga obrađuje pad Beograda u kojoj piše „Držim da je za kršćanske interese gubitak tog grada mogo teži udarac nego nekadašnje razaranje Carigrada“ [8]
Uz očigledan napor da bude objektivan u tumačenju istorije svog vremena Crijević ne može da prikrije svoje antipatije prema Mlecima i Nemcima. Iako rodom Dubrovčanin, imao je negativno mišljenje o svojoj rodnoj republici, prebacujući joj trgovački mentalitet srodan mletačkom.
Zbog otvorene kritike kojom ocenjuje vrhovnu crkvenu vlast, neki misle da on nije nikada nameravao štampati svoje komentare. Prvo izdanje Komentara izašlo je tek 1603. u Frankfurtu.
Nešto pre 1590. objavljen je izvod iz onog dela knjige koji se odnosio na istoriju Turaka, odnosno Crijevićevu raspravu O poreklu, običajima i podvizima Turaka {De Turcarum origine, moribus et rebus gestis}. Drugi izvod, koji pretežno obuhvata delom prerađeni materijal o Dubrovniku pod naslovom O poreklu i razvoju dubrovačkog grada (De origine et incremento urbis Rhacusanae), objavio je M. Sorkočević 1790.
Vatikan je svoje mišljenje o Komentarima dao tek 1734, kada ih je stavio na Spisak zabranjenih knjiga (Index Librorum Prohibitorum).
Tuberonovi dukljanski izvori uredi
Posebnu pažnju istraživača, koji se bave proučavanjem geneze spornog istoriografskog dela poznatog pod nazivom Letopis popa Dukljanina, odnosno Barski rodoslov, privlači Tuberonov pomen izvesnog spisa, koji se nalazio u njegovom posedu, a čijeg je nepoznatog autora Tuberon nazvao Dukljaninom (lat. Docleatem authorem, qui incolumi adhuc Doclea), naglasivši da je pomenuti spis star, ali ipak čitljiv (lat. Quae quidem scripta, licet essent uetustissima specie, quum ad manus meas peruenere, non tamen adeo multorum annorum tabe corrupta erant, ut legi non possent).[9][10]
Tim povodom, u istoriografiji su iznošene različite pretpostavke o odnosu između Tuberonovog dukljanskog spisa i Letopisa popa Dukljanina.[11] [12][13][14]
Reference uredi
- ^ Tubero 1603.
- ^ Rezar 1999, str. 47-94.
- ^ Rezar 2001a, str. I-LXXI.
- ^ Rezar 2001b, str. I-LXXXVIII.
- ^ Rezar 1999, str. 50-53, 84.
- ^ Rezar 1999, str. 53-55.
- ^ Rezar 1999, str. 55-60.
- ^ Enciklopedija Jugoslavije JLZ Zagreb 1982 tom 2 str. 687.
- ^ Rezar 2001a, str. 87.
- ^ Rezar 2001b, str. XXXVII-XXXVIII.
- ^ Rezar 1999, str. 69, 75.
- ^ Živković 2006, str. 145-164.
- ^ Bujan 2011, str. 65-80.
- ^ Komatina 2020, str. 191-208.
Literatura uredi
- Bojović, Zlata (2018). „Srbija u humanističkim Komentarima o mojem vremenu Luja (Ludovika) Crijevića Tuberona”. Srednji vek u srpskoj nauci, istoriji, književnosti i umetnosti. 9. Despotovac: Narodna biblioteka. str. 185—195.
- Bujan, Solange (2011). „Orbinijevo izdanje Ljetopisa popa Dukljanina: Povijesni falsifikat”. Radovi Zavoda za hrvatsku povijest. 43: 65—80.
- Živković, Tibor (2006). „Constantine Porhyrogenitus and the Ragusan Authors before 1611” (PDF). Istorijski časopis. 53: 145—164.
- Komatina, Predrag (2020). „Quis Ergo Presbyter Diocleas? Rana dubrovačka istoriografija i Letopis popa Dukljanina”. Istorijski časopis. 69: 189—226.
- Rezar, Vlado, ur. (2001a). Ludovici Tuberonis Dalmatae Abbatis: Commentarii de temporibus suis. Zagreb: Hrvatski institut za povijest.
- Rezar, Vlado (1999). „Dubrovački humanistički historiograf Ludovik Crijević Tuberon”. Anali Zavoda za povijesne znanosti Hrvatske akademije znanosti i umjetnosti u Dubrovniku. 37: 47—94.
- Rezar, Vlado, ur. (2001b). Ludovik Crijević Tuberon: Komentari o mojem vremenu. Zagreb: Hrvatski institut za povijest.
- Tubero, Ludovicus (1603). Commentariorum de rebus, quae temporibus eius in illa Europae parte, quam Panonii & Turcae eorumque finitimi incolunt, gestae sunt. Francofurti: Impensis Claudii Marnii.