Maksimilijan I, car Svetog rimskog carstva

Maksimilijan I
Maksimilijan I
	Kralj Maksimilijan
Lični podaci
Datum rođenja	22. mart 1459.
Mesto rođenja	Viner Nojštat,
Datum smrti	12. januar 1519. (59 god.)
Mesto smrti	Vels,
Porodica
Supružnik	Marija od Burgundije, Ana od Bretanje, Bjanka Marija Sforca
Potomstvo	Filip I od Kastilje, Margarita od Austrije, Georg od Austrije, Leopoldo de Austrija
Roditelji	Fridrih III; Eleonora od Portugalije
Dinastija	Habzburzi
Car Svetog rimskog carstva
Period	4. februar 1508 — 12. januar 1519.
Prethodnik	Fridrih III
Naslednik	Karlo V

Maksimilijan I (nem. Maximilian I; 22. mart 1459 — 12. januar 1519) bio je nemački kralj od 1493. i rimsko-nemački car od 1508, kada je tu titulu uzeo uz pristanak pape Julija II, mada ga papa nikada nije krunisao. Od tada su nemački kraljevi odmah po svom izboru za kralja uzimali carsku titulu. Tokom njegove vladavine Habzburgovci su ženidbenim vezama postali najmoćnija dinastija u Evropi.^[2] Po njemu poznata je poslovica habsburške dinastije: „Neka drugi ratuju, a ti srećna Austrijo ženi se!” (lat. Bella gerant alii, tu felix Austria nube)^[3]^[4]

Životopis

Maksimilijan je rođen 1459. godine u Bečkom Novom Mestu u porodici Fridriha III i Eleonore Portugalske. Tokom detinjstva je imao poteškoća s govorom zbog genetske mutacije Habsburgovaca, izražene donje usne te pogrešno složenih zuba i čeljusti. Njegov se otac bojao da će ga strani vladari i javnosti smatrati hendikepiranim.

Maksimilijan je tokom detinjstva promatrao svog oca koji nije voleo ni najmanje riskirati na polju politike, već je sve posmatrao izrazito pragmatično. Za razliku od njega, Eleonora je bila energična, temperamentna žena koja se posvetila deci, tako da je Maksimilijan njoj bio veoma privržen. U uzrastu od 8 godina mu je majka umrla, što je na njega ostavio dubok trag tokom celog života.

Nakon majčine smrti, Maksimilijan se školovao isključivo putem od oca naručenih učitelja. Stekao je široku humanističko obrazovanje, pisao je pesnička i prozna dela, a bio je ujedno kolekcionar i mecena kulture i umetnosti.

Burgundski vojvoda

Već 1463. godine, kada Maksimilijanu nije bilo više od četiri godine, papa Pije II (koji je nekada bio savetnik njegovog oca) predložio je Fridrihu III brak između Maksimilijana i Marije Burgundske, kćeri burgundskog vojvode Karla Smelog. Burgundija je tada bila veoma bogata i u stalnom sukobu s Francuskom. Karlu se svideo predlog. Usprkos tome što je u srcu srednjovekovne Evrope, Burgundija se razvijala u modernu državu ustavnog uređenja.

Usprkos neslaganjima njihovih roditelja, venčanje se bez Maksimilijanove prisutnosti održalo 1477. godine te je Maksimilijan jure uxoris postao burgundski vojvoda. Marija mu je rodila troje dece od kojih je jedno ubrzo umrlo. Ostalih dvoje su bili Filip i Margareta. Maksimilijan je bio istinski sretan i zaljubljen muž. Nakon Marijine iznenadne smrti 1482. godine, sukobio se s francuskim kraljem Lujem XI oko burgundske baštine i bio je poražen, čime je izgubio vredne posede. Međutim, nakon pohoda na Francusku 1493. godine vratio je Burgundiju pod svoju vlast.^[5]

Neke od holandskih provincija bile su neprijateljski raspoložene prema Maksimilijanu, i 1482. godine potpisale su ugovor sa Lujem XI u Arasu koji je primorao Maksimilijana da preda Franš-Konte i Artou francuskoj kruni.^[6] Oni su se otvoreno pobunili dva puta u periodu 1482–1492, pokušavajući da povrate autonomiju koju su uživali pod Marijom. Flamanski pobunjenici uspeli su da uhvate Filipa, pa čak i samog Maksimilijana, ali su poraženi kada je intervenisao Fridrih III.^[7]^[8] Maksimilijan je nastavio da upravlja preostalim Marijinim nasledstvom u ime Filipa Lepog. Po završetku regentstva, Maksimilijan i Šarl VIII Francuski razmenili su ove dve teritorije za Burgundiju i Pikardiju po Senliskom ugovoru (1493). Tako je veliki deo Holandije (poznat kao Sedamnaest provincija) ostao u habzburškoj baštini.^[6]

Maksimilijan je pokopan pokraj svoje prve supruge.

Ratnički kralj

Maksimilijan je učestvovao u nizu ratova radi prevlasti nad Burgundijom, Italijom i Holandijom i pristupao je raznim savezima (Kambrejska liga 1508, Sveta liga 1512. i savez s Engleskom protiv Francuske 1513 – 1515).

Bio je izabran za nemačkog kralja u Frankfurtu 1486. godine i okrunjen iste godine u Ahenu, a nakon očeve smrti 1493. postao je starešina porodice Habsburg.^[9]

Sukob s Hrvatsko-Ugarskom

Maksimilijan nije podržao očevu ideju da se njegova mlađa dvanaestogodišnja sestra Kunigunda uda za Matiju Korvina koji je tada bio u četrdesetima.

Nakon smrti Matijaša Korvina 1490. zatražio je od Mađara da ispoštuju ugovor o nasleđivanju iz 1463. godine, a kada su to odbili i izabrali češkog kralja Vladislava Jagelovića za hrvatsko-ugarskog kralja, Maksimilijan je započeo rat tokom kojeg je uspeo da povrati Beč i Austriju koje su Mađari oteli 1485. godine u ratu, te da sediniti sve habsburške zemlje.^[10] Mirom u Požunu 1491. s hrvatsko-ugarskim kraljem Vladislavom II osigurao je pravo Habsburgovaca na Ugarsku i Hrvatsku te je uzeo naslov hrvatsko-ugarskog kralja.^[11]

Odnos sa Španijom

Godine 1496. oženio je svog sina Filipa I († 1506.) sa španskom princezom Huanom od Kastilje, čime su Habsburgovci trebali da steknu špansku krunu. Budući da mu je sin umro pre krunidbe, odlučeno je da će špansku krunu naslediti njegov stariji sin Karlo, kojem je do punoletnosti staratelj bio Ferdinand Aragonski.^[12]

Maksimilijan je 1500. godine proširio porodične posede, stekavši baštinu grofova Goričkih, čime je osigurao vezu s Trstom i Pazinsku grofoviju, a 1504. godine proširio je i tirolske posede. Dve godine kasnije, sklopio je još jedan ugovor o nasleđivanju s Vladislavom II po kojem je Maksimilijanov mlađi unuk Ferdinand, trebao da uzme za ženu Vladislavovu kćer Anu, a Maksimilijanova unuka Marija, trebala se udati za Vladislavova sina, ako ga ovaj dobije. Tim ugovorom, nadao se da osigura pravo na hrvatsko-ugarsko prestolje. Uprkos potpisanom ugovoru, ponovo je izbio rat između Maksimilijana i Vladislava II koji je obustavljen kada se Vladislavu rodio sin, Lajoš. Godine 1515. uspostavljen je novi ugovor o nasleđivanju koji je garantovao zaruke između Vladislavog sina Ljudevita i Maksimilijanove unuke Marije te privremeni brak između samog Maksimilijana i Vladislavove kćeri Ane.^[13]

Potomstvo

Ženio se tri puta; prvo s Marijom Burgundskom 1477, potom s Anom Bretonskom 1489. i Bjancom Sforza 1493. godine. Imao je ukupno troje dece, svu iz prvog braka:

Filip I od Kastilje, austrijski nadvojvoda, suprug kraljice Huane od Kastilje
Margarita od Austrije, holandska namesnica
Franjo, umro 1481. uskoro nakon rođenja

Porodično stablo

16. Albert II, vojvoda Austrije

8. Leopold III Austrijski

17. Johana od Firta

4. Ernest Gvozdeni

18. Bernabo Viskonti

9. Viridis Viskonti

19. Beatrice della Scala

2. Fridrih III, car Svetog rimskog carstva

20. Sjemovit III od Mazovije

10. Sjemovit IV od Mazovije

21. Euphemia of Troppau

5. Cimbarka od Mazovije

22. Algirdas

11. Alexandra of Lithuania

23. Ulijana Aleksandrovna Tverska

1. Maksimilijan I Habzburški

24. Pedro I Portugalski

12. Žoao I Portugalski

25. Tereza Lourenco

6. Duarte I Portugalski

26. Džon od Genta

13. Filipa od Lankastera

27. Blanš od Lankastera

3. Eleonora od Portugalije

28. Huan I od Kastilje

14. Fernando I od Aragona

29. Eleonora Aragonska

7. Eleonora Aragonska

30. Sančo Alfonso, 1. grof od Alburkerka

15. Eleonora od Albukerka

31. Beatris od Portugalije

Trijumfalni duborezi

Skup drvoreza nazvan Trijumf cara Maksimilijana I.^[14]

Trijumfalna kapija

Reference

^ Cuyler, Louise E. (1. 6. 1972). „The Imperial Motet: Barometer of Relations between State and Church”. Ur.: Charles Trinkaus; Heiko Oberman. The Pursuit of Holiness. Studies in Medieval and Reformation Thought. 10. Leiden: E.J. Brill. str. 490. ISBN 978-90-04-03791-5. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
^ Maximilian I. Excerpted from Encyclopædia Britannica, 11th Ed. Vol XVII. Cambridge: Cambridge University Press, 1910. 923. Luminarium.org (26 January 2007). Retrieved on 2012-01-02.
^ „Tu felix Austria nube”. habsburger.net. Pristupljeno 31. 1. 2022.
^ Živojinović, Dragoljub (2010). Uspon Evrope (1450–1789). Beograd. str. 95. ISBN 9788617170262.
^ Maksimilijan I. Habsburški Hrvatska opća enciklopedija
^ ^a ^b World Book Encyclopedia, Field Enterprises Educational Corporation, 1976.
^ Jacoba Van Leeuwen (2006). „Balancing Tradition and Rites of Rebellion: The Ritual Transfer of Power in Bruges on 12 February 1488”. Symbolic Communication in Late Medieval Towns. Leuven University Press. ISBN 9789058675224.
^ Frederik Buylaert; Jan Van Camp; Bert Verwerft (2011). Anne Curry; Adrian R. Bell, ur. „Urban militias, nobles and mercenaries. The organization of the Antwerp army in the Flemish-Brabantine revolt of the 1480s”. Journal of Medieval Military History. IX.
^ Opća i nacionalna enciklopedija u 20 svezaka, str. 31.
^ Opća enciklopedija, str. 278.
^ Opća i nacionalna enciklopedija u 20 svezaka, str. 30.
^ Budak, Neven, Strecha, Mario i Krušelj, Željko, Habsburzi i Hrvati, str. 29.
^ Budak, Neven, Strecha, Mario i Krušelj, Željko, Habsburzi i Hrvati, str. 29.–30.
^ Category:Triumphal Procession of Maximilian I – Wikimedia Commons

Literatura

Ivić, Aleksa (1929). Istorija Srba u Vojvodini od najstarijih vremena do osnivanja potisko-pomoriške granice (1703). Novi Sad: Matica srpska.
Hermann Wiesflecker, Kaiser Maximilian I. 5 vols. Munich 1971–1986.
Manfred Hollegger, Maximilian I., 1459–1519, Herrscher und Mensch einer Zeitenwende. Stuttgart 2005.
Larry Silver, (2008). Marketing Maximilian: The Visual Ideology of a Holy Roman Emperor. Princeton / Oxford: Princeton University Press. .
Hare, Christopher (1907). The high and puissant princess Marguerite of Austria, princess dowager of Spain, duchess dowager of Savoy, regent of the Netherlands. Harper & Brothers. str. 22–23.
Hare, Christopher (1913). Maximilian The Dreamer, Holy Roman Emperor 1459-1519. Stanley Paul & Co. str. 57–58.
Hare, Christopher (1907). The high and puissant princess Marguerite of Austria, princess dowager of Spain, duchess dowager of Savoy, regent of the Netherlands. Harper & Brothers. str. 43.
Seton-Watson, Robert William (1902). Maximilian I, Holy Roman Emperor : Stanhope historical essay 1901. Westminster: Archibald Constable & Co. str. 23. Pristupljeno 8. 12. 2013. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Hare, Christopher (1913). Maximilian The Dreamer, Holy Roman Emperor 1459-1519. Stanley Paul & Co. str. 69.

Spoljašnje veze

Austria Family Tree Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. mart 2012)
AEIOU Encyclopedia | Maximilian I Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. mart 2009)
Wiesflecker, H. (20. 7. 1998). „Maximilian I, Holy Roman Emperor”. Encyclopædia Britannica. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[1] Cuyler, Louise E. (1. 6. 1972). „The Imperial Motet: Barometer of Relations between State and Church”. Ur.: Charles Trinkaus; Heiko Oberman. The Pursuit of Holiness. Studies in Medieval and Reformation Thought. 10. Leiden: E.J. Brill. str. 490. ISBN 978-90-04-03791-5. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[2] Maximilian I. Excerpted from Encyclopædia Britannica, 11th Ed. Vol XVII. Cambridge: Cambridge University Press, 1910. 923. Luminarium.org (26 January 2007). Retrieved on 2012-01-02.

[3] „Tu felix Austria nube”. habsburger.net. Pristupljeno 31. 1. 2022.

[4] Živojinović, Dragoljub (2010). Uspon Evrope (1450–1789). Beograd. str. 95. ISBN 9788617170262.

[enciklopedija.hr-5] Maksimilijan I. Habsburški Hrvatska opća enciklopedija

[WB1976-6] World Book Encyclopedia, Field Enterprises Educational Corporation, 1976.

[vanleeuwen-7] Jacoba Van Leeuwen (2006). „Balancing Tradition and Rites of Rebellion: The Ritual Transfer of Power in Bruges on 12 February 1488”. Symbolic Communication in Late Medieval Towns. Leuven University Press. ISBN 9789058675224.

[buylaert-8] Frederik Buylaert; Jan Van Camp; Bert Verwerft (2011). Anne Curry; Adrian R. Bell, ur. „Urban militias, nobles and mercenaries. The organization of the Antwerp army in the Flemish-Brabantine revolt of the 1480s”. Journal of Medieval Military History. IX.

[ReferenceA-9] Opća i nacionalna enciklopedija u 20 svezaka, str. 31.

[10] Opća enciklopedija, str. 278.

[11] Opća i nacionalna enciklopedija u 20 svezaka, str. 30.

[12] Budak, Neven, Strecha, Mario i Krušelj, Željko, Habsburzi i Hrvati, str. 29.

[13] Budak, Neven, Strecha, Mario i Krušelj, Željko, Habsburzi i Hrvati, str. 29.–30.

[14] Category:Triumphal Procession of Maximilian I – Wikimedia Commons

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]